Τεράστιες είναι οι οικονομικές επιπτώσεις που έφερε η πανδημία του κορωνοϊού στο παγκόσμιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση με όπλο τα εμβόλια και την οικονομική ενίσχυση, θέλει να ελαχιστοποιήσει τις επιπτώσεις στα κράτη μέλη της και να προσφέρει ανάκαμψη. Για το λόγο αυτό, μετά από διαπραγματεύσεις επί διαπραγματεύσεων, υπογράφηκε ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, από τον οποίον η Κύπρος εξασφαλίζει “οικονομική ένεση”. 

Εμείς ζητήσαμε από τον Ευρωβουλευτή Κώστα Μαυρίδη, που έπαιξε βασικό ρόλο για τη στήριξη της Κύπρου, να μας εξηγήσει με απλά λόγια τι σημαίνει αυτός ο Μηχανισμός και να μας πει όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την ευρωπαϊκή βοήθεια.

Τι είναι ουσιαστικά ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας;

Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δημιουργήθηκε από την ΕΕ ειδικά για την  οικονομική στήριξη των κρατών-μελών στην διαχείριση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας. Αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ από την ύπαρξή της και τον πυρήνα στην προσπάθεια ανάκαμψης των οικονομιών στην ΕΕ από την πανδημία, με έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.

Ο κύκλος των διαπραγματεύσεων

Ο κύκλος ξεκίνησε με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ιούλιος 2020) για δημιουργία του Μηχανισμού. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν για μήνες στο Ευρωκοινοβούλιο, κατόπιν σε τριλόγους (Ευρωκοινοβούλιο, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και το τελικό κείμενο της συμφωνίας εγκρίθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο τις προάλλες (Φεβρουάριο 2021). Δεδομένης της γραφειοκρατίας στην ΕΕ, η όλη διαδικασία υπήρξε ολοκλήρωσης του Μηχανισμού υπήρξε εξπρές.

Γιατί είναι τόσο σημαντικός και πως θα λειτουργήσει;

Το συνολικό ποσό που η ΕΕ παραχωρεί στον Μηχανισμό είναι €672,5 δισεκατομμύρια για τα έτη 2021-2027, τα οποία θα χορηγούνται-εκταμιεύονται στα κράτη υπό μορφή επιδότησης και χρέους με βάση το πλαίσιο και τους κανόνες που έχουν θεσπιστεί στην τελική συμφωνία.   

Στην πράξη, κάθε κράτος μέλος ετοιμάζει και υποβάλλει το δικό του Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με την δέσμη των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων του για τα έτη 2021-2023, ενώ έμφαση θα δοθεί στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Ουσιαστικά, κάθε κράτος θα υποβάλει το Σχέδιο του με βάση τις δικές του ανάγκες (Απρίλιος 2021), το οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει και εγκρίνει ώστε το κράτος να αντλήσει κονδύλια από τον Μηχανισμό. Για το Σχέδιο θα παραχωρούνται ποσά υπό μορφή χορηγίας (και όχι χρέους). Στην συνέχεια, εάν εξαντληθεί το ποσό χορηγίας που αναλογεί στο κάθε κράτος, θα μπορεί να αιτείται πρόσθετο ποσό υπό μορφή χρέους. 

Ποια θα είναι η μορφή των χορηγήσεων;

Από το σύνολο των €672,5 δισεκατομμυρίων, ποσό €312.5 δισεκατομμύρια είναι σε μορφή επιχορήγησης (όχι χρέος) προς τα κράτη και το υπόλοιπο ποσό, €360 δισεκατομμύρια υπό μορφή χρέους. 

Γιατί το θεωρείτε ως ένα ιστορικό βήμα;

Για να εκτιμήσει κανείς την ιστορική σημασία του Μηχανισμού, πρέπει να αναλογιστεί από πού ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις και που καταλήξαμε. Αναφέρω δύο πρωτοφανή στοιχεία που ήταν αδιανόητα πριν μερικούς μήνες:

α) H ΕΕ δανείζεται το συνολικό ποσό (μέσω της Επιτροπής) το οποίο παραχωρεί στον Μηχανισμό και όχι τα κράτη-μέλη ξεχωριστά. Δεν ονομάστηκε Ευρω-ομόλογο, όπως ήταν το αίτημα κρατών-μελών του ευρωπαϊκού νότου, αλλά ουσιαστικά έτσι λειτουργεί. Η ΕΕ εξασφαλίζει τους καλύτερους δυνατούς όρους (π.χ. χαμηλό επιτόκιο), τους οποίους επωφελούνται τα κράτη-μέλη.

β) Πρόκειται για το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ μέχρι τώρα αλλά το πλέον σημαντικό είναι που ένα μεγάλο ποσοστό της χρηματοδότησης, €312.5 δισεκατομμύρια, προς τα κράτη είναι σε μορφή επιχορήγησης (όχι χρέος) και το υπόλοιπο €360 δισεκατομμύρια υπό μορφή χρέους. 

Ποιο είναι το ποσό που θα λάβει η Κύπρος και με ποια μορφή;

Στην Κύπρο αναλογεί το ποσό των €968 εκατομμυρίων σε επιχορηγήσεις (όχι χρέος) -και άλλο €1.2 δις περίπου υπό μορφή χρέους-. Πρόκειται για εκτιμήσεις με βάση τιμές του 2018 και για αυτό κάποιες προσαρμογές αναμένονται.

Τώρα, η πρωτοβουλία ανήκει στα κράτη μέλη. Η Κυπριακή Κυβέρνηση θα πρέπει να υποβάλει το Σχέδιο της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για έγκριση μέχρι τον Απρίλιο 2021 με βάση τις ανάγκες της Κύπρου σε τομείς όπως υγεία, απασχόληση, τουρισμός κ.ά. Αυτό το Σχέδιο θα αφορά την επιχορήγηση και τυχόν δανεισμός θα είναι επιπρόσθετος.

Πως επωφελείται ο Κύπριος πολίτης;

Ο Κύπριος πολίτης επωφελείται από τον τρόπο που η Κυβέρνηση θα λάβει και θα διαθέσει (επενδύσει) τα ποσά με βάση τα έργα που θα περιλαμβάνονται στο Σχέδιο.  Για παράδειγμα, ένα μεγάλο ποσό είναι χορηγία και θα δαπανηθεί σε έργα που θα δημιουργούν άμεσα θέσεις απασχόλησης, θα αυξάνουν τον όγκο εργασίας σε εταιρείες, θα δημιουργούν υποδομές για βελτίωση της παραγωγικότητας και του ανταγωνισμού. Το πλέον σημαντικό είναι το πολλαπλασιαστικό όφελος που πρέπει να προκύψει από τέτοιου είδους επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. 

Ποια η ευθύνη του κράτους και της Κυβέρνησης;

Υπερτονίζω ότι ως κράτος θα πρέπει να φροντίσουμε ώστε η αξιοποίηση της ευρωπαικής στήριξης να απευθύνεται σε αυτούς που έχουν άμεση ανάγκη στήριξης και με διαφανείς διαδικασίες. Εν ολίγοις, να μην περιοριστεί η πρόσβαση στους μεγάλους οργανισμούς που έχουν την τεχνογνωσία και την πρόσβαση στην εξουσία αλλά και στους μικρούς και συνήθως αδικημένους που έχουν άμεση ανάγκη στήριξης γιατί κρίνεται η επιβίωση του.

Ειδική αναφορά για νησιά όπως η Κύπρος

Κατόπιν δικής μου πρότασης, στο τελικό κείμενο της συμφωνίας υπάρχει ειδική αναφορά για τα νησιά και τις απομόνωνες περιοχές, και την ανάγκη για μεγαλύτερη προσοχή από την ΕΕ λόγω των ιδιαιτεροτήτων που αντιμετωπίζουν.