Η περίοδος του καλοκαιριού στιγματίζεται συχνά από δασικές πυρκαγιές, δημιουργώντας και ερωτήματα αναφορικά με το μέλλον των δασών και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στον άνθρωπο από την αντικατάστασή τους από καμένες εκτάσεις. Όμως, τα μεσογειακά δάση «καίγονται και ανανεώνονται», φτάνει η πυρκαγιά να μην είναι τόσο έντονη, όπως δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο δασολόγος-περιβαλλοντολόγος Σάββας Καρτανάς, δασικός λειτουργός στο Τμήμα Δασών, ερωτηθείς για την αποκατάσταση δασών μετά από φωτιά. Στην αντίθετη περίπτωση χρειάζεται η ανθρώπινη παρέμβαση για την επαναφορά του δάσους, σημείωσε, περιγράφοντας τη φυσική διαδικασία επαναφοράς ενός δάσους μετά από πυρκαγιά.

Ο κ. Καρτανάς είπε ότι συνήθως, μετά από μία πυρκαγιά, μένουν πίσω κάποια δέντρα-σπορείς, που θα δώσουν σπόρο στις επόμενες γενιές δέντρων, για να προχωρήσει η φυσική αναγέννηση από μόνη της. «Αν η καταστροφή είναι τόσο μεγάλη, θα πρέπει είτε να υποβοηθήσουμε με σπόρους εμείς ή με δενδροφύτευση», είπε.

Διευκρίνισε ότι ο σπόρος πρέπει να μπει λίγο πριν από τις πρώτες βροχές, ώστε να βλαστήσει και να δώσει την πρώτη γενιά.

Ερωτηθείς σχετικά, είπε ότι συνήθως δεν χρειάζεται κάποια επεξεργασία στην καμένη γη πριν από τη δενδροφύτευση ή τη ρίψη σπόρου, αλλά αυτό εξαρτάται από τις κλίσεις του εδάφους. Όπως σημείωσε, αν η κλίση του εδάφους είναι μεγάλη, «μπορεί να βοηθήσουμε με μηχανικά μέσα για να κάνουμε κάποιες αναβαθμίδες ή αυλάκια για να συγκρατούν το νερό».

Στις περιπτώσεις που η καταστροφή από την πυρκαγιά δεν είναι μεγάλη, η φυσική διαδικασία της αναγέννησης του δάσους ξεκινά με κάποια πρόσκοπα είδη, θάμνους, αγκαθιές κ.λπ., τα οποία δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις και είναι τα πρώτα είδη που θα εγκατασταθούν για να καλύψουν το έδαφος και να το προετοιμάσουν για να υποδεχτεί την επόμενη γενιά, που θα είναι πιο ψηλοί θάμνοι, στη συνέχεια κάποια χαμηλά δέντρα και σιγά-σιγά να σχηματιστεί ξανά το δάσος.

«Τα μεσογειακά δάση έχουν αυτό το χαρακτηριστικό. Καίγονται και ανανεώνονται, φτάνει η πυρκαγιά να μην είναι τόσο έντονη, να μην είναι τόσο μεγάλη η καταστροφή που θα προκληθεί, γιατί εκεί θα πρέπει να παρέμβει ο άνθρωπος», είπε, προσθέτοντας ότι στα μεσογειακά δάση ανέκαθεν θεωρείτο ότι «η φωτιά είναι κατά κάποιον τρόπο φίλος τους», φτάνει η έντασή της να μην καταστρέψει τους σπόρους που βρίσκονται στο υπέδαφος και να αφήσει πίσω κοντά δέντρα-σπορείς που θα δώσουν τη φυσική αναγέννηση.

Ο κ. Καρτανάς σημείωσε ότι για να ξανασχηματιστεί ένα δάσος χρειάζονται γύρω στα 20-25 έτη περίπου. «Δεν θα είναι μεγάλα δέντρα, αλλά μικρά, γύρω στα 8-10 μέτρα. Ωστόσο, λόγω και της κλιματικής αλλαγής, βλέπουμε τα τελευταία χρόνια ότι δεν είναι εύκολο να έχεις το ίδιο δάσος που είχες πριν. Θα είναι πιο χαμηλά τα δέντρα, πιο καχεκτικά. Θα επανέλθει, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό», ανέφερε.

Όσον αφορά τις προϋποθέσεις για τις δενδροφυτεύσεις, είπε ότι δεν είναι τόσο απλό, καθώς σε περιπτώσεις που η πυρκαγιά καίει μεγάλες εκτάσεις το οικονομικό κόστος είναι μεγάλο. Ανέφερε ότι μπορεί να ετοιμαστεί ένα πλάνο για να γίνει σταδιακά. Σε κάθε περίπτωση, είπε, πρέπει να υπάρχει ένας σχεδιασμός.

Σημείωσε, ακόμα, ότι το να φυτευτούν τα ίδια είδη δεν είναι απαραίτητα το πιο σωστό. «Βλέπουμε, ειδικά στα μεσογειακά δάση πλέον, ότι αλλάζει το κλίμα, αλλάζουν οι θερμοκρασίες και τα πεύκα δεν ενδείκνυνται, γιατί καίγονται πολύ εύκολα και οι πυρκαγιές που δίνουν είναι έντονες, δεν σταματούν εύκολα». Σημείωσε ότι το Τμήμα Δασών στην Κύπρο σπανίως φυτεύει πεύκα. «Μετά από πυρκαγιές προτιμά να βάλει χαρουπιές, ελιές, κυπαρίσσια, που δεν καίγονται εύκολα. Μπορεί να βάλει κάποιους θάμνους για να βοηθήσει την πανίδα. Αποφεύγει τα πεύκα, επειδή ξέρει ότι είναι γεμάτα ρετσίνι, που καίγεται πολύ εύκολα», πρόσθεσε.

Όσον αφορά την πανίδα, είπε ότι δυστυχώς τα ζώα δέχονται σίγουρα ζημιές. «Είτε πεθαίνουν, είτε μετακομίζουν σε γειτονικές περιοχές». Ωστόσο, επισήμανε ότι «αποδεδειγμένα από πυρκαγιές που είδαμε στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, περίπου 6-8 χρόνια μετά, η πανίδα συνήθως αυξάνεται, σε μεγαλύτερο και από τον πριν την πυρκαγιά αριθμό». Όπως εξήγησε, η ραγδαία αύξηση οφείλεται στο ότι τα πρόσκοπα είδη, οι θάμνοι κ.λπ., αποτελούν τροφή για τα ζώα. Άρα εκεί που ήταν σκέτο πευκοδάσος και υπήρχε κάπου ένα μικρό λιβάδι, τώρα όλος ο χώρος γίνεται λιβάδι και τροφή για τα ζώα, ανέφερε.