e.stamatiou@alphacyprus.com.cy

Στις 31/1 η Meta ανακοινώνει πως τον περασμένο Δεκέμβριο 90 χρήστες του WhatsApp ανάμεσα στους οποίους δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και μέλη της κοινωνίας των πολιτών, έπεσαν θύματα κατασκοπείας, από ένα εξελιγμένο λογισμικό με την ονομασία «Graphite» της ισραηλινής εταιρείας Paragon.

Η ανακοίνωση αυτή άνοιξε ουσιαστικά τον ασκό του Αιόλου, αφού τρεις μέρες αργότερα άρχισαν να βγαίνουν μπροστά θύματα της κατασκοπευτικής επίθεσης, καταγγέλλοντας πως τα κινητά τους τηλέφωνα παρακολουθούνταν από την ιταλική κυβέρνηση.

Αυτό ανάγκασε την Paragon, την ισραηλινή κατασκευάστρια εταιρεία του εν λόγω λογισμικού το οποίο όπως υποστηρίζει πουλάει μόνο σε δημοκρατικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, να εκδώσει στις 4/2 ανακοίνωση με την οποία επιβεβαίωνε το γεγονός προαναγγέλλοντας την ίδια ώρα την πρόθεσή της να προχωρήσει στη διακοπή της συνεργασίας της με κράτη – εννοώντας προφανώς την Ιταλία – που ενδεχομένως έχουν παραβιάσει τους θεσμικούς κανόνες χρήσης του λογισμικού στοχεύοντας απλούς πολίτες.

Στις 5/2 η Ιταλική κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι περνά σε μια σπασμωδική αντεπίθεση, ανακοινώνοντας πως επικοινώνησε με την Meta που της επιβεβαίωσε πως ανάμεσα στους 90 στόχους κατασκοπείας από διάφορες χώρες – όπως Αυστρία, Βέλγιο, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα, Λετονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Σουηδία – ήταν και η Ιταλία και συγκεκριμένα επτά Ιταλοί πολίτες. Ωστόσο η ιταλική κυβέρνηση σε μία προσπάθεια να πετάξει από πάνω της τη ρετσινιά σημείωνε πως δεν έχει καμία σχέση με τη χρήση του συγκεκριμένου κατασκοπευτικού εργαλείου κατά ακτιβιστών ή δημοσιογράφων. Οι εξελίξεις ακολούθησαν ραγδαίες την ίδια μέρα, αφού με δική της ανακοίνωση η ισραηλινή Paragon «καρφώνοντας» ουσιαστικά την ιταλική κυβέρνηση, γνωστοποιεί τη διακοπή του συμβολαίου της μαζί της, λέγοντας πως παραβίασε τους κανόνες ηθικής χρήσης του λογισμικού, στοχεύοντας σε απλούς πολίτες.

Μέχρι στιγμής από τους 90 ανθρώπους παγκοσμίως, που έπεσαν θύματα παρακολούθησης μέσω WhatsApp από το λογισμικό της Paragon, έχουν κάνει γνωστή την ταυτότητά τους μόνο τέσσερις, και όλοι με ένα κοινό, την κριτική δράση τους σε δημοσιογραφικό ή ακτιβιστικό επίπεδο στην πολιτική Μελόνι.

Πρώτος βγήκε μπροστά ο Ιταλός δημοσιογράφος, Francesco Cancellato, διευθυντής της ιταλικής διαδικτυακής εφημερίδας Fanpage.it, που είχε διεξάγει έρευνες για το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά στη χώρα. Τον Cancellato ακολούθησε ο Husam El Gomati ,ένας Λίβυος ακτιβιστής που κατοικεί τώρα στη Σουηδία και που στο παρελθόν είχε ασχοληθεί με το θέμα του συμφώνου μετανάστευσης Ιταλίας-Λιβύης και είχε προσπαθήσει να αποκαλύψει τη συμμετοχή λιβυκών πολιτοφυλάκων και ιταλικών μυστικών υπηρεσιών σε δίκτυα παράνομης μετανάστευσης. Ο τρίτος άνθρωπος που κατήγγειλε το γεγονός ήταν ο Luca Casarini, συνιδρυτής της ιταλικής μη κυβερνητικής οργάνωσης «Mediterranea Saving Humans», που έχει ως αποστολή τη διάσωση μεταναστών που προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο Θάλασσα από την Αφρική στην Ευρώπη. Μόλις χθες ακόμη ένα θύμα του ισραηλινού λογισμικού αποκάλυψε τη συμπερίληψή του στον κατάλογο των 90. Πρόκειται για τον Beppe Caccio, συνιδρυτή μαζί με τον Cassarini της ΜΚΟ  «Mediterranea Saving Humans».

Το AlphaNews.Live επικοινώνησε και μίλησε με ένα από τέσσερα γνωστά θύματα κατασκοπείας, και συγκεκριμένα με τον Λίβυο ακτιβιστή Husam El Gomati, που αυτή τη στιγμή κατοικεί στη Σουηδία και ο οποίος όπως μάς ενημέρωσε, έχει προχωρήσει σε καταγγελία στις σουηδικές διωκτικές αρχές οι οποίες άνοιξαν έρευνα μετά από σχετική εισαγγελική διαταγή.

«Πρόσφατα, έλαβα μια ειδοποίηση από το WhatsApp που με ενημέρωσε ότι το προσωπικό μου τηλέφωνο είχε παραβιαστεί από προηγμένο λογισμικό υποκλοπής spyware, που πιστεύεται ότι αναπτύχθηκε από την ισραηλινή εταιρεία Paragon Solutions.  Αυτό το κακόβουλο λογισμικό προχώρησε σε μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση στις κρυπτογραφημένες επικοινωνίες μου, στα προσωπικά μου δεδομένα και σε ευαίσθητες πληροφορίες που σχετίζονται με τον ακτιβισμό μου»

Οι έρευνες που έγιναν από πλευράς Meta, αποκάλυψαν όπως μάς είπε ο Gomati ότι είναι ένα από τα 90 άτομα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και ακτιβιστών, των οποίων οι συσκευές είχαν παραβιαστεί. Μάλιστα μάς τόνισε, πως τουλάχιστον τέσσερα από αυτά τα άτομα «έχουν σχέση με την Ιταλία».

Ο ίδιος θεωρεί ότι η κριτική του θέση σχετικά με το σύμφωνο μετανάστευσης Ιταλίας-Λιβύης και οι προσπάθειές του να αποκαλύψει τη συμμετοχή λιβυκών πολιτοφυλάκων και ιταλικών μυστικών υπηρεσιών σε δίκτυα παράνομης μετανάστευσης, ήταν αυτό που τον  έκανε στόχο παρακολούθησης.

Ωστόσο, όπως τόνισε, «η ιταλική κυβέρνηση αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη σε αυτή την κατασκοπεία», αλλά «η σοβαρότητα αυτής της παραβίασης οδήγησε την κατασκευάστρια εταιρεία ‘Paragon Solutions’ να τερματίσει τη σύμβασή της με την Ιταλία, επικαλούμενη παραβιάσεις συμφωνιών που απαγόρευαν τη στόχευση μελών της κοινωνίας των πολιτών».

«Αυτό το περιστατικό υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για υπευθυνότητα και διαφάνεια στη χρήση των τεχνολογιών παρακολούθησης. Η μη εξουσιοδοτημένη παρακολούθηση ακτιβιστών και δημοσιογράφων όχι μόνο παραβιάζει τα ατομικά δικαιώματα της ιδιωτικής ζωής, αλλά και απειλεί τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας της έκφρασης και της προστασίας των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων»

Ο Λίβυος ακτιβιστής μέσω του AlphaNews.Live προέτρεψε τις αρμόδιες αρχές και τους διεθνείς φορείς «να διεξαγάγουν διεξοδικές έρευνες γι’ αυτό το θέμα, ώστε να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι και να εφαρμοστούν αυστηροί κανονισμοί για την πρόληψη τέτοιων καταχρήσεων στο μέλλον».

Οι στόχοι στην Κύπρο

Για την ώρα το μόνο που γνωρίζουμε για την Κύπρο είναι ότι κάποιοι άνθρωποι στη χώρα μας όντως παρακολουθούνταν από το κατασκοπευτικό λογισμικό. Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι το πόσοι και ποιοι ήταν αυτοί. Αν και δημοσιεύθηκαν κάποιες ανεπίσημες πληροφορίες που έκαναν λόγο για πέντε τηλέφωνα, αυτό σύμφωνα με το ρεπορτάζ μας δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, αφού οι μόνοι που διαθέτουν τέτοια στοιχεία, είναι η ίδια η Meta και φυσικά η Paragon.

Από την άλλη το γεγονός ότι κανένας πολίτης της Κύπρου δεν έχει βγει μπροστά να πει ότι ήταν στόχος του «Graphite», όπως συνέβη στην περίπτωση της Ιταλίας, αυτό καθιστά τις διωκτικές αρχές ανάπηρες στο να ξεκινήσουν την οποιαδήποτε έρευνα, από τη στιγμή που ενώπιόν τους δεν υπάρχει επίσημη καταγγελία, κάτι άλλωστε που επιβεβαίωσε χθες με δηλώσεις της και η εκπρόσωπος τύπου της Αστυνομίας, Κυριακή Λαμπριανίδου.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ενδεχομένως θα μπορούσε να απαντηθεί από πλευράς κυβέρνησης Χριστοδουλίδη, είναι αν και σε ποιες ενέργειες έχει προχωρήσει η Κυπριακή Δημοκρατία μετά τη γνωστοποίηση του θέματος και κατά πόσον έχει έρθει επισήμως σε επικοινωνία με την Meta για να λάβει σχετική ενημέρωση, όπως έκανε η ιταλική κυβέρνηση.

Το δεύτερο ερώτημα που οπωσδήποτε εγείρεται ελέω εξελίξεων είναι το κατά πόσον η Κύπρος έχει αγοράσει τις υπηρεσίες του Graphite από την ισραηλινή Paragon. Πηγή που είναι σε θέση να γνωρίζει τον τομέα της ψηφιακής κατασκοπείας, μάς είπε πως κάτι τέτοιο αν και όχι απίθανο, φαντάζει απομακρυσμένο, εξαιτίας του κόστους που έχει η αγορά ενός τέτοιου λογισμικού, κόστος που μπορεί να είναι ακόμη και δεκαπλάσιο συγκριτικά με άλλα λογισμικά παρακολούθησης. Ο λόγος που το Graphite βρίσκεται στην κορυφή των ακριβότερων spyware, είναι η προηγμένη τεχνολογία πάνω στην οποία είναι κτισμένο, τεχνολογία που το κάνει ικανό να εισέρχεται σε δεδομένα τηλεφώνου χωρίς να απαιτείται κάποια ενέργεια από τον κάτοχο του τηλεφώνου (zero-click).

Οι χώρες πάντως που έχουν στη φαρέτρα των υπηρεσιών πληροφοριών τους το εν λόγω λογισμικό, δεν εμποδίζονται, σύμφωνα με την πηγή μας, από το να το χρησιμοποιούν και κατά στόχων που βρίσκονται εκτός της επικράτειάς τους.

Σε σχέση τώρα με το ερώτημα γιατί μόνο τόσο λίγοι άνθρωποι από τους 90 που έπεσαν θύματα παρακολούθησης, έχουν βγει και έχουν καταγγείλει το γεγονός, είναι σημαντικό καταρχάς να σημειωθεί ότι το WhatsApp ειδοποίησε 90 ανθρώπους, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως και οι 90 είναι απλά μέλη της κοινωνίας των πολιτών. Κάποιοι, σύμφωνα με την πηγή μας, μπορεί να βρίσκονται στο φάσμα των υπηρεσιών πληροφοριών ή σε άλλα ευαίσθητα πόστα που τους απαγορεύουν εκ των πραγμάτων, να γνωστοποιήσουν την ταυτότητά τους.