Εντός του 2023 έγιναν ανασκαφές σε 37 πιθανούς χώρους ταφής αγνοουμένων και εντοπίστηκαν οστά που αντιστοιχούν σε τέσσερα άτομα, όπως ανέφεραν εκπρόσωποι της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων που εξέτασε την Τρίτη το θέμα.

Όπως αναφέρθηκε, αυτή τη στιγμή, γίνονται ανασκαφές σε έξι χώρους στη Γύψου, στον Γερόλακκο σε λεγόμενη στρατιωτική περιοχή, στην Αμμόχωστο κοντά στη Δερύνεια, στο Παλαίκυθρο, στο Δίκωμο και στον Στρόβολο. Ευρήματα, όπως σημειώθηκε, υπάρχουν αυτή τη στιγμή μόνο στη Γύψου. Οι εκπρόσωποι της ΔΕΑ ανέφεραν ότι στον Γερόλακκο δόθηκε άδεια από το καθεστώς στα κατεχόμενα, ωστόσο επειδή χαρακτηρίζουν την περιοχή ως στρατιωτική ζώνη, θέτουν ως προϋπόθεση να τελειώσει πρώτα εκεί η ανασκαφή πριν δώσουν άδεια για άλλες λεγόμενες στρατιωτικές περιοχές.

Όσον αφορά τη διαδικασία εκταφής οστών αγνοουμένων που υπάρχει πληροφορία ότι είναι θαμμένα στον πρώην σκυβαλότοπο του κατεχόμενου Δικώμου, οι Εκπρόσωποι της ΔΕΑ ανέφεραν ότι Πορτογάλος τεχνικός έδωσε την εκτίμησή του για το σχέδιο που θα ακολουθηθεί ώστε να μπορέσουν να γίνουν ανασκαφές, σε ένα έργο που θα χρειαστεί 2-3 χρόνια για ολοκληρωθεί. Όπως αναφέρθηκε, από την περίοδο που μεταφέρθηκαν τα οστά στον συγκεκριμένο σκουπιδότοπο μέχρι να γίνει η αποκατάσταση του σκουπιδότοπου έγιναν πάρα πολλές διεργασίες, προέκυψαν πυρκαγιές, προστέθηκαν χώματα κ.α.

Όσον αφορά τα οστά που βρίσκονταν σε κασόνια στις αποθήκες της ΔΕΑ, αναφέρθηκε ότι ήταν 2042 και έχουν σταλεί περίπου τα μισά για ταυτοποίηση στο εργαστήριο με το οποίο συνεργάζονται στην Αμερική και δεν έδωσαν οποιοδήποτε νέο αποτέλεσμα, ενώ αναμένεται να σταλούν σταδιακά και τα υπόλοιπα.

Όσον αφορά την εξασφάλιση πληροφοριών για χώρους ταφής, αναφέρθηκε ότι υπάρχει ο αριθμός 151 στον οποίο μπορούν οι μάρτυρες να δίνουν πληροφορίες ανώνυμα, ωστόσο δεν είχε αποτελέσματα.

Απαντώντας σε ερωτήσεις για την καθυστέρηση που υπάρχει, οι εκπρόσωποι της ΔΕΑ ανέφεραν ότι στο γραφείο υπάρχουν 10 ερευνητές, ενώ συνεργάζονται με ακόμα πέντε ερευνητές της αστυνομίας. Υπάρχουν επίσης επτά συνεργεία που σκάβουν συνέχεια. Αναφέρθηκε επίσης ότι έρχονται πολλές πληροφορίες και δεν μπορούν όλα να σκάβονται ταυτόχρονα. Έγινε επίσης λόγος για έλλειψη αρχαιολόγων και γραφειοκρατικές διαδικασίες, αφού όλα τα κονδύλια, ακόμα και τα μικρότερα χρειάζονται προέγκριση.

Εκ μέρους της Υπηρεσίας Αγνοουμένων, αναφέρθηκε ότι για το θέμα των ψεκασμένων οστών του Τύμβου, υπάρχει ένα σημαντικό πρόγραμμα για να αγοραστεί ένα μηχάνημα που θα βοηθήσει να ξεπεραστεί το πρόβλημα.

Καταγγελίες για μεγάλες καθυστερήσεις

Μιλώντας στην Επιτροπή Προσφύγων, ο Πρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αδηλώτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων Χάρης Συμεωνίδης ανέφερε ότι ενώ υπάρχουν πάρα πολλές πληροφορίες για χώρους ταφής Ε/κ και Τ/κ αγνοουμένων δεν προχωρεί η ΔΕΑ με γρήγορη διερεύνησή αυτών των πληροφοριών.

Είπε επίσης ότι ενώ υπήρχαν πληροφορίες για την ύπαρξη οστών στο σκυβαλότοπο του Δικώμου το 2010-12 δόθηκε έγκριση από το ΥΠΕΞ για αναμόρφωσή του με λεφτά της ΕΕ.

Ο Αντιπρόεδρος της Οργάνωσης Ιωάννης Κολιός ανέφερε ότι παρατηρείται μια κωλυσιεργία στις εκταφές που οφείλεται κυρίως στον κατοχικό στρατό που έχει κηρύξει το 70% του εδάφους στα κατεχόμενα ως στρατιωτικές ζώνες.  

Εκ μέρους της Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων της Άσσιας, ο Γιάννος Δημητρίου ανέφερε ότι 12 χρόνια μετά που τελείωσαν οι ανασκαφές στο Ορνίθι ανευρέθηκαν πέρυσι τα οστά αγνώστου, για τον οποία δεν υπήρχαν πληροφορίες ότι ήταν στην ομάδα που συνελήφθη στην Άσσια κάτι που οδήγησε τη ΔΕΑ να στείλει για ταυτοποίηση τα πρόσθετα κασόνια στα οποία υπήρχαν οστά και διερωτήθηκε γιατί αυτό πήρε 12 χρόνια. Ανέφερε ότι υπάρχει θέμα στη λειτουργίας της ΔΕΑ και συχνά νιώθουν ότι μιλούν σε τοίχους.

Επίσης εκ μέρους της Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων ο Γιώργος Χατζηπαντελής ανέφερε ότι χρειάζεται περισσότερη διαφώτιση στο εξωτερικό για το θέμα και εμπλοκή των αποδήμων.

Μάχη για τη συνέχιση της επιτήρησης της συμμόρφωσης της Τουρκία

Εκ μέρους του Υπουργείου Εξωτερικών ο Πρέσβης Σπύρος Αττάς ενημέρωσε την Επιτροπή για την απόφαση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΑΔ για την πτυχή αγνοουμένων που υπήρξε στις 9 Μαρτίου. Όπως είπε, η απόφαση ήταν καλή και προβλέπει τη συνέχιση της επιτήρησης από την Επιτροπή Υπουργών της συμμόρφωσης της Τουρκίας στην απόφαση του ΕΔΑΔ στη Δ’ Διακρατική Υπόθεσης Κύπρος εναντίον Τουρκίας. Σημείωσε ότι το ευνοϊκό αποτέλεσμα δεν ήταν αυτονόητο και καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια. Είπε επίσης ότι υπάρχει υφέρπουσα τάση προκειμένου να κλείνουν αυτές οι υποθέσεις και να αποφορτίζεται το πινάκιο των οργανισμών και να ασχολούνται με νεότερες υποθέσεις.

Τόνισε ότι ενδεχόμενος τερματισμός της επιτήρησης της Τουρκίας από το ΣτΕ, θα σήμαινε ότι η Τουρκία αποσείει από τους ώμους της όποιο κίνητρο να συνεργαστεί αποτελεσματικά και ενεργά με τη ΔΕΑ.

Αναφέρθηκε επίσης σε δράσεις σε διπλωματικό επίπεδο και συνεργασία με ομογενειακές οργανώσεις που θα γίνουν για να προσεγγιστούν κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης με σημαίνοντα ρόλο. Είπε επίσης ότι θα πρέπει να εξευρεθεί αρχειακό υλικό από το ΡΙΚ για το θέμα για να προβληθεί στο εξωτερικό. Πρόσθεσε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης έχει ιδιαίτερη ευαισθησία για το θέμα και τους είπε να το προωθήσουν στον υπερθετικό βαθμό.

Όσον αφορά το θέμα της χρηματοδότησης για τον σκουπιδότοπο στο Δίκωμο, είπε ότι αυτό εγείρεται σε κάθε συνάντηση με τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς θεσμούς και η Επιτροπή αναφέρει ότι θα μπορούσε να συνδράμει εφόσον εξευρεθούν τα υπόλοιπα κονδύλια. Σημείωσε ότι το ποσό που απαιτείται ανέρχεται σε 10,2 εκ. ευρώ.

Είπε ακόμα ότι το ΥΠΕΞ δεν γνώριζε το 2010 όταν δόθηκε η έγκριση για αναμόρφωση του σκυβαλότοπου με λεφτά την ΕΕ ότι υπήρχαν οστά αγνοουμένων.

Σε δηλώσεις του ο Πρόεδρος της Επιτροπής, βουλευτής του ΑΚΕΛ Νίκος Κέττηρος, αναφέρθηκε στην ενημέρωση που έτυχε η Επιτροπή για την πορεία του θέματος, ενώ σημείωσε ότι θα πρέπει να συνεχιστεί να δίνεται η μάχη στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τη συνέχιση της επιτήρησης συμμόρφωσης της Τουρκίας στο θέμα των αγνοουμένων. Πρόσθεσε ότι αν η Τουρκία  απαλλαγεί από την επιτήρηση της Επιτροπής Υπουργών του ΣτΕ δεν θα έχει κανένα κίνητρο να συνεργαστεί αποτελεσματικά με τη ΔΕΑ.

Παράλληλα ανέφερε ότι θα πρέπει να επιταχυνθούν οι ρυθμοί διερεύνησης των πληροφοριών. Όπως είπε, πληροφορίες υπάρχουν πάρα πολλές, αλλά θα πρέπει οι αρμόδιες υπηρεσίες να τρέξουν με μεγαλύτερη ταχύτητα τη διερεύνηση των πληροφοριών, αφού όπως είπε υπάρχουν άνθρωποι ηλικιωμένοι, ενώ αν διαπιστωθεί ότι άνθρωποι που έδωσαν μια πληροφορία είναι σωστή, ενδεχομένως να μπορούν να δώσουν κι άλλες πληροφορίες.

Η βουλευτής του ΔΗΣΥ Ρίτα Σούπερμαν ανέφερε ότι η αγανάκτηση και οι ανησυχίες των συγγενών των αγνοουμένων είναι πλήρως δικαιολογημένες αφού η ΔΕΑ αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα όπως της συνεργασία με την τ/κ πλευρά, αλλά όπως είπε αντιμετωπίζει και μεγάλα θέματα γραφειοκρατίας.

«Βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο, έχουν ήδη παρέλθει 50 χρόνια τα οποία δυσχεραίνουν τον έργο της Επιτροπής για τον απλούστατο λόγο ότι οι μάρτυρες και οι συγγενείς λιγοστεύουν, η Τουρκία παρουσιάζεται πιο αδιάλλακτη και οι χώροι ταφής που πιθανόν να βρίσκονται τα οστά των αγνοουμένων επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες», είπε. Κάλεσε την Κυβέρνηση να δώσει τα απαραίτητα εφόδια στη ΔΕΑ άμεσα για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, κάτι το οποίο χαρακτήρισε εθνικό χρέος και χρέος προς του συγγενείς.

Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Ζαχαρίας Κουλίας είπε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός της ανεύρεσης των αγνοουμένων είναι η παρέλευση του χρόνου και η υποκριτική και ύπουλη τακτική της τεράστιας διπλωματικής μηχανής της Τουρκίας, η οποία προσπαθεί να παρεμβάλει εμπόδια στη διερεύνηση του θέματος. Πρόσθεσε ότι έχει διαπιστωθεί ότι η αξιολόγηση των πληροφοριών παίρνει πάρα πολύ χρόνο και χρειάζεται να αυξηθεί το προσωπικό και η τεχνογνωσία. Είπε ακόμα ότι η συλλογή πληροφοριών από την τ/κ πλευρά θα πρέπει να είναι πιο οργανωμένη και αξιόπιστη.

Παράλληλα ανέφερε ότι τα λεφτά που εγκρίνονται από την ΕΕ για την τουρκοκυπριακή κοινότητα θα πρέπει να έχουν ως όρο ότι συνεργάζεται σωστά και για το θέμα των αγνοουμένων.

Ο κ. Κουλίας ανέφερε ακόμα ότι ενεγράφη στην Επιτροπή θέμα για αγνοούμενο τον Θεόδουλο Σολωμού, που απολύθηκε από την αστυνομία από την πραξικοπηματική κυβέρνηση στις 22 Ιουλίου του 1974 και δεν επαναπροσλήφθηκε όπως οι υπόλοιποι αργότερα, παρά τις αιτήσεις που έκανε η σύζυγός του. Ως αποτέλεσμα, είπε η σύζυγός του και τα επτά ανήλικα παιδιά που είχε αφήσει δεν μπορούσαν να έχουν το ωφέλημα της σύνταξης. Πρέπει όπως, είπε, να επαναπροσληφθεί για να παίρνει και η σύζυγός του την ανάλογη σύνταξη.