Ο πόθος για ελευθερία που χαρακτήριζε τον ελληνικό λαό το 1821 θα πρέπει να μας συναρπάζει και σήμερα, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου.

Μιλώντας στο Alphanews.Live ο Δρ Παπαπολυβίου, αναλύει τον τρόπο με τον οποίο η τουρκοκρατούμενη Κύπρος συνέβαλε στον αγώνα του ελληνισμού για απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.

Ποια ήταν τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της Τουρκοκρατίας στην Κύπρο;

Ένα βασικό χαρακτηριστικό, είναι ο ξεχωριστός ρόλος που διαδραμάτισε η τοπική Εκκλησία. Αντίστοιχο ρόλο είχε και το Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη, ωστόσο η διαφορά στην Κύπρο είναι ότι η Εκκλησία ήταν αυτοκέφαλη. Ο Αρχιεπίσκοπος διαδραμάτιζε το ρόλο του μικρού Πατριάρχη – Εθνάρχη για μια μικρή περιοχή. Αυτό σήμαινε ότι είχε μεγάλη δύναμη και εξουσία. Η Εκκλησία κρατά ένα διακριτό ρόλο από τότε μέχρι και την σύγχρονη εποχή και τα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το άλλο είναι ότι σταδιακά η Κύπρος παράκμασε, για διάφορους λόγους οι Οθωμανοί την παραμέλησαν. Φτάσαμε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν η μεγαλόνησος νοικιάστηκε από τους Βρετανούς να είναι από τα πιο παραμελημένα, τα πιο υποβαθμισμένα τμήματα της αυτοκρατορίας. Παρ’ ότι ήταν το μεγαλύτερο νησί στα χέρια των Οθωμανών, ήταν το νησί χωρίς κανένα λιμάνι και ο πληθυσμός για διάφορους λόγους μειώθηκε δραματικά. Συνέπεια των πιο πάνω ήταν η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας στο νησί.

Αναφερθήκατε εκτενώς στον ρόλο που διαδραμάτιζε την εποχή εκείνη η Εκκλησία, γεγονός το οποίο οδήγησε και στον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, στις 09 Ιουλίου του 1821.

Οι Ιουλιανές σφαγές δεν είχαν στόχο μόνο την Εκκλησία, τον Αρχιεπίσκοπο και τους τρεις Μητροπολίτες που σφαγιάστηκαν εκείνη την μέρα. Σκόπευαν και στον αποκεφαλισμό αρκετών προκρίτων, εμπόρων, δημογερόντων. Εντούτοις ο κύριος στόχος φαίνεται να είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, ο οποίος καταγγέλθηκε από τον τοπικό ηγεμόνα ότι ενεχόταν στις επαναστατικές προσπάθειες που γίνονταν και στην Κύπρο.

Μην ξεχνάμε ότι οι σφαγές στην Κύπρο έγιναν Ιούλιο, η εξέγερση ξεκινά στην Μολδοβλαχία τον Φεβρουάριο, στην Πελοπόννησο τον Μάρτιο. Σε αυτό το διάστημα ο τοπικός διοικητής ο Κουτσούκ Μεχμέτ ενημερώνει τον Σουλτάνο από τον οποίο παίρνει τελικά την άδεια να θανατώσει τον Αρχιεπίσκοπο και μερικές δεκάδες εξεχόντων Ελληνοκυπρίων.

Πως συνέβαλαν οι Κύπριοι στον αγώνα των Ελλήνων;

Με δύο κυρίως τρόπους. Από τα μέχρι τώρα έγγραφα φαίνεται ότι είχαν μυηθεί αρκετοί, ανάμεσα τους και ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, στη Φιλική Εταιρεία. Υπάρχει αναφορά στην Κύπρο, τόσο στο Γενικό Σχέδιο της Φιλικής Εταιρείας, όσο και στα εκδομένα έγγραφα με την αλληλογραφία του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός ενημερώνεται ότι θα σταλεί απεσταλμένος από την Φιλική Εταιρεία στην Κύπρο και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου θα έπρεπε να δώσει την εισφορά του.

Πέραν από τα πιο πάνω, υπήρχε και η έμπρακτη συμμετοχή των Κυπρίων αγωνιστών. Σε ένα πρόσφατο βιβλίο μου που έγραψα για την συνδρομή της Κύπρου το 1821, δημοσιεύω 294 ονόματα Κυπρίων αγωνιστών, χωρίς να αποκλείεται ο αριθμός των αγωνιστών να ξεπερνά τα 500 – 600. Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο αριθμό, σε σχέση με τα μειωμένα δημογραφικά στην Κύπρο. Ολόκληρος ο πληθυσμός υπολογίζεται στις 100.000. Αντιλαμβάνεστε ότι είναι ένας πολύ μεγάλος αριθμός. Επίσης Κυπρίους πολεμιστές είχαμε στη θάλασσα, στη στεριά και σε όλες τις περιοχές της Ελληνικής Επανάστασης.

Το άλλο που είναι πολύ σημαντικό και αξίζει να αναφέρουμε είναι ότι έχουν βρεθεί καινούργια, άγνωστα έγγραφα. Υπάρχει η λεγόμενη «διακύρηξη του Δεκεμβρίου του 1821» μιας ομάδας, 18 και πλέον, Κυπρίων φυγάδων που δηλώνουν ότι «συμφώνως με τους λοιπούς αδελφούς ημών Έλληνας, θέλουν προσπαθήσει την Ελευθερίαν (…) της Νήσου Κύπρου».

Υπάρχουν και άλλα έγγραφα της ηγετικής ομάδας των Κυπρίων που έχουν καταφέρει να γλιτώσουν από τις σφαγές. Προσπαθούν να κάνουν εκστρατεία, να βρουν χρηματοδότηση και επιπλέον στρατιώτες για να οργανώσουν την εκστρατεία απελευθέρωσης και της Κύπρου.

Παρά την φρίκη, και τον απαγχονισμό ιερωμένων και Αρχιεπισκόπου εντάθηκε ο αγώνας των Κυπρίων…

Εκτός από τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου και τις κεντρικές εκτελέσεις στη Λευκωσία, αντίστοιχα φαινόμενα έγιναν σε όλη την Κύπρο, τα οποία δυστυχώς δεν καταγράφηκαν. Πέραν από τους δεκάδες που εκτέλεσαν στην Πλατεία Σεραγιού, το καλοκαίρι του 1821, στο κέντρο της Λευκωσίας, υπήρχε μια περίοδος μεγάλων σφαγών σε όλη την Κύπρο. Παρόλα αυτά, η συμμετοχή αγωνιστών, η έξοδος από την Κύπρο και η άφιξη τους στην Ελλάδα ήταν πολύ μεγάλη.

Θα μπορούσε ο αγώνας των Ελλήνων να αποτελέσει παράδειγμα και για όλους εμάς σήμερα;

Είναι εντελώς διαφορετικές εποχές. Τότε για αυτούς τους ανθρώπους που δεν είχαν τίποτα, το βασικό αγαθό ήταν η ελευθερία. Αυτό πρέπει να συνεχίσει να συναρπάζει τον κάθε λογής άνθρωπο σε οποιαδήποτε χώρα και αν ζει. Είναι ένα ζήτημα, εάν αυτός ο πόθος τις ελευθερίας εξακολουθεί και σήμερα να συναρπάζει τον μέσο Κύπριο και εάν όχι είναι μια ευκαιρία να αναλογιστούμε το γιατί.

Τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης και η συμμετοχή των Κυπρίων, θεωρείται ότι αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον ξεσηκωμό των Κυπρίων κατά του αγγλικού ζυγού;

Ήταν ένα πρώτο μαζικό σκίρτημα ελευθερίας, μια μαζική συμμετοχή. Είχε προηγηθεί η συμμετοχή ενός Κυπρίου στη στενή ομάδα του Ρήγα Βελεστινλή, ο Ιωάννης Καρατζάς από την Λευκωσία. Ήταν ένας από τους ανθρώπους που στραγγαλίστηκαν και δολοφονήθηκαν από τους Οθωμανούς, όταν έγινε η παράδοση του στο Βελιγράδη.

Ακολούθησε η μεγάλη συμμετοχή των Κυπρίων στην Ελληνική Επανάσταση το 1821. Τα χρόνια που ακολούθησαν υπήρχε μεγάλη συμμετοχή των Κυπρίων σε οποιοδήποτε ελληνικό πόλεμο, που έδειχνε το πνεύμα ελευθερίας που έμεινε ασίγαστο. Έτσι φθάσαμε στην ΕΟΚΑ δέκα μόλις χρόνια μετά το τέλος του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σε μια εντελώς διαφορετική εποχή οι Κύπριοι ζήτησαν αυτή τη φορά με τα όπλα, κάτι που ζητούσαν συνεχώς, την αυτοδιάθεση και την ελευθερία τους, που πίστευαν ότι θα παρέπεμπε στην ένωση τους με την Ελλάδα.

Πόσο διαχρονικά είναι τα μηνύματα που λαμβάνουμε από τον αγώνα των Ελλήνων;

Είναι μια εορταστική επέτειος και είναι καλό να διαβάζουμε, να μελετάμε και να αποφεύγουμε τα μεγάλα λόγια. Ήταν μια σημαντική ιστορική στιγμή, ήταν μια από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές επαναστάσεις που δείχνει την αγάπη του ανθρώπου για ελευθερία.