Ραγδαία είναι η επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, με τα σημάδια να είναι ανησυχητικά. Η Κύπρος όπως όλα δείχνουν δεν φαίνεται να μένει ανεπηρέαστη, καθώς τα τελευταία χρόνια ή ακόμα και μήνες, το νησί μας έχει επηρεαστεί από καιρικά φαινόμενα ασυνήθιστης ή ακόμα και μη αναμενόμενης έντασης και διάρκειας. Το πιο απρόβλεπτο είναι το φαινόμενο των ανεμοστρόβιλων, οι οποίοι έχει τύχει να σημειωθούν μέχρι κι εν μέσω καύσωνα, αφήνοντας πίσω τους υλικές ζημιές ή ακόμα και τραυματισμούς. Το AlphaNews.Live επικοινώνησε με τη Μετεωρολογική Υπηρεσία και συνέλεξε στοιχεία, σχετικά με σοβαρά περιστατικά ανεμοστρόβιλων που «χτύπησαν» στο παρελθόν την Κύπρο. Αν και η Κύπρος είχε ένα πιο ήπιο κλίμα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του φαινόμενου των ανεμοστρόβιλων.

Τι είναι και πώς σχηματίζεται ένας ανεμοστρόβιλος;

Ένας ανεμοστρόβιλος (ή τυφώνας, σίφουνας), είναι ένα φυσικό φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από μια έντονη περιστροφή αέρα σε σχήμα κώνου ή σωλήνα (δίνη), που συχνά συνδέει ένα καταιγιδοφόρο νέφος με το έδαφος. Όπως ανέφερε μιλώντας στο AlphaNews.Live ο Διευθυντής της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, Φίλιππος Τύμβιος, υπάρχει και η συχνή περίπτωση ανεμοστρόβιλου που να μη συνδέεται με νέφος και να σχηματίζεται χωρίς καμία προειδοποίηση. Πρόκειται για τα λεγόμενα dust devils, τα οποία ωστόσο είναι ένα πολύ πιο ήπιο και σύντομο φαινόμενο. Η διάμετρος των ανεμοστρόβιλων μπορεί να κυμαίνεται από μερικά μέτρα έως και πάνω από ένα χιλιόμετρο, ενώ η ταχύτητα των ανέμων μπορεί να φτάσει έως και τα 500 χιλιόμετρα την ώρα στην περιφέρειά τους, καθιστώντας τους πολύ καταστροφικούς.

Ο σχηματισμός ενός ανεμοστρόβιλου απαιτεί συγκεκριμένες μετεωρολογικές συνθήκες, που να επιτρέπουν στο ζεστό αέρα να ανυψώνεται από το έδαφος σε ψηλότερα στρώματα και καθ’ ύψος διαφοροποίηση της ταχύτητας και της διεύθυνσης του άνεμου. Αυτές οι συνθήκες συναντώνται όταν παρουσιάζονται καταιγιδόμορφα σύννεφα, τα οποία με τη δική τους δυναμική συχνά δημιουργούν τις απαραίτητες συνθήκες για την εμφάνιση ανεμοστρόβιλου.

Στην αρχή, η περιστροφή σχηματίζεται οριζόντια, αλλά με την επίδραση των ανοδικών ρευμάτων, η περιστροφή αυτή παίρνει κατακόρυφη κατεύθυνση και δημιουργεί τον γνωστό στροβιλιζόμενο σωλήνα του ανεμοστρόβιλου.

Μπορούμε να προβλέψουμε έναν ανεμοστρόβιλο;

Σύμφωνα με τον κ. Τύμβιο, δεν υπάρχει τρόπος με τα διαθέσιμα τεχνικά μέσα να προβλεφθεί η εμφάνιση ανεμοστρόβιλου. Αυτό που μπορεί να γίνει, είναι η ανίχνευση των ιδιαίτερων συνθηκών που απαιτούνται ώστε να δημιουργηθούν οι ανεμοστρόβιλοι. Έτσι οι μετεωρολόγοι, βασισμένοι στην κλιματολογία της περιοχής, σε εξειδικευμένους δείκτες της πραγματικής ατμόσφαιρας και σε εικόνες ραντάρ, είναι σε θέση να δουν που αναπτύσσονται τα φαινόμενα αυτά, αλλά δυστυχώς η προειδοποίηση αυτή μπορεί να δοθεί μερικά λεπτά μόνο πριν από τη δημιουργία τους.

«Η ακριβής στιγμή και το ακριβές σημείο σχηματισμού παραμένουν απρόβλεπτα. Οι ανεμοστρόβιλοι συχνά σχηματίζονται μέσα σε μερικά λεπτά και διαλύονται εξίσου γρήγορα».

Κατηγορίες ανεμοστρόβιλων

Η πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδος κατάταξης των ανεμοστρόβιλων σύμφωνα με την ταχύτητα του άνεμου που τους συνοδεύει, ονοµάζεται κλίμακα Fujita, έχοντας πάρει το όνοµά της από το µετεωρολόγο Ted Fujita, ο οποίος το 1971 πρότεινε τη συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση.

F0: Ελαφριές ζημιές σε καμινάδες, σπάσιμο κλαδιών δέντρων, ζημιές σε πινακίδες.

F1: Αρκετές ζημιές σε σκεπές, αντικείμενα σε μέγεθος αυτοκινήτου μετακινούνται.

F2: Σοβαρές ζημιές, λυόμενα σπίτια καταστρέφονται, μεγάλα δέντρα ξεριζώνονται.

F3: Εκτεταμένες ζημιές, σπίτια με θεμελίωση καταστρέφονται.

F4: Μεγάλες καταστροφές, ισχυρές κατασκευές ξεριζώνονται από τη βάση τους και μεταφέρονται, αντικείμενα σε μέγεθος αυτοκινήτου σηκώνονται στον αέρα.

F5: Καμία κατασκευή δεν αντιστέκεται.

Περιστατικά που «χτύπησαν» την Κύπρο, μια ιστορική αναδρομή

Δεν υπάρχουν πολλά καταγραμμένα περιστατικά καταστροφικών ανεμοστρόβιλων στον κυπριακό χώρο. Αυτό σύμφωνα με τον κ. Τύμβιο, δεν οφείλεται στη σπανιότητά τους, αφού χειμερινοί ανεμοστρόβιλοι και σίφωνες θάλασσας εμφανίζονται αρκετά συχνά. Είναι όμως γενικά μικρής έντασης και δεν προξενούν καταστροφές. Επιπλέον, συμβαίνουν σε ακατοίκητες περιοχές όπου δεν υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες.

Από τη βιβλιογραφία και τα αρχεία του Αγγλικού Γραφείου Πρόγνωσης που ξεκινούν από το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, έχουμε τα εξής περιστατικά:

•             Το 1936 ανεμοστρόβιλος στην Κερύνεια έριξε το καμπαναριό της Εκκλησίας, στην οποία είχαν καταφύγει μαθητές, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρία παιδιά.

•             Το 1946 έχει καταγραφεί ένα περιστατικό εμφάνισης ανεμοστρόβιλου στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας, όπου είχαμε την καταστροφή αεροπλάνων από το χαλάζι και τον άνεμο.

•             Στις 31 Ιουλίου του 1969, ένας ανεμοστρόβιλος στη Λευκωσία παρέσυρε στην πορεία του μερικές στέγες (McGinnigle 1971).

•             Στις 22 Δεκεμβρίου του 1969 είχαμε το πιο καταστροφικό χτύπημα από ανεμοστρόβιλους στην Κύπρο μέχρι στιγμής, με πάμπολλες καταστροφές σε σπίτια και υποστατικά αλλά κυρίως, το χαμό ανθρώπινων ζωών. Συγκεκριμένα, ομάδα σιφώνων θάλασσας (έξι συνολικά), χτύπησε τη Λεμεσό και την Επισκοπή, με τραγικό απολογισμό το θάνατο τεσσάρων προσώπων. Πολύ σημαντική είναι η μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας Κύπρου, που αναφέρει ότι οι πρώτοι σίφωνες που άφησαν τη θάλασσα και βγήκαν στην ακτή, κινούνταν σε ζεύγος και μάλιστα σε αντίθετη φορά, κάτι που παρατηρείται σπάνια (Hardy, 1971).

•             Στις 29 Μάϊου του 1986, είχαμε το σχηματισμό ενός ισχυρού ανεμοστρόβιλου στον Κόρνο και τα Πυργά που προξένησε σημαντικές καταστροφές σε ακίνητη περιουσία (Grice 1986).

Υπάρχουν όμως και αρκετά περιστατικά τα οποία δεν έτυχαν μελέτης από ειδικούς. Τα πιο πρόσφατα παρουσιάζονται παρακάτω:

•             Στις 1/9/97, καταστροφικός ανεμοστρόβιλος έπληξε τα μεσάνυκτα την περιοχή Λάρνακας – Ξυλοτύμπου – Άχνας, προκαλώντας μεγάλες ζημιές σε σπίτια, υποστατικά και δρόμους. Ο ανεμοστρόβιλος ξεκίνησε από την περιοχή του Κ.Ο.Τ. στη Λάρνακα, όπου ξερίζωσε δέντρα και προξένησε ζημιές σε καλώδια.  Πρόκειται πιθανό για σίφωνα θάλασσας, αλλά λόγω του προχωρημένου της ώρας δεν υπήρξε μαρτυρία που να επιβεβαιώσει τις υποψίες.

•             Στις 12/8/98, στην Κοκκινοτριμιθιά, με θερμοκρασία εδάφους 40 βαθμούς, ανεμοστρόβιλος προξένησε σημαντικές καταστροφές σε δεκάδες σπίτια, ενώ κατάφερε να ξεριζώσει και να σηκώσει στον αέρα ολόκληρη αποθήκη.

•             Στις 24/8/99, ένας ανεμοστρόβιλος κτύπησε στον κύριο δρόμο Λευκωσία – Λεμεσού, κοντά στο νέο στάδιο ΓΣΠ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ατυχημάτων στο δρόμο και το σοβαρό τραυματισμό γυναίκας οδηγού.

•             Στις 7/9/99, ισχυρός ανεμοστρόβιλος έπληξε τις περιοχές Σιάς και Κόρνου. Ήταν ιδιαίτερα βίαιος και ξερίζωσε ολόκληρα δέντρα και στέγες σπιτιών.

•             Στις 25/10/99, ανεμοστρόβιλος στην περιοχή Δευτεράς – Ψημολόφου, προκάλεσε μεγάλες ζημιές και σοβαρούς τραυματισμούς δύο εργατών.

•             Στις 19/2/2000, ισχυρότατος ανεμοστρόβιλος έπληξε τις περιοχές Μαρί, Αγγλισίδες, Ορμήδεια και Αραδίππου, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές χιλιάδων λιρών σε κατοικίες, κτηνοτροφικά υποστατικά και σε ένα φυτώριο. Ο ανεμοστρόβιλος εκδηλώθηκε στις 7.15 π.μ. Προκάλεσε ζημιές που φθάνουν τις 10 περίπου χιλιάδες λίρες στο φυτώριο λουλουδιών και δέντρων «Αζάλια» στην είσοδο των Αγγλισίδων, παρασύροντας τη στέγη που ήταν από τσίγκο. Στο Μαρί, ο δυνατός ανεμοστρόβιλος παρέσυρε αρκετές τσίγκινες στέγες σπιτιών, ενώ και στην Αραδίππου σημειώθηκαν ζημιές σε τσίγκινες στέγες κτηνοτροφικών υποστατικών που βρίσκονται στο δρόμο Ριζοελιάς – Δεκέλειας. Στην Ορμήδεια, προκλήθηκαν ζημιές σε κτηνοτροφικά υποστατικά. Ευτυχώς από την κακοκαιρία δεν υπήρξαν τραυματισμοί. Τους δυνατούς ανέμους συνόδευαν ραγδαίες βροχές.

•             Στις 16/4/2001, σφοδρή κακοκαιρία με καταρρακτώδεις βροχές και ισχυρούς ανέμους, έπληξε το Μεγάλο Σάββατο την πόλη και την επαρχία Λάρνακας. Δύο ηλικιωμένα πρόσωπα διέτρεξαν σοβαρό κίνδυνο, όταν ανεμοστρόβιλος άρπαξε τις στέγες των σπιτιών τους στο Αλεθρικό. Ο ισχυρός ανεμοστρόβιλος έπληξε το Αλεθρικό γύρω στις 10 το πρωί, κόβοντας δέντρα, ηλεκτροφόρα σύρματα κι αρπάζοντας στέγες σπιτιών. Την ίδια ώρα οι δύο ηλικιωμένοι βρισκόντουσαν μέσα στα σπίτια τους κι έντρομοι έβλεπαν τον ανεμοστρόβιλο να αρπάζει τις στέγες των σπιτιών τους. Ευτυχώς, οι ίδιοι δεν έπαθαν τίποτα. Η Κοινοτική Αρχή ειδοποίησε αμέσως συνεργεία της ΑΗΚ και της CYTA, που πήγαν επί τόπου για εκτίμηση και διόρθωση των ζημιών. Ζημιές από τον ίδιο ανεμοστρόβιλο, σε πιο περιορισμένη όμως έκταση, σημειώθηκαν και στα χωριά Κοφίνου και Αναφωτία, απ’ όπου είχε διέλθει προηγουμένως. Εξάλλου, στην Ορμήδεια, λόγω της κακοκαιρίας προκλήθηκαν ζημιές σε θερμοκήπια.

•             Στις 18 Αυγούστου του 2001, είχαμε το περιστατικό στους Τρούλλους της επαρχίας Λάρνακας, με καταγραμμένο ένα θύμα (Tούρκος στρατιώτης σε σκοπιά). Στις 27/1/2003 και τις 22/1/2004, είχαμε δύο πολύ παρόμοια ξεσπάσματα ανεμοστρόβιλων στα νότια παράλια. Συγκεκριμένα είχαμε την εμφάνιση τεσσάρων υδροστρόβιλων οι οποίοι βγήκαν στα παράλια και προχώρησαν στο εσωτερικό, έντασης Τ4 στην πρώτη περίπτωση και 7 εντάσεως Τ3 και Τ4 στη δεύτερη, όπου είχαμε ένα νεκρό και τέσσερις τραυματίες αντίστοιχα.

•             Στις 19/9/2009 είχαμε το σχηματισμό ενός πολύ ισχυρού ανεμοστρόβιλου από υπερκύτταρο στην περιοχή των Λατσιών και εντάσεως Τ2-Τ3 ο οποίος προχώρησε  διαμέσου του δάσους της Αθαλάσσας και κατέληξε στην περιοχή του Άρωνα όπου προχώρησε στην πράσινη γραμμή. Το αποτέλεσμα του ανεμοστρόβιλου αυτού ήταν υλικές ζημιές και 17 τραυματίες.

Αναλυτικά στοιχεία από τη Μετεωρολογική

Η θεομηνία στη Λεμεσό

Βομβαρδισμένο τοπίο άφησαν πίσω τους δύο ανεμοστρόβιλοι που χτύπησαν τα ξημερώματα της 14ης Φεβρουαρίου 2024 τη Λεμεσό, προκαλώντας καταστροφές στο παραλιακό μέτωπο του Δήμου Γερμασόγειας και σε άλλες περιοχές της πόλης. Δεκάδες σπίτια, υποστατικά αλλά και οχήματα, υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Οικογένειες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να διαμείνουν σε ξενοδοχείο, καθώς ο ανεμοστρόβιλος στο πέρασμά του σάρωσε τα πάντα, με αποτέλεσμα οι κατοικίες τους να μην βρίσκονται σε κατοικήσιμη κατάσταση. Ένας άνδρας τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι, με αποτέλεσμα να υποστεί ακρωτηριασμό δακτύλων στο και να χρειαστεί να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.

Σε άλλη περίπτωση, στιγμές τρόμου έζησε μητέρα με το δίχρονο παιδί της, το οποίο κατάφερε να σώσει για κλάσματα δευτερολέπτου, αφού ο ανεμοστρόβιλος έριξε τσίγκους στο δωμάτιο που κοιμόταν με την ίδια.

Πανικός στο Μάμμαρι

Πανικό, αναστάτωση και ζημιές προκάλεσε ο ανεμοστρόβιλος που «χτύπησε» το απόγευμα της Πέμπτης 11 Ιουλίου 2024 την κοινότητα Μάμμαρι, εν μέσω Κίτρινης Προειδοποίησης που είχε εκδώσει η Μετεωρολογική Υπηρεσία για έντονα καιρικά φαινόμενα, καταιγίδες και χαλάζι στα ορεινά και στο εσωτερικό. Από τον ανεμοστρόβιλο προκλήθηκαν ζημιές σε 12 οικίες και υποστατικά, κυρίως στις στέγες. Ένας εθνοφρουρός τραυματίστηκε, ευτυχώς όχι σοβαρά.

*Βίντεο από «Καιρόφιλους Κύπρου».