Αναπόσπαστο κομμάτι της νεότερης ιστορίας της Λευκωσίας και δείγμα ανιδιοτελούς προσφοράς των ιδιοκτητών προς τον κυπριακό λαό, αποτελούσε το ένα από τα τέσσερα διατηρητέα κτίρια στην εντός των τειχών πρωτεύουσα, που κατεδαφίστηκαν από την Ιερά Αρχιεπισκοπή. Πρόκειται για την οικία της οδού Ισοκράτους με τον αριθμό 4 που αποτελούσε ιδιοκτησία του ζεύγους Χαράλαμπου και Ιφιγένειας Μαραθεύτη και κληροδοτήθηκε την δεκαετία του 1920, στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. 

Ο εκπαιδευτικός και ιστορικός Μάριος Επαμεινώνδας εξήγησε στην εκπομπή Alpha Ενημέρωση ότι με βάση το βιβλίο “Κληροδοτήματα, δωρεές και Βραβεία στο Παγκύπριο Γυμνάσιο” του Γυμνασιάρχη Γεώργιου Χατζηκωστή η περιουσία του ζεύγους κληροδοτήθηκε για φιλανθρωπικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ως Διαχειριστική Επιτροπή ορίστηκαν ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, ο εκάστοτε Διευθυντής του Παγκυπρίου Γυμνασίου και οι εκάστοτε Διευθυντές των Δημοτικών Σχολείων της Λευκωσίας. 

“Γίνεται ειδική αναφορά στο κληροδότημα στην οικία της οδού Ισοκράτους 4 ότι με βάση την επιθυμία των δωρητών θα έπρεπε να γίνει νηπιαγωγείο ή εργαστήριο για φτωχούς Λευκωσιάτες. Η χρήση του κληροδοτήματος μπορεί βεβαίως να αλλάξει από την Διαχειριστική Επιτροπή, αλλά πάντα πρέπει να τηρείται το πνεύμα της διαθήκης.”

Ο κύριος Επαμεινώνδας ανέφερε ότι στο συγκεκριμένο βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε το 1993, ο συγγραφέας αναφέρει για την εν λόγω κατοικια ότι ήταν σε κακή κατάσταση, είχε κριθεί διατηρητέα ενώ δεν υπήρχε κάποια ενέργεια από τους διαχειριστές προς τον σκοπό που κληροδοτήθηκε από τους ιδιοκτήτες.

“Μέσα στα κληροδοτήματα αυτά βρίσκουμε πολλές σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή των ανθρώπων της Λευκωσίας, τη συλλογική ταυτότητα και όντας μέλη της κοινότητας που κληροδοτήθηκαν, έχουμε ευθύνη να λαμβάνουμε μέτρα για να αξιοποιούνται στο πνεύμα και το γράμμα των διαθηκών, αλλά και στο πνεύμα και το γράμμα των νόμων.”

Ο κύριος Επαμεινώνδας τόνισε ότι με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, η Διαχειριστική Επιτροπή ισχύει μέχρι σήμερα και επισήμανε την ανάγκη μέσα από επιστημονική και ακαδημαϊκή μελέτη, να ψηφιοποιηθούν τα κληροδοτήματα, για να είναι προσβάσιμα προς κοινό και ερευνητές για να υπάρχει διαφάνεια και έλεγχος.

Ποιος ήταν ο Χαράλαμπος Μαραθεύτης

Σε άρθρο του ο κύριος Επαμεινώνδας περιγράφει ότι ο Χαράλαμπος Μαραθεύτης “ήταν ο νεώτερος αδελφός του Αρχιεπισκόπου Κύριλλου του Β’, γεννήθηκε στο Πρόδρομο το 1862 και αφού σπούδασε στο Διδασκαλείο Αθηνών και στη Γενεύη της Ελβετίας επέστρεψε στην πατρίδα του για να προσφέρει το φώς της γνώσεως στις νέες γενιές συμπατριωτών του.

Εργάστηκε ως δάσκαλος και διευθυντής στις Αστικές Σχολές Αγίου Σάββα και Αγίου Αντωνίου, δίδαξε ελληνικά γράμματα στην Ελληνική Σχολή Λευκωσίας και αργότερα, όταν αυτή μετεξελίχτηκε σε Παγκύπριο Γυμνάσιο, Παιδαγωγικά στο Διδασκαλείο του. Είχε πλούσιο συγγραφικό έργο, ενώ ήταν δραστήριος στην κοινωνική και οικονομική ζωή της κυπριακής πρωτεύουσα. Νυμφεύτηκε την Ιφιγένεια, το γένος Λοβαρίδη και αναδείχτηκαν σε μεγάλους ευεργέτες την ελληνικής κοινότητας της Κύπρου.

Τι έλεγε η διαθήκη του ζεύγους για την οικία της οδού Ισοκράτους

Στην διαθήκη του, εν έτη 10 Μαΐου 1927, ο Μαραθεύτης άφηνε «άπασαν την εν Λευκωσία, ενορία Αγίου Αντωνίου περιουσία» του για να αξιοποιηθεί για φιλανθρωπικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Διευκρίνιζε μάλιστα ότι «παν μερίδιο, το οποίον περιήλθε εις εμέ λόγω κληρονομιάς εκ της ακίνητης περιουσίας της συζύγου μου Ιφιγένειας» (που είχε  αποθάνει νωρίτερα) θα έπρεπε να αξιοποιηθεί όπως αυτή είχε ορίζει στη διαθήκη της «ήτοι ως Νηπιαγωγείον ή ως εργαστήριον απόρων εν ω να εργάζονται Έλληνες πτωχοί της Λευκωσίας». Η Ιφιγένεια Μαραθεύτη Λοβαρίδη είχε κληροδοτήσει για τον πιο πάνω σκοπό την οικία της στην Οδό Ισοκράτους 4, νοτίως της Αρχιεπισκοπής.

Η επιθυμία για το κληροδότημα

Για να διασφαλίζει ότι οι επιθυμίες του θα πραγματοποιηθούν μετά θάνατον, ο Μαραθεύτης όριζε ως εκτελεστές της διαθήκης του, τους στυλοβάτες της ελληνικής κυπριακής κοινότητας, που δεν ήταν άλλοι από «τον κατά καιρόν Αρχιεπίσκοπο πάσης Κύπρου, τον κατά καιρόν Γυμνασιάρχη του Παγκυπρίου Γυμνασίου, τους κατά καιρούν διευθυντάς των εν Λευκωσία Ελληνικών Αστικών Σχολών Αρρένων». Τα κληροδοτήματα της Ιφιγένειας και του Χαράλαμπου Μαραθεύτη πέρασαν διάφορες διακυμάνσεις  και αξιοποιήθηκαν εν μέρει για τους σκοπούς που τα δημιούργησαν οι εμπνευστές τους. Ο Γεώργιος Χατζηκώστας, γυμνασιάρχης του Παγκυπρίου Γυμνασίου στο βιβλίου του «Κληροδοτήματα, δωρεές και Βραβεία στο Παγκύπριου Γυμνάσιου»(1993) γράφει ότι η οικία στην Οδό Ισοκράτους 4 «αποτελείται από πολλά δωμάτια και έχει αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία, δεν είναι σε χρησιμοποιήσιμη κατάσταση και ανήκει στην κατηγορία των διατηρητέων κτηρίων». Συμπληρώνει δε ότι «Για σχεδόν 70 σχεδόν χρόνια δεν κατέστη δυνατόν να εκπληρωθεί η επιθυμία της κληροδότου για δημιουργία νηπιαγωγείου ή εργαστήριο για φτωχούς Λευκωσιάτες»