[email protected]

Την πρακτική αναγκαστικής στείρωσης και άμβλωσης κυρίως σε γυναίκες με νοητική, ψυχοκοινωνική και άλλες αναπηρίες, επικαλούμενοι ότι δεν είναι σε θέση να μεγαλώσουν ένα παιδί, εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις σε δεκατρία κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, με βάση το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για άτομα με Αναπηρία (European Disability Forum.)

Η στείρωση ατόμων με αναπηρία, αν και ασυνήθιστη και εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, είναι νόμιμη σε Πορτογαλία, Φινλανδία, Βουλγαρία, Κροατία, Μάλτα, Τσεχία, Κύπρο, Δανία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία και Σλοβακία.

Το τι ακριβώς ισχύει στη χώρα μας καταδεικνύει η πρόσφατη καταγγελία από την Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων (ΚΥΣΟΑ) και αφορά σε περίπτωση γυναίκας με νοητική αναπηρία την οποία στείρωσαν αφού γέννησε, έτσι ώστε να μην είναι σε θέση στο μέλλον να τεκνοποιήσει. Η στείρωση έγινε με τη συγκατάθεση του κηδεμόνα της γυναίκας και χωρίς την συγκατάθεσή της.

Όπως είναι σε θέση να γνωρίζεi το AlphaNews.Live πέραν από τη συγκεκριμένη καταγγελία, ενώπιον αρμόδιων φορέων βρίσκονται αναφορές ότι το 2022 καταγράφηκαν τρεις περιπτώσεις γυναικών με νοητική υστέρηση στις οποίες έγινε άμβλωση έπειτα από απόφαση των κηδεμόνων τους. Σύμφωνα πάντως με το Ευρωπαϊκό Φόρουμ για άτομα με Αναπηρία, δεν υπάρχουν ακόμα ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των γυναικών με αναπηρίες που υποβλήθηκαν σε πρακτικές αναγκαστικής στείρωσης.

Σύμβαση ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες

Με βάση το άρθρο 6 της Διεθνούς Σύμβασης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρίες, την οποία κύρωσε και η χώρα μας, αναγνωρίζεται ρητά ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρίες υπόκεινται σε πολλαπλές διακρίσεις. Δεδομένου αυτού, απαιτείται από τα συμβαλλόμενα κράτη να «λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν την πλήρη και ισότιμη απόλαυση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών» και «να εξασφαλίσουν την πλήρη ανάπτυξη, πρόοδο και ενδυνάμωση των γυναικών, με σκοπό τη διασφάλιση της άσκησης και της απόλαυσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» που ορίζονται στη Σύμβαση.

Οι γενικές αρχές στις οποίες στηρίζεται η Σύμβαση είναι:

• Ο σεβασμός για την εγγενή αξιοπρέπεια, ατομική αυτονομία, περιλαμβανομένης της ελευθερίας ατομικών επιλογών και της ανεξαρτησίας των ατόμων
• Η μη διάκριση
• Η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ενσωμάτωση στην κοινωνία
• Ο σεβασμός για τη διαφορετικότητα και αποδοχή των ατόμων με αναπηρίες, ως μέρος της ανθρώπινης διαφορετικότητας και της ανθρωπότητας
• Η ισότητα ευκαιριών
• Η προσβασιμότητα
• Η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών
• Ο σεβασμός για τις εξελισσόμενες δυνατότητες των παιδιών με αναπηρίες και ο σεβασμός για το δικαίωμα των παιδιών με αναπηρίες να διαφυλάξουν την ταυτότητά τους.

Ταυτόχρονα όμως, o περί Διαχείρισης της Περιoυσίας Αvίκαvωv Πρoσώπωv Νόμoς τoυ 1996 ο οποίος παρά την κύρωση της Σύμβασης του ΟΗΕ είναι ακόμη σε ισχύει, επιτρέπει στον διαχειριστή να αποφασίζει αν θα στειρωθεί ή όχι άτομο με νοητική υστέρηση. Συγκεκριμένα, Νόμος εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση πρoσώπoυ για τo oπoίo, κατόπιv ιατρικής ή άλλης απόδειξης, τo αρμόδιo δικαστήριo ικαvoπoιείται ότι είvαι αvίκαvo πρόσωπo κατά τηv έvvoια τoυ Νόμoυ, απαγoρεύovτας σ’ αυτό τη διεvέργεια oπoιωvδήπoτε πράξεωv ή παραλείψεωv πoυ επιφέρoυv έvvoμα απoτελέσματα. Με απλά λόγια, ο εν λόγω νόμος, καθιστά ανύπαρκτο το άτομο με νοητική υστέρηση αφαιρώντας του το δικαίωμα διαχείρισης περιουσίας, του ατόμου ΑμεΑ και να λαμβάνει αποφάσεις. Το παράδοξο ωστόσο είναι πως, ενώ η Κύπρος έχει κυρώσει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών, για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, εξακολουθεί να διατηρεί σε ισχύει και το νόμο Διαχείρισης της Περιoυσίας Αvίκαvωv Πρoσώπωv Νόμoς τoυ 1996 ο οποίος έρχεται σε σύγκρουση με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών.

Ζητά ενημέρωση ο Θεοπέμπτου

Στο πλαίσιο της προσπάθειας για διερεύνηση της πρακτικής αυτής που εφαρμόζεται στην Κύπρο, ο Πρόεδρος του Κινήματος Οικολόγων και βουλευτής Λευκωσίας Χαράλαμπος Θεοπέμπτου με ερώτηση του προς τον Υπουργό Υγείας ζητά απαντήσεις στα τρία εξής ερωτήματα:

1. Πόσα άτομα έχουν στειρωθεί με αυτή τη διαδικασία; H στείρωση αφορούσε μόνο γυναίκες;
2. Με βάση ποιο νόμο και ποια πρόνοια αυτού προωθείται η διαδικασία της στείρωσης;
3. Ποια είναι η διαδικασία που εφαρμόζεται και ποιος έχει την ευθύνη της τελικής απόφασης;»

Εγγράφουν θέμα στη Βουλή

Πριν από την οποιαδήποτε δημόσια τοποθέτηση επί του θέματος, θα πρέπει να γίνει διερεύνηση αναφορικά με το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο διέπει τα άτομα με νοητικές αναπηρίες, καθώς επίσης και των κηδεμόνων, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, και στη συνέχεια να εγγραφεί το θέμα της αναγκαστικής στείρωσης των ΑμεΑ, για συζήτηση ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής, ανέφερε η Πρόεδρος Επιτροπής Ειρήνη Χαραλαμπίδου. Μιλώντας στο Alphanews.live η Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εξήγησε πως έχουν δοθεί οδηγίες στη γραμματεία της επιτροπής έτσι ώστε να συλλεχθούν οι απαραίτητες πληροφορίες και στη συνέχει να εγγραφεί το θέμα για να αρχίσει η συζήτηση. Πρόκειται, όπως είπε, για ένα πολύ λεπτό ζήτημα το οποίο όλοι οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει να δουν με ιδιαίτερη προσοχή λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές διαστάσεις του θέματος, δεδομένου ότι τα άτομα με νοητική στέρηση έχουν κηδεμόνες και τα δικαιώματα τους ρυθμίζονται από σχετική νομοθεσία. Υπάρχουν, σύμφωνα με την Ειρήνη Χαραλαμπίδου, σοβαρά ζητήματα τα οποία χρήζουν σοβαρής και προσεκτικής διερεύνησης.

Υποβοήθηση και όχι υποκατάσταση

Επικοινωνήσαμε με την Επίτροπο Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού – Λοττίδη η οποία εξήγησε πως στόχος είναι να μην υποκαθίσταται η κρίση και η γνώμη των ατόμων αυτών αλλά να υποβοηθάται από τους κηδεμόνες. Εξήγησε πως τα άτομα με νοητική αναπηρία θα πρέπει να έχουν δικαίωμα στο να αποφασίζουν τη θέλουν για τον εαυτό τους και στις περιπτώσεις που αυτό είναι δύσκολο να λαμβάνουν βοήθεια.

Βάζει φρένο η Ευρωπαϊκή Ένωση

Φρένο στην αναγκαστική στείρωση των ατόμων με αναπηρία που εξακολουθεί να επιτρέπεται σε 13 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέλουν να βάλουν και οι νομοθέτες της ΕΕ με πρόταση οδηγίας για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στις 8 Μαρτίου 2022. Με τον τρόπο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέλει να απαγορεύσει την αναγκαστική στείρωση για την προστασία των ατόμων με αναπηρία. Οι τροποποιήσεις αυτής της οδηγίας αναμένονται στις αρχές του 2023. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος, η έκθεση ζητά καθολική απαγόρευση της αναγκαστικής στείρωσης στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες, καθώς η πρακτική είναι «απάνθρωπη».