Στην Ευρώπη, με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, η μείωση της χρήσης ουσιών που παρατηρήθηκε στη διάρκεια των πρώτων εγκλεισμών, λόγω πανδημίας, ανατράπηκε ταχύτατα με τη χαλάρωση των μέτρων τήρησης των κοινωνικών αποστάσεων αναφέρει η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά του 2021,  η οποία παρουσιάστηκε ταυτόχρονα σε όλα τα κράτη – μέλη, με την Κύπρο, το 2019, να καταγράφει πέντε θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών.

Στην Κύπρο σχετική συνέντευξη Τύπου παραχώρησε η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου και ο Πρόεδρός της Χρίστος Μηνά. Η 1η μέτρηση για τη χρήση ουσιών εξάρτησης στην Κύπρο έγινε κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown μεταξύ των ημερομηνιών 21-27/04/2020 και η 2ημέτρηση μετά το lockdown κατά τις ημερομηνίες 14 με 20/07/2020.

Από την 1η μέτρηση διαπιστώθηκε ότι η χρήση κοκαΐνης κατά τη διάρκεια του lockdown ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα ενώ μετά  το lockdown, αυξήθηκε σημαντικά σε Λευκωσία και Αγία Νάπα.

Οι συγκεντρώσεις μεθαμφεταμίνης κατά τη διάρκεια του lockdown ήταν πολύ υψηλές στην Πάφο ενώ και Λάρνακα και Αγία Νάπα, επίσης παρουσίασαν συγκεντρώσεις.  Μετά το lockdown, μειώθηκε η συγκέντρωση μεθαμφεταμίνης σε όλες τις πόλεις.

Η χρήση χαπιών Ecstasy κατά τη διάρκεια του lockdown ήταν πολύ χαμηλή σε όλες τις πόλεις ενώ μετά αυξήθηκε σε Λευκωσία και Αγία Νάπα.

Οι συγκεντρώσεις κάνναβης κατά τη διάρκεια του lockdown ήταν πολύ μικρές και επομένως δεν μπορούσαν να εμφανίσουν τιμές ενώ μετά το lockdown η συγκέντρωση της κάνναβης αυξήθηκε κυρίως σε Λευκωσία και Αγία Νάπα.

Το γενικό συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι μεταξύ των ημερομηνιών 21-27/04/2020 οι συγκεντρώσεις Ecstasy και κοκαΐνης στην Κύπρο ήταν μικρές, ενώ αντίθετα ήταν πολύ μεγάλες οι συγκεντρώσεις μεθαμφεταμίνης, κυρίως στην Πάφο.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση, «το 2019 καταγράφηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον 5.141 θάνατοι από υπερβολική δόση παράνομων ουσιών, αριθμός αυξημένος κατά 3% έναντι του 2018 ενώ ο συνολικός αριθμός εκτιμάται ότι αυξάνεται σε 5.769 θανάτους εάν συμπεριληφθούν η Νορβηγία και η Τουρκία. Επίσης, αποτυπώνεται μια ελαφρά μείωση σε σχέση με την αναθεωρημένη εκτίμηση για 5.920 θανάτους το 2018.

Στις περισσότερες χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης το σχήμα αυτό ανατρέπεται, με αυξήσεις του αριθμού των θανάτων από υπερβολική δόση έναντι του 2018 και συγκεκριμένα, το 2019 το ποσοστό θνησιμότητας από υπερβολική δόση στην Ευρώπη υπολογίζεται σε 14,8 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών.

Πάνω από 3/4 των θανάτων από υπερβολική δόση (77%) αφορούν άνδρες, το οποίο σημαίνει 23,7 θάνατοι ανά εκατομμύριο ανδρών. Μεταξύ των ανδρών, τα περισσότερα θύματα ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 35-39 ετών, με ποσοστό θνησιμότητας 37,7 ανά εκατομμύριο, υπερδιπλάσιο του μέσου όρου των υπολοίπων ηλικιακών ομάδων.

Στα 3/4 των θανατηφόρων περιστατικών που οφείλονται σε υπερβολική δόση στην ΕΕ (76%) ανιχνεύονται οπιοειδή, κυρίως ηρωίνη ή οι μεταβολίτες της, συχνά σε συνδυασμό με άλλες ουσίες.

Η κατάσταση  με τα ναρκωτικά και την πανδημία COVID-19 καταγράφηκε μέσω διαδικτυακής έρευνας σε άτομα που αναφέρουν χρήση ουσιών. Διαπιστώνεται, επίσης, κατανάλωση αλκοόλ και υψηλότερα ποσοστά πειραματικής χρήσης ψυχεδελικών ουσιών, όπως το LSD και η 2-CB (2,5-διμεθοξυ-4-βρωμοφαινοαιθυλαμίνη), καθώς και διασχιστικών ουσιών όπως η κεταμίνη.

Σύμφωνα με την έκθεση όλα αυτά μπορεί να αντικατοπτρίζουν αύξηση της ζήτησης ουσιών οι οποίες πιθανόν θεωρούνται καταλληλότερες για κατ’ οίκον χρήση. Τα δεδομένα της έρευνας φανερώνουν και ότι οι περιστασιακοί χρήστες ουσιών πριν την COVID-19 μπορεί να έχουν περιορίσει ή και διακόψει τη χρήση στη διάρκεια της πανδημίας, ενώ οι πιο συστηματικοί χρήστες μπορεί να έχουν αυξήσει τη χρήση.

Μια από τις πιθανές ανησυχητικές εξελίξεις που σχετίζονται με την πανδημία είναι η παρατήρηση ότι σε κάποιες χώρες ενδέχεται να αυξάνεται η διαθεσιμότητα και η χρήση κρακ. Ανησυχία προκαλούν επίσης αναφορές για διαθεσιμότητα μικρότερων δόσεων ή φθηνότερων συσκευασιών ηρωίνης, κρακ και βενζοδιαζεπινών.

Προβληματική χρήση ουσιών συναντάται συχνά σε περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως οι άστεγοι, ενώ όσοι κάνουν προβληματική χρήση ουσιών μπορεί να στηρίζονται στην άτυπη οικονομία. Οι ομάδες αυτές είναι πιθανόν να επλήγησαν οικονομικά εξαιτίας των μέτρων τήρησης των κοινωνικών αποστάσεων και να βρεθούν σε ιδιαίτερα ευάλωτη θέση σε περίπτωση οικονομικής δυσχέρειας στο μέλλον οφειλόμενης στην παρούσα κρίση.

Αυξημένη ανησυχία σημειώθηκε επίσης για την κατάχρηση βενζοδιαζεπινών, οι οποίες είτε εκτρέπονται από τη θεραπευτική χρήση είτε δεν διαθέτουν άδεια κυκλοφορίας για ιατρική χρήση στην Ευρώπη και εμφανίζονται στην αγορά παράνομων ουσιών.

Αυξημένη χρήση βενζοδιαζεπινών παρατηρήθηκε σε υψηλού κινδύνου χρήστες ουσιών, σε κρατούμενους και σε ορισμένες ομάδες χρηστών που κάνουν ψυχαγωγική χρήση, γεγονός που πιθανόν αντικατοπτρίζει την αυξημένη διαθεσιμότητα και το χαμηλό κόστος των ουσιών αυτών, καθώς και ζητήματα ψυχικής υγείας που συνδέονται με την πανδημία.

Επίσης, σε δείγμα επιλεγμένων νοσοκομείων παρατηρήθηκε αύξηση των επειγόντων περιστατικών που διακομίστηκαν για χρήση βενζοδιαζεπινών το 2020 έναντι του 2019.

Στην Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά αναφέρεται ότι «οι υπηρεσίες απεξάρτησης σε ολόκληρη την Ευρώπη ξανάρχισαν τη λειτουργία τους τον Ιούνιο του 2020, αν και με μειωμένη δυναμικότητα λόγω των μέτρων πρόληψης της διασποράς του COVID-19.

Σε έξι χώρες οι οποίες υπέβαλαν μηνιαία στοιχεία για το 2020, ο αριθμός των εισαγωγών σε θεραπεία μειώθηκε ραγδαία μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου και παρέμεινε χαμηλός για το υπόλοιπο του έτους.

Η αυξημένη χρήση της τηλεϊατρικής μπορεί να συνετέλεσε στη μείωση των αναφερόμενων αιτημάτων θεραπείας, επέτρεψε όμως και στις υπηρεσίες να συνεχίσουν να καλύπτουν τις ανάγκες των χρηστών σε θεραπεία στη διάρκεια της πανδημίας.

Εξάλλου, η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ιλβα Γιούανσον σε παρέμβασή της στην παρουσίαση της Έκθεσης δήλωσε ότι στην ΕΕ, μόνο το 2020, εντοπίστηκαν 46 νέα ναρκωτικά, σημειώνοντας ότι  «η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών υπονομεύει τις κοινωνίες μας, τροφοδοτεί τη βία και θέτει σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών μας».

«Γι’ αυτό αναλαμβάνουμε δράση για την εξάρθρωση των δικτύων διακίνησης και την παρεμπόδιση της παραγωγής ναρκωτικών, ενώ παράλληλα βελτιώνουμε την πρόληψη και την πρόσβαση στη θεραπεία», είπε η Ευρωπαία Επίτροπος.