Στην 55η θέση από τις 180 συνολικά χώρες, και με βαθμολογία 68.62, βρίσκεται η Κύπρος στην Ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «World Press Freedom Index» των Ρεπόρτερς Χωρίς Σύνορα, που δημοσιεύεται την 3η Μαΐου κάθε έτους με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθεροτυπίας. Η έρευνα διεξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο σε συνεργασία με επαγγελματίες δημοσιογράφους και νομικούς, ενώ υπόψιν λαμβάνονται πολιτικοί, οικονομικοί, κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες αλλά και οι συνθήκες ασφάλειας. 

Παρότι η χώρα σημείωσε ανοδική πορεία συγκριτικά με το 2022, που βρέθηκε στην 65η θέση, μιλώντας αποκλειστικά στο AlphaNews.live ο Επικεφαλής του Γραφείου Ε.Ε./Βαλκανίων της διεθνούς δημοσιογραφικής οργάνωσης, Pavol Szalai, εξηγεί ότι η πρόοδος δεν είναι επαρκής, καθώς η Κύπρος παραμένει στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τόσο οι πολιτικές παρεμβάσεις, όσο και η αδιαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των Μέσων, αποτελούν «αγκάθια» στον δρόμο για μια πιο ανεξάρτητη δημοσιογραφία που θα είναι οχυρωμένη από εξωτερικές παρεμβάσεις και κινδύνους. 

Ο κ. Szalai εξηγεί τους λόγους που η χώρα βρίσκεται σε αυτή τη θέση, προτείνει τρόπους εξυγίανσης των συνθηκών και αποκωδικοποιεί τις συνθήκες που διατηρούν τη Νορβηγία σταθερά στην πρώτη θέση της κατάταξης.

Δείτε τη συνέντευξη του κυρίου Szalai στην αγγλική γλώσσα:

Ποια μεθοδολογία χρησιμοποιείται για την διεξαγωγή της ετήσιας έκθεσης «World Press Freedom Index»; 

Η μεθοδολογία μας χρησιμοποιεί δύο προσεγγίσεις: Μια ποσοτική και μια ποιοτική προσέγγιση. Στην ποσοτική έρευνα μετράμε το μέγεθος της ελευθεροτυπίας, για παράδειγμα προσωπικές επιθέσεις σε δημοσιογράφους, και έχουμε ανταποκριτές, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, δημοσιογράφους, δικηγόρους, κοινωνιολόγους κ.λπ. που δε συνδέονται με πολιτικές παρατάξεις, έχουμε αυτή την ομάδα με ειδικούς που συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο. Αυτό το ερωτηματολόγιο είναι δημόσιο. Όλη αυτή η μεθοδολογία εξηγείται λεπτομερώς στον ιστότοπό μας και χρησιμοποιώντας αυτές τις δύο προσεγγίσεις, καθορίζουμε τη βαθμολογία για κάθε χώρα. Βάσει αυτής της βαθμολογίας από το 0 έως το 100, όπου το 100 είναι το καλύτερο, καταρτίζουμε τον Διεθνή Δείκτη Ελευθεροτυπίας για όλες τις χώρες. Αυτή η βαθμολογία αναλύεται σε πέντε δείκτες της ελευθεροτυπίας: Το πολιτικό πλαίσιο, το νομικό πλαίσιο, το οικονομικό πλαίσιο, το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο και η ασφάλεια. Συγκεντρώνουμε τα δεδομένα και όλες τις πληροφορίες του έτους αξιοποιώντας δικούς μας ειδικούς στα κεντρικά μας γραφεία στο Παρίσι, καθώς και πηγές σε κάθε χώρα. Οι ειδικοί που προανέφερα και συμπληρώνουν τα ερωτηματολόγια, εδρεύουν κατά κύριο λόγο στις χώρες που αυτά αφορούν. 

Ποια θέση κατέχει η Κύπρος το 2023; Έχει βελτιωθεί συγκριτικά με προηγούμενα χρόνια; 

H Κύπρος κατέχει στον Δείκτη Ελευθεροτυπίας την 55η θέση από τις 180 χώρες. Βελτίωσε την κατάταξή της κατά δέκα θέσεις και τη βαθμολογία της κατά 2.65 μονάδες. Μπορείτε να διαπιστώσετε ότι, ενώ αυτή η βελτίωση όσον αφορά τις θέσεις μπορεί να είναι εντυπωσιακή, δέκα θέσεις, η βαθμολογία στην πραγματικότητα δεν αλλάζει και τόσο πολύ, είναι μικρή βελτίωση. Και τελικά η Κύπρος παραμένει στο δεύτερο μισό των κρατών-μελών, στην ίδια θέση. Είναι 22η από τα 27 ευρωπαϊκά κράτη. 

Ποιοι παράγοντες καθόρισαν την θέση της Κύπρου; Εντοπίζετε κάποια θετικά ευρήματα;

Υπήρξε σίγουρα θετική εξέλιξη. Οι δημοσιογραφικοί κώδικες δεοντολογίας αναβαθμίστηκαν συμπεριλαμβάνοντας ανεξαρτησία και ενδυναμωμένη προσέγγιση σε θέματα όπως η διάκριση, η προστασία των παιδιών, η έμφυλη υγεία, τα σεξουαλικά αδικήματα και οι αυτοχειρίες. Επίσης, υπάρχει μια συζήτηση, που είναι θετικό σημάδι, για την κίνηση του νομοσχεδίου στη Βουλή σχετικά με τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας στα Μέσα. Στόχος αυτού του νομοσχεδίου είναι να δημιουργηθεί διαφάνεια, ώστε να γνωρίζουμε τους πραγματικούς ιδιοκτήτες αυτών των Μέσων. 

Αυτό που χρειάζεται να βελτιωθεί στην Κύπρο είναι η ανεξαρτησία γενικά στα ΜΜΕ. Σήμερα παρατηρούμε σχέσεις ανάμεσα στην Κυβέρνηση και τα Μέσα. Κάποιες φορές άμεσες παρεμβάσεις στο εκδοτικό έργο. Επίσης, ένα ακόμη θέμα είναι η αυξανόμενη συγκέντρωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ο λόγος που η Κύπρος χρειάζεται έναν νόμο για τη διαφάνεια στην ιδιοκτησία των Μέσων, είναι διότι πρόκειται για ένα πρόβλημα που αφορά κυρίως τα τηλεοπτικά, αλλά και τα έντυπα και τα ψηφιακά μέσα. Οι δημοσιογράφοι πολύ συχνά γίνονται στόχοι φραστικών επιθέσεων από πολιτικούς.

Ποιες είναι οι συστάσεις σας προς τους Κύπριους και Κύπριες δημοσιογράφους; Τι πρέπει να γίνει; 

Πιστεύω ότι η κατάθεση του νομοσχεδίου για τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας στα ΜΜΕ είναι μια καλή βάση. Θα πρέπει να υιοθετηθεί με βάση τη διαβούλευση και με τα μέσα ενημέρωσης, όπως επίσης να βασίζεται στις καλύτερες ευρωπαϊκές πρακτικές. Υπάρχει μια ευρωπαϊκή νομοθεσία για την Ελευθεροτυπία, που έχει προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι πολιτικοί και οι Κυβερνήσεις θα πρέπει να υποστηρίξουν αυτό το πλαίσιο. Μπορεί να είναι ωφέλιμο για αυτούς βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, για την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στα μέσα ενημέρωσης που καθίσταται ως πρόβλημα και για τους ίδιους, επειδή υπονομεύει βασικά την εμπιστοσύνη σε αυτά που οι άνθρωποι παρακολουθούν στα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών.

Είναι, επίσης, σημαντικό ότι η Αστυνομία ερευνά εγκλήματα κατά των δημοσιογράφων. Λυπάμαι που ο συγγραφέας και ερευνητικός δημοσιογράφος, Μακάριος Δρουσιώτης, ήταν υπό παρακολούθηση. Δεν διερευνήθηκε, δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη και ακόμη, όταν εξέδωσε το βιβλίο του, έγινε στόχος ερευνών από αστυνομικούς. Πρέπει να πούμε ότι πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Στρασβούργο βρήκε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία περιόρισε την ελευθερία έκφρασης του Δρουσιώτη. Είναι πολύ σημαντικό η Αστυνομία να διερευνήσει τις υποθέσεις παρακολουθήσεων. Υπάρχουν άλλες σημαντικές υποθέσεις στην Ελλάδα. Έχουμε παρόμοια προβλήματα, αν και με μεγαλύτερη ένταση από την Κύπρο και χρειάζεται να καθιερώσουμε ένα καθεστώς όπου οι δημοσιογράφοι δε δέχονται επιθέσεις από πολιτικούς. 

Από την άλλη πλευρά υπάρχει η Νορβηγία. Η Νορβηγία κατέχει την πρώτη θέση εδώ και χρόνια. Τι συνέβαλε σε αυτή την επιτυχία; 

Η Νορβηγία παραδοσιακά είναι στην πρώτη θέση στον Δείκτη Ελευθεροτυπίας. Αν κοιτάξετε τους δείκτες μπορείτε να δείτε τις καλύτερες πρακτικές. Στο πολιτικό πλαίσιο δεν υπάρχουν φραστικές επιθέσεις στους δημοσιογράφους από τους πολιτικούς. Ακόμη, η Κυβέρνηση υπερασπίζεται την ελευθερία του Τύπου, όχι μόνο εσωτερικά αλλά και στο εξωτερικό. Υπάρχει ισχυρή παράδοση. Βλέπουμε στο οικονομικό πλαίσιο ότι οι σχέσεις μεταξύ του κράτους και των ΜΜΕ είναι πολύ διαφανείς. Οι δημόσιες εισφορές, η δημόσια διαφήμιση κατανεμήθηκαν με έναν πολύ δίκαιο και διαφανή τρόπο. Όταν υπήρξε οικονομική κρίση το κράτος προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει τα ΜΜΕ. Αν κοιτάξετε το νομικό πλαίσιο, βασικά δεν υπάρχουν καταχρήσεις αγωγών και παράπονα κατά των δημοσιογράφων. Είναι πολύ σπάνια. Διώξεις συμβαίνουν και σε αυτές τις χώρες, όπως η Νορβηγία, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι είναι επίσημες. Ακόμη κι αν η Αστυνομία δεν υπερασπίζεται την ελευθεροτυπία ή τους δημοσιογράφους, τα Δικαστήρια στη Νορβηγία το κάνουν. 

Ακόμη λίγα λόγια την ασφάλεια. Υπάρχει μηχανισμός για προστασία των δημοσιογράφων και πρόληψη επιθέσεων εναντίον τους. Γενικά οι δημοσιογράφοι σπάνια δέχονται φυσική επίθεση, τόσο στη Νορβηγία όσο και σε άλλες χώρες του βορρά. Θα έλεγα ότι η Νορβηγία δεν είναι μια χώρα χωρίς προβλήματα. Αν δείτε τη βαθμολογία δεν έχει 100 βαθμούς. Αλλά ακόμη κι αν υπάρχουν προβλήματα, όπως μερικές φορές φραστικές επιθέσεις από εξτρεμιστικές παρατάξεις, ή διαδικτυακή παρενόχληση, η προσέγγιση των θεσμών και των πολιτικών είναι πολύ φιλική προς τα ΜΜΕ. 

Μια τελευταία ερώτηση: Είστε αισιόδοξος; Για το μέλλον των δημοσιογράφων και της δημοσιογραφίας; 

Είμαι φύσει αισιόδοξος και είναι η δουλειά μας να δουλέψουμε για την καλύτερη προστασία της δημοσιογραφίας και να υπάρχει μεγαλύτερη ορατότητα στο επαγγελματικό δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί τα κοινωνικά δίκτυα, οι πλατφόρμες και η προπαγάνδα σήμερα, όπως αυτή που προέρχεται από τη Ρωσία στην Ευρώπη, σπρώχνουν τους επαγγελματίες στο περιθώριο και θέτουν στο επίκεντρο του δημοσίου διαλόγου τα fake news, την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα, όχι μόνο από τη Ρωσία αλλά και την Κίνα. Ο δικός μας ρόλος ως RSF (Ρεπόρτες Χωρίς Σύνορα) είναι να βελτιώσουμε τη φυσική προστασία των δημοσιογράφων, να έχουμε εγκλήματα μίσους που διώκονται και να στηρίξουμε τα δημοσιογραφικά ήθη. Και ο ρόλος μας είναι τελικά να κάνουμε τις πλατφόρμες και τα κοινωνικά δίκτυα να σέβονται, να κάνουν πιο ορατούς τους επαγγελματίες που παράγουν νέα. Αυτό είναι και ένα μέρος όπου προτείνουμε πρακτικές συμβουλές, πώς να αλλάξουν οι νομοθεσίες, ώστε τα κοινωνικά δίκτυα να γίνουν πλατφόρμες που θα ευνοούν την αξιόπιστη δημοσιογραφία και να τοποθετήσουν τα fake news και τη ρητορική μίσους πίσω στο περιθώριο.