Με 66 δράσεις από 13 θεματικές ενότητες επιδιώκει η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων την επίτευξη του στόχου, που δεν είναι άλλος από τα κλείσει η ψαλίδα που παγιώνει τις ανισότητες μεταξύ των φύλων σε όλους τους τομείς. Την Πέμπτη πέρασε από το Υπουργικό Συμβούλιο η νέα Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων η οποία έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή και αφορά την τριετία 2024-2026.

Τη Δευτέρα η Επίτροπος πρόκειται να παρουσιάσει τη νέα Εθνική Στρατηγική σε διάσκεψη Τύπου. Εμείς μιλήσαμε με την Επίτροπο Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου τόσο για το περιεχόμενο της νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων και τις δράσεις που ήδη δρομολογούνται, όσο και για τις δικές της προσδοκίες και εκτιμήσεις μετά την εφαρμογή της στρατηγικής.

Αρχικά, τι είναι πρακτικά η Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων, πως έχει καταρτιστεί και πως αναμένετε να λειτουργήσει;

Η νέα Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων είναι συνέχεια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2019-2023. Έχει διαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη και τα όσα έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά  και τις παγκόσμιες προκλήσεις και κρίσεις που επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών, γυναικών και ανδρών, στην Κύπρο. Η Εθνική Στρατηγική είναι το βασικότερο έγγραφο πολιτικής για την Ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών και αποτελεί την κατευθυντήρια γραμμή για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς καθώς και για τις πολιτικές του κράτους. Είναι αποτέλεσμα συνεργασίας και διαβούλευσης με όλα τα Υπουργεία, Υφυπουργεία, τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, την κοινωνία των πολιτών, οργανώσεις εργοδοτών, συνδικαλιστικές οργανώσεις και Ακαδημαϊκά Ιδρύματα. Διαμορφώθηκε στη βάση εθνικών και ευρωπαϊκών νομοθετημάτων και πολιτικών όπως και διεθνών συμβάσεων και κατευθυντήριων εγγράφων.

Η νέα Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων τέθηκε σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2024. Μετά από σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ο συντονισμός, η παρακολούθηση και η αξιολόγησή της,  έχει ανατεθεί στην Επίτροπο Ισότητας των Φύλων, η οποία, στο πλαίσιο αυτό, συνεργάζεται στενά με όλα τα Υπουργεία και Υφυπουργεία. Για την επιτυχή υλοποίησή της έχουν οριστεί λειτουργοί Ισότητας των φύλων σε όλα τα Υπουργεία και Υφυπουργεία με τους/τις οποίους/ες συντονιζόμαστε και συνεργαζόμαστε  για την εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών, μέτρων και δράσεων. Έχοντας υπόψη τον σημαντικό ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στην υλοποίηση της Στρατηγικής υπάρχει συνεχής αμφίδρομη ενημέρωση,  εισηγήσεις και ανταλλαγή ιδεών με τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο αξιολόγησης και  παρακολούθησης της υλοποίησης της Στρατηγικής, θα δημιουργηθεί σύντομα «Πλατφόρμα της Κοινωνίας των Πολιτών», με τη συμμετοχή φορέων και οργανώσεων που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της, η οποία θα διενεργεί σε τακτά διαστήματα δομημένη άτυπη αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής. Το επόμενο βήμα, όπως καταγράφεται και ως προϋπόθεση στη Στρατηγική, είναι η δημιουργία, από τα Υπουργεία και Υφυπουργεία, δικών τους πλάνων δράσης, για την προώθηση της Ισότητας των φύλων, σε συνεργασία και με τους/ τις λειτουργούς Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το έχουν ήδη πράξει. Το  Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει ήδη ετοιμάσει προσχέδιο και θα εργαστούμε και με τα άλλα Υπουργεία και Υφυπουργεία προς αυτή την κατεύθυνση.

Τι περιλαμβάνει η Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των Φύλων; Μπορείτε να μας αναφέρετε τις 13 θεματικές και μερικές από τις 66 υλοποιήσιμες δράσεις;

Οι 13 θεματικές είναι:

1. Έμφυλος προϋπολογισμός: Ισότιμη κατανομή δημόσιων πόρων.
2. Φύλο και Εργασία: Ισότιμη πρόσβαση στην απασχόληση, προώθηση ισόρροπης εκπροσώπησης γυναικών και αντρών, μείωση χάσματος αμοιβών και συντάξεων.
3. Φύλο και Κοινωνική Πολιτική: Ενίσχυση αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους στη βάση της οπτικής του φύλου.
4. Φύλο και Υγεία: Ισότιμη πρόσβαση στην υγεία, στη βάση των διαφορετικών αναγκών γυναικών και ανδρών.
5. Φύλο και Δικαιοσύνη: Δημιουργία έμφυλης κουλτούρας στα σώματα της δικαιοσύνης και ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
6. Φύλο και Εξωτερική Πολιτική: Έμφυλες προσεγγίσεις στην Εξωτερική Πολιτική.
7. Φύλο και Εκπαίδευση και Πολιτισμός: Διαμόρφωση έμφυλης εκπαιδευτικής και πολιτιστικής κουλτούρας.
8. Φύλο και Αθλητισμός: Ενδυνάμωση και ισότιμη αναγνώριση του γυναικείου αθλητισμού και αποδόμηση έμφυλων στερεοτύπων στον αθλητισμό.
9. Φύλο και Αγροτική Ανάπτυξη, Περιβάλλον, Κλιματική Αλλαγή, Ενέργεια και Μεταφορές: Ενίσχυση ορατότητας αγροτισσών και γυναικών της υπαίθρου. Διαμόρφωση έμφυλων συστημάτων μεταφορών. Αναγνώριση έμφυλου αντίκτυπου κλιματικής και ενεργειακής κρίσης.
10. Έρευνα, Καινοτομία και Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Ενδυνάμωση ανδρών και γυναικών και ισότιμη αξιοποίηση των ψηφιακών δυνατοτήτων.
11. Φύλο και Άμυνα: Διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος με περισσότερη ευαισθησία στην έμφυλη διάσταση. 
12. Φύλο και Θέσεις Λήψεως Αποφάσεων: Προώθηση ισόρροπης εκπροσώπησης γυναικών και ανδρών για δικαιότερη και αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση στη λήψη αποφάσεων.
13. Φύλο και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Ενεργή συμβολή στη διαμόρφωση έμφυλων προτύπων, εξάλειψη στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

Η εθνική στρατηγική έχει ήδη τεθεί σε ισχύ, ποια είναι η πρώτη δράση που θα υλοποιήσετε;

Ναι, η στρατηγική έχει ήδη τεθεί σε ισχύει. Δεν υπάρχει μια δράση που να έχει προτεραιότητα κάποιας άλλης. Στόχος είναι η εφαρμογή παράλληλων δράσεων κι έχουμε ήδη αρχίσει να τροχοδρομούμε δράσεις σε διάφορους τομείς. Εάν θα έπρεπε να ξεχωρίσω μια δράση ως μια από τις σημαντικότερες, αυτή είναι η εφαρμογή του έμφυλου προϋπολογισμού.  Η δράση αυτή, μπορεί να φέρει αρκετές λύσεις και να επισπεύσει την επίτευξη ουσιαστικής Ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Πιο συγκεκριμένα ο έμφυλος προϋπολογισμός σημαίνει ότι η διαδικασία του καταρτισμού του προϋπολογισμού θα γίνεται στη βάση ολοκληρωμένων στατιστικών, με βασικό παράγοντα το φύλο και την ηλικία σε συνδυασμό με τις στατιστικές εργατικού δυναμικού, άνεργων, ατόμων που ζουν στο όριο της φτώχειας, χαμηλοσυνταξιούχων. Περιλαμβάνει δηλαδή, την οπτική του φύλου σε όλα τα επίπεδα κατάρτισης του προϋπολογισμού, αλλά και την αξιολόγηση των επιπτώσεων του προϋπολογισμού ως προς τα φύλα, ενσωματώνοντας την αρχή της Ισότητας σε όλα τα στάδια κατάρτισής του. Παράλληλα, προϋποθέτει την αναδιάρθρωση των εσόδων και εξόδων του κράτους, με σκοπό την προώθηση της Ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Προς αυτή την κατεύθυνση έχουμε αιτηθεί για τεχνική στήριξη από την ΕΕ και αναμένουμε απάντηση, η οποία εύχομαι να είναι θετική. Να υπογραμμίσω ότι δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, αλλά μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο για να εφαρμοστεί πλήρως.

Άλλη δράση είναι η σύσταση Επιτροπής Ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και στο Τμήμα Φυλακών, με στόχο τον σχεδιασμό και την εφαρμογή δράσεων προαγωγής της Ισότητας και αποδόμησης των έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Η δράση αυτή θα γίνει σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, την Πυροσβεστική Υπηρεσία και το Τμήμα Φυλακών.

Η προώθηση ενεργειών σε γειτονικές χώρες στο πλαίσιο της αναπτυξιακής συνεργασίας μαζί τους είναι ανάμεσα στις δράσεις που αφορούν την εξωτερική μας πολιτική και συνεπώς σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών. Στόχος είναι η αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ιδιότητάς της ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ενίσχυση των διμερών σχέσεων με γειτονικές χώρες και περαιτέρω ανάδειξη της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική. 

Αναγνωρίζοντας τη σημασία της παιδείας, προωθείται  σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και Αθλητισμού διοργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων για καθηγητές/ καθηγήτριες Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής και άλλους/άλλες εκπαιδευτικούς, με στόχο την αποδόμηση έμφυλων στερεοτύπων και την ισότητα των φύλων.

Ακόμη ένα παράδειγμα αφορά τη συνεργασία μας με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου, και το Γραφείο Επιτρόπου Περιβάλλοντος και τη δημιουργία προγραμμάτων ψηφιακής εκπαίδευσης για γυναίκες της υπαίθρου.

Ποια θα είναι τα οφέλη για τις έφηβες, τις εργαζόμενες, τις μητέρες και τις συνταξιούχες;

Η ερώτηση αυτή συνδέεται άμεσα με την προηγούμενη σας ερώτηση. Αφού εξετάσουμε τις ανάγκες και των πιο πάνω ομάδων που αναφέρεστε ως παράδειγμα. Μπορώ εδώ να δώσω το παράδειγμα της δράσης για αναλογιστική μελέτη στα συνταξιοδοτικά ωφελήματα στη βάση της οπτικής του φύλου. Το χάσμα συντάξεων στην Κύπρο είναι αρκετά μεγάλο και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Μειώνοντας το χάσμα συντάξεων επιδιώκεται η μείωση του κινδύνου να βρεθούν οι γυναίκες και οι άντρες στη φτώχεια, περιορίζεται  η εξάρτηση από άλλες επιδοματικές πολιτικές κι ενισχύεται  η οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών και των αντρών.

Όσον αφορά τις έφηβες, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας,  Αθλητισμού και Νεολαίας  ήδη υλοποιούνται δράσεις για την προώθηση υγιών σχέσεων, για την αποδόμηση στερεοτύπων τόσο μεταξύ των εφήβων, όσο και σε εκπαιδευτικούς ώστε τα παιδιά μας να φτάνουν στο μέγιστο των ικανοτήτων τους χωρίς να τα περιορίζουν στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Για τις εργαζόμενες, ήδη συνεργαζόμαστε με οργανώσεις εργοδοτών και συντεχνιών για μείωση του χάσματος αμοιβών. Παράλληλα  το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας προχωρεί στη δημιουργία δομών για παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες ώστε το βάρος των ευθυνών που επωμίζονται οι μητέρες, λόγω των στερεοτύπων να μειωθεί. Την ίδια στιγμή το Γραφείο μας με εκστρατείες και συστηματική ενημέρωση, στοχεύει στην κατάρριψη των στερεοτύπων που σχετίζονται με  την ισότιμη κατανομή των ευθυνών γυναικών και ανδρών στην οικονομία της φροντίδας και στο σπίτι.

Που βρισκόμαστε σήμερα στην Κύπρο στα θέματα ισότητας και που περιμένετε ότι θα μας βρει σε μια τριετία, μέχρι δηλαδή και το τέλος της ισχύς της τρέχουσας στρατηγικής και εφόσον εφαρμοσθούν οι 66 δράσεις; Μπορούν τέτοιες δράσεις να φέρουν δραστικές αλλαγές στην κουλτούρα μας;

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων, η Κύπρος κατατάσσεται 21η ανάμεσα στα κράτη μέλη. Στόχος δεν είναι απλά η Κύπρος να φτάσει σε μια καλύτερη θέση, διότι αυτό δεν θα σημαίνει κατ’ ανάγκη πως θα έχουμε φτάσει στην ουσιαστική Ισότητα. Γνωρίζω πολύ καλά και δεν έχω καθόλου ψευδαισθήσεις ότι εάν ανέβει θέση η χώρα μας, ενώ αυτό θα σημαίνει βεβαίως ότι υπάρχει πρόοδος, δεν θα σημαίνει ότι θα έχουμε πετύχει την ουσιαστική ισότητα. Δεν είναι ούτε διαγωνισμός μεταξύ κρατών μελών και σίγουρα δεν πρόκειται για διαγωνισμό μεταξύ γυναικών και ανδρών. Στόχος, είναι να καταφέρουμε να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα αναγνωρίζεται ότι οι γυναίκες και οι άνδρες διαφέρουν βιολογικά, και μεταξύ τους δεν αποτελούν ομοιογενή ομάδα. Γι’ αυτό καλούμαστε να διασφαλίσουμε τις προϋποθέσεις, μέσω πολιτικών και δράσεων, για τη δημιουργία ενός  κοινωνικό-οικονομικού περιβάλλοντος, που να είναι φιλικό προς τις γυναίκες και τους άντρες και στο οποίο να μπορούν να έχουν ελεύθερη επιλογή, ώστε ο καθένας και η κάθε μια να μπορεί να απολαύσει το σύνολο των δικαιωμάτων του/ της. Κτίζουμε σε ότι έχει ήδη επιτευχθεί. Είναι μια νέα προσπάθεια, ένα δύσκολο εγχείρημα, με εμπόδια, προβλέψιμα και απρόβλεπτα, σε όλα τα επίπεδα. Η αποστολή μας είναι σύνθετη και καθόλου εύκολη. Πρόκειται για νοοτροπίες πολύ βαθιά ριζωμένες, κτισμένες μέσα στους αιώνες. Η αλλαγή νοοτροπίας απαιτεί στρατηγική, προσπάθεια και επιμονή, την οποία καταβάλλουμε όλοι και όλες μαζί.  Η συνεργασία όλων είναι απαραίτητη, για να προχωρήσει πραγματικά και ουσιαστικά μπροστά η χώρα μας. Αυτός είναι ο στόχος μας.