Σε μια περίοδο όπου οι εξετάσεις τετραμήνων βρίσκονται στο μικροσκόπιο, διάφοροι προβληματισμοί προκύπτουν. Ποια τα θετικά και ποια τα αρνητικά του εν λόγω συστήματος αξιολόγησης; Σε ποιο σημείο ανταποκρίνεται στις πραγματικές ικανότητες του μαθητικού πληθυσμού; Η δομή και το περιεχόμενο των γραπτών, αποτελούν ίση μέθοδο αξιολόγησης για κάθε προφίλ μαθητή;

Μιλώντας στο AlphaNewsLive η Κλινική και Σχολική Ψυχολόγος Δρ. Ιφιγένεια Στυλιανού, αναφέρει ότι μελετώντας την υφιστάμενη βιβλιογραφία, εντοπίζουμε ότι μια ομάδα μαθητών σε ποσοστό που ανέρχεται μέχρι και το 35% αντιμετωπίζει διάφορες δυσκολίες στη μάθηση (Frances et al., 2022). Δυσκολίες που αφορούν αδυναμίες στο γραπτό λόγο, στην κατανόηση των πληροφοριών, στη συγκέντρωση και κατ’ επέκταση στην απομνημόνευση, στον ποσοτικό συλλογισμό και στα μαθηματικά. Με άλλα λόγια, αρκετοί μαθητές λόγω αυτών των ενδο-ατομικών τους χαρακτηριστικών, έχουν ανάγκη τόσο την διαφοροποίηση στη διδασκαλία ώστε να επέλθει η μάθηση, όσο και τη διαφοροποίηση στον τρόπο εξέτασης. Βάσει αυτών, προκύπτει ο προβληματισμός του κατά πόσον η διδασκαλία και η αξιολόγηση ανταποκρίνονται στα διάφορα προφίλ μαθητών. Αποτελεί το είδος της αξιολόγησης μια ευκαιρία επιτυχίας για όλους τους μαθητές, ή μήπως η επιτυχία αφορά μόνο τους άριστους;

Έχουν την ευκαιρία όλοι οι μαθητές να αναδείξουν τις δυνατότητές τους ή αρκετοί θα βρίσκονται πάντα κάτω από το φόβο της ακαδημαϊκής αποτυχίας; 

Σε ένα ακαδημαϊκό σύστημα όπου για την επιτυχία απαραίτητες είναι δεξιότητες προσοχής, απομνημόνευσης, ταχύτητας, κατανόησης, έκφρασης, όπου έμφαση δίνεται στην εκμάθηση και αξιολόγηση συγκεκριμένων μαθημάτων, πολλοί μαθητές με αδυναμίες στα πιο πάνω σημεία ή άλλες κλίσεις και ταλέντα, δυστυχώς καταλήγουν σε ένα μονόδρομο χαμηλών επιδόσεων.

Ως επακόλουθο των διαχρονικών χαμηλών επιδόσεων, οι μαθητές με δυσκολίες στη μάθηση σημειώνουν αποδυναμωμένα κίνητρα, υιοθετούν συνήθως παθητικές μορφές μάθησης και διακρίνονται από μια στάση «μαθημένης αβοηθησίας». Αυτά τα χαρακτηριστικά, παρεμβαίνουν και επηρεάζουν αρνητικά την αποτελεσματικότητα των γνωστικών και μεταγνωστικών ενεργειών των μαθητών, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η γενίκευση των όποιων αποτελεσμάτων επιτυγχάνονται. Η επαναλαμβανόμενη σχολική αποτυχία που βιώνουν οι μαθητές με δυσκολίες στη μάθηση, συχνά οδηγεί στην πεποίθηση ότι η προσπάθειά τους είναι μάταιη. Συνέπεια αυτής της πεποίθησης είναι η ματαίωση και η αποφυγή της προσπάθειας, συνθήκη που αυξάνει τις πιθανότητες συνεχόμενης αποτυχίας. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει την αρχική πεποίθηση των παιδιών με δυσκολίες στη μάθηση, ότι οι ικανότητές τους είναι εξαιρετικά χαμηλές, εγκαθιδρύοντας έναν φαύλο κύκλο ματαίωσης, αρνητικών συναισθημάτων και αποτυχίας.

Με ποιον τρόπο το εκπαιδευτικό σύστημα και η μάθηση μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για όλους τους μαθητές;

Η εφαρμογή διαφόρων στρατηγικών διδασκαλίας, μπορούν να δώσουν την ευκαιρία σε ένα μεγαλύτερο αριθμό μαθητών να κατακτήσουν πιο αποτελεσματικά τη γνώση και να σημειώσουν υψηλότερη επιτυχία κατά την αξιολόγηση. Κατά τη διδασκαλία για παράδειγμα, είναι απαραίτητο οι εκπαιδευτικοί να μεταφέρουν τη γνώση χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους, όπως οπτικοακουστικό υλικό, δραστηριότητες εντός της τάξης, απλοποίηση των πληροφοριών, παραδείγματα, επανάληψη της ύλης (Παντελιάδου κ.ά., 2004). Αυτό ακριβώς αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση! Γιατί όλα τα πιο πάνω, απαιτούν μέσα και περισσότερο χρόνο… εξοπλισμό και πιο αργά βήματα… δεδομένα που λείπουν από την εκπαιδευτική πραγματικότητα της Κύπρου, στην οποία εκπαιδευτικοί και μαθητές τρέχουν με μεγάλες ταχύτητες στον μαραθώνιο κάλυψης της ύλης. Με αρκετούς να παραμένουν πίσω, πολλούς να εξουθενώνονται, και άλλους τόσους να αποστηθίζουν ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών χωρίς απαραίτητα να μαθαίνουν. Ως αποτέλεσμα, η µάθηση μετατρέπεται σε µια παθητική διαδικασία πρόσληψης πληροφοριών, παρά σε µια ενεργητική προσπάθεια κατανόησης και ερµηνείας του κόσµου. Έτσι, αυτός ο μαραθώνιος δεν φαίνεται να δίνει τον απαραίτητο χώρο στην εφαρμογή στρατηγικών και ειδικών ενέργειων, μέσα από τις οποίες μπορεί να διευκολυνθεί η διαδικασία µάθησης, η κωδικοποίηση του προς εκµάθηση υλικού, η συγκράτηση και η ανάκληση.

Πώς το εκπαιδευτικό σύστημα μέχρι στιγμής υποστηρίζει τους μαθητές που σημειώνουν δυσκολίες στη μάθηση;

Όπως προαναφέρθηκε, ένας σημαντικός αριθμός μαθητών σημειώνει διάφορες αδυναμίες στη μάθηση, για αυτό το λόγο στα γυμνάσια και στα λύκεια παρέχονται στους μαθητές που έχουν ανάγκη και το επιθυμούν, τα μαθήματα στήριξης, στα οποία, βασικά σημεία της ύλης επαναλαμβάνονται σε τάξεις με μικρότερες ομάδες μαθητών. Η αποτελεσματικότητα φυσικά αυτής της μεθόδου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ενώ κάποιοι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τα μαθήματα στήριξης, όπου δίνεται επανάληψη και επεξήγηση της ύλης, άλλοι μαθητές ενδεχομένως να έχουν την ανάγκη περισσότερο εξειδικευμένης βοήθειας με σκοπό την κατάκτηση των ακαδημαϊκών γνώσεων.

Διευκολύνσεις επίσης παρέχονται στους μαθητές που τις έχουν ανάγκη κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης, όπως, πρόσθετος χρόνος εξέτασης, απαλλαγή από την ορθογραφία, απλοποίηση του εξεταστικού δοκιμίου. Σε αυτό το σημείο, εντοπίζουμε την αναγκαιότητα διερεύνησης της αποτελεσματικότητας και της καταλληλότητας των διευκολύνσεων που παρέχονται στους μαθητές κατά τα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις. Αυτό το σταθερό «πακέτο» διευκολύνσεων βοηθάει πράγματι τους μαθητές; Ή και σε αυτή την περίπτωση έχουν μπει οι ανάγκες των μαθητών στο ίδιο τσουβάλι, με αποτέλεσμα ο κάθε μαθητής να μην λαμβάνει την εξατομικευμένη υποστήριξη βάση των αναγκών του, αλλά να υποχρεούται να αρκεστεί με ένα είδος διευκολύνσεων που ισχύει για όλους;