Κύπρος και Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων, κατέχουν την υψηλότερη θέση στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, ενώ συγκαταλέγονται ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα υψηλότερα ποσοστά μικροβιακής αντοχής και φορτίου λοιμώξεων από πολυανθεκτικά παθογόνα, αναφέρει σε ανακοίνωση της, η Κυπριακή Εταιρεία Κλινικής Μικροβιολογίας και Λοιμώξεων (ΚΕΚΜΙΛ).

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Εβδομάδας Επαγρύπνησης για την Μικροβιακή Αντοχή στα Αντιβιοτικά (18-24 Νοεμβρίου 2022), η ΚΕΚΜΙΛ αναφέρει ότι δυστυχώς στη χώρα μας, παρά τις προσπάθειες τόσο των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας όσων και όλων των λοιμωξιολόγων, κλινικών μικροβιολόγων και φαρμακοποιών το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά εξακολουθεί να αποτελεί «θλιβερό φαινόμενο».

Όπως αναφέρεται, ως μικροβιακή αντοχή ορίζεται η ικανότητα των μικροοργανισμών να ανθίστανται στην δράση ενός ή περισσότερων αντιβιοτικών του φάσματός τους. Σημαντικότερος παράγοντας για αυτό το φαινόμενο φυσικής επιλογής και εξέλιξης των μικροβίων είναι η κατάχρηση των αντιβιοτικών.

Τα αντιβιοτικά, σημειώνεται, αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία της ιατρικής και της ανθρωπότητας, αφού από την ανακάλυψη της πενικιλίνης, του πρώτου αντιβιοτικού το 1928, έχουν σώσει και εξακολουθούν να σώζουν καθημερινά εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές από τις λοιμώξεις που προκαλούν τα μικρόβια, μετατρέποντας νοσήματα που προηγουμένως θεωρούνταν θανατηφόρα σε ασθένειες ρουτίνας, που απαιτούν λίγο περισσότερο από μια σύντομη θεραπεία.

Ωστόσο, επισημαίνεται, τα επιτεύγματα αυτά στις μέρες μας τίθενται σε κίνδυνο εξαιτίας κυρίως της αλόγιστης και μη ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη μικροβιακή αντοχή και την έξαρση των νοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς, κάτι που συνεπάγεται την αύξηση της θνητότητας, της διάρκειας νοσηλείας και τελικά την οικονομική επιβάρυνση των Συστημάτων Υγείας.

«Πριν καν κλείσει ο κύκλος της πανδημίας του κορωνοϊού, μία υποβόσκουσα επιδημία, σιωπηλή, αλλά πολύ επιθετική, βρίσκεται σε εξέλιξη και θα κορυφωθεί έως το 2050. Πρόκειται για την επιδημία των ανθεκτικών μικροβίων, τα οποία δείχνουν τη δυναμική τους ιδίως μέσα στα νοσοκομεία, μολύνοντας τους νοσηλευόμενους και απειλώντας ακόμη περισσότερο την εύθραυστη υγεία τους ή και τη ζωή τους», προστίθεται.

Η έκτακτη και επιβλητική παρουσία του SARS-COV-2 τα τελευταία τρία χρόνια, σημειώνεται, ενέτεινε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. «Οι μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση αντιβιοτικών έναντι δευτεροπαθών λοιμώξεων ή πολλές φορές και προφυλακτικά, στο πλαίσιο μιας COVID-19 λοίμωξης, αυξήθηκε κατά 11,2% τον πρώτο χρόνο της πανδημίας. Την ίδια υψηλή πορεία φαίνεται πως ακολουθεί και η χορήγηση των αντιβιοτικών εντός νοσοκομείου», επισημαίνεται.

Προειδοποιήσεις για επιστροφή στην «προ των αντιβιοτικών εποχή»

Τονίζεται, ακόμα, πως χωρίς την άμεση λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την αναστροφή της σημερινής κατάστασης, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να οδηγηθούμε στην «προ των αντιβιοτικών εποχή», όπου λόγω μη διαθέσιμων θεραπευτικών επιλογών, απλές λοιμώξεις θα προκαλούν σοβαρά προβλήματα και θα επιφέρουν ακόμη και τον θάνατο, μετατρέποντας ιατρικές πράξεις ρουτίνας σε διαδικασίες υψηλού ρίσκου – οι πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις θα είναι αδύνατες, όπως και οι θεραπείες σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», το 2019 πέθαναν άμεσα περίπου 1,27 εκατομμύρια άνθρωποι από ανθεκτικές στα αντιβιοτικά μικροβιακές λοιμώξεις (έναντι 860.000 από HIV/AIDS και 640.000 από ελονοσία), ενώ τέτοιου είδους λοιμώξεις μπορεί να έχουν, επίσης, έμμεσα παίξει ρόλο σε σχεδόν άλλα 5 εκατομμύρια θανάτους.                            . 

Εκτιμάται ότι 214.000 νεογνά πεθαίνουν κάθε χρόνο από σήψη που προκαλείται από ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια και η έλλειψη αποτελεσματικών αντιβιοτικών απειλεί τόσο τη βασική όσο και την προηγμένη ιατρική. Οι συγγραφείς της εργασίας ελπίζουν ότι, με αυτά τα νέα δεδομένα, ο κόσμος είναι καλύτερα εξοπλισμένος από ποτέ για να διορθώσει την λανθασμένη τροχιά.

Ο COVID-19, αναφέρεται, έχει αποδείξει τη σημασία των παγκόσμιων δεσμεύσεων για μέτρα μόλυνσης και ελέγχου, όπως το πλύσιμο των χεριών, η μάσκα  και η επιτήρηση, καθώς και οι γρήγορες επενδύσεις σε θεραπείες.

Η νέα έρευνα Global Research on Antimicrobial Resistance (GRAM) αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα αξιολόγηση σε παγκόσμιο επίπεδο των επιπτώσεων της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά, καλύπτοντας 23 παθογόνους μικροοργανισμούς και 88 συνδυασμούς μικροβίων-φαρμάκων.

Οι επιστήμονες, σημειώνεται, τονίζουν την ανάγκη να βρεθούν νέα φάρμακα και να γίνεται πιο συνετή χρήση των υπαρχόντων, αλλιώς ολοένα περισσότεροι άνθρωποι θα πεθαίνουν στο μέλλον, οι οποίοι έως πρόσφατα σώζονταν.

«Το πρόβλημα είναι χειρότερο στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, μολονότι και οι ανεπτυγμένες πλουσιότερες χώρες, επίσης, αντιμετωπίζουν πια ολοένα περισσότερα τέτοια περιστατικά, στα οποία τα αντιβιοτικά αδυνατούν να «αντιμετωπίσουν» μία λοίμωξη από κάποιο μικρόβιο. Όπως δείχνει η μελέτη των στοιχείων από 204 χώρες, πολλές εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι συμβαίνουν πλέον εξαιτίας κοινών έως πρόσφατα θεραπεύσιμων λοιμώξεων -όπως του κατώτερου αναπνευστικού και του αίματος- επειδή τα υπεύθυνα βακτήρια έχουν γίνει ανθεκτικά στις θεραπείες με τα αντιβιοτικά», προστίθεται.

Όπως αναφέρεται, τα αίτια της μικροβιακής αντοχής είναι πολύπλοκα και πολύπλευρα. Περιλαμβάνουν την έλλειψη επαρκών υπηρεσιών υγείας, την ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών τόσο στην θεραπεία των ανθρώπων όσο και στη παραγωγή ζωικών τροφίμων, μη βέλτιστα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης, κενά τόσο στην πρόσβαση όσο και στην έρευνα και ανάπτυξη για βασικές τεχνολογίες υγείας και τη ρύπανση του περιβάλλοντος.

Σημειώνεται ότι ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου προβλήματος της αντοχής στα αντιβιοτικά και άλλα αντιμικροβιακά φάρμακα εγκρίθηκε στην Εξηκοστή όγδοη Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας τον Μάιο του 2015.

Για την ευρύτερη αφύπνιση σε θέματα ορθής χρήσης των αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο καθώς και των αυξανόμενων κινδύνων, που εγκυμονεί η μικροβιακή αντοχή, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει καθιερώσει την Παγκόσμια Εβδομάδα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά (εντός του Νοεμβρίου κάθε έτους). 

Η Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για τα Αντιμικροβιακά (WAAW) είναι μια παγκόσμια εκστρατεία που γιορτάζεται κάθε χρόνο για να βελτιώσει την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση της AMR και να ενθαρρύνει τις βέλτιστες πρακτικές μεταξύ του κοινού, των ενδιαφερομένων μερών της Ενιαίας Υγείας (One Health) και των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, οι οποίοι διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη μείωση της περαιτέρω εμφάνισης και εξάπλωσης του AMR.

Φέτος, το θέμα του WAAW είναι «Αποτροπή της μικροβιακής αντοχής μαζί».