Δεν μπορεί να μειωθεί η λειτουργία του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού Δεκέλειας αν δεν έρθει στην Κύπρο το φυσικό αέριο, είπαν ΑΗΚ και αρμόδια κυβερνητικά τμήματα στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία εξέτασε το δικαίωμα των κατοίκων της περιοχής να αναπνέουν καθαρό αέρα και να ζουν σε ένα υγιές περιβάλλον.

Το θέμα ενέγραψε στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής η ανεξάρτητη Βουλευτής Αλεξάνδρα Ατταλίδου, η οποία στην αρχική της τοποθέτηση είπε ότι έχει δεχτεί παράπονα από κατοίκους της περιοχής που γειτνιάζουν με τον σταθμό της ΑΗΚ στη Δεκέλεια, αναφορικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση και το κατά πόσον συμμορφώνεται η ΑΗΚ με την ευρωπαϊκή οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές, αλλά και για ζητήματα ηχορύπανσης, τα οποία επηρεάζουν την υγεία των κατοίκων, αλλά και τη γη, το νερό και τη βιοποικιλότητα της περιοχής.

Σημείωσε ότι η συνεχιζόμενη λειτουργία του σταθμού της Δεκέλειας είναι απότοκο μιας μη ολοκληρωμένης και έγκαιρης στρατηγικής εκ μέρους της ΑΗΚ να αναβαθμίσει το δίκτυο της για να μπορέσει η Κύπρος να περάσει στις ΑΠΕ και να εφαρμόσει τις οδηγίες για τις βιομηχανικές εκπομπές.

Επεσήμανε ότι ενώ υπήρχε ανώτατο όριο λειτουργίας του σταθμού, που ανερχόταν στις 18.000 ώρες από 1/1/2020 μέχρι 31/12/2023, η ΑΗΚ παραδέχτηκε ότι υπερέβηκε αυτό το όριο, στις αρχές του 2022. Συγκεκριμένα, σημείωσε ότι ο σταθμός υπερέβη κατά 10 φορές τις ισχύουσες οριακές τιμές εκπομπών διοξειδίου του θείου, έξι φορές τις τιμές για το οξείδιο του αζώτου και 5 φορές τις τιμές για τη σκόνη.

Στην Επιτροπή μίλησε ο Φραγκέσκος Κέκκου, ένας από τους κατοίκους του προσφυγικού συνοικισμού της ΑΗΚ, που βρίσκεται πιο κοντά στον σταθμό και υποψήφιος διδάκτορας σε επιστήμες Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Ατμόσφαιρας. Ο κ. Κέκκου παρουσίασε την καθημερινότητα των κατοίκων του συνοικισμού, αναφέροντας ότι θυμάται από την παιδική του ηλικία διαμαρτυρίες των κατοίκων στην πλατεία του συνοικισμού για το θέμα. Σήμερα, είπε, 20 χρόνια μετά, το μόνο που άλλαξε είναι ότι «ο μισός πληθυσμός έφυγε, τα μισά μαγαζιά της πλατείας έκλεισαν, πολλοί πέθαναν», είπε, ενώ όσον αφορά τον σταθμό της ΑΗΚ δεν άλλαξε κάτι.

Σημείωσε ότι από το εργοστάσιο βγαίνει σταθερά μαύρος καπνός, που είναι ορατός καθημερινά και όλες τις ώρες. Μεγαλύτερο πρόβλημα, ανέφερε, είναι αυτό της τέφρας, η οποία αποτίθεται στο έδαφος είτε σε ξηρή ή σε υγρή μορφή, με «μαύρες σταγόνες σαν λάδι ή σε κομμάτια σαν κάρβουνο», σημειώνοντας ότι οξειδώνει τα πάντα, βγάζοντας τρύπες σε φύλλα και σε ρούχα.

Επιπλέον, αναφέρθηκε στο ζήτημα της ηχορύπανσης, σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει ηρεμία σε καμία συνθήκη στη ζωή μας», αναφέροντας ότι η ηχορύπανση είναι τόσο μεγάλη που αν βρίσκεσαι σε εξωτερικό χώρο δυσκολεύεσαι να μιλήσεις.

Ο Αναπληρωτής Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, Νικόλαος Ίσαρης είπε ότι η Κύπρος ενημέρωσε τον Δεκέμβριο 2022 την Κομισιόν ότι ο σταθμός της Δεκέλειας έχει υπερβεί το ανώτατο όριο των 18.000 ωρών που προβλεπόταν από προηγούμενη οδηγία, κάτι το οποίο είχε διαπιστωθεί από τον Ιανουάριο του 2022. Επιβεβαίωσε τις τιμές που έδωσε η κ. Ατταλίδου για τους ρύπους και σημείωσε ότι η οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές αναθεωρήθηκε στις 4/8/2024 και περιλαμβάνει νέα διάταξη για συμμόρφωση με τις οριακές τιμές μέχρι το 2029.

Σημείωσε ότι για να χρησιμοποιήσει ένα κράτος-μέλος την παρέκκλιση από τις οριακές τιμές μέχρι το τέλος του 2029 υπάρχουν προϋποθέσεις, οι οποίες πρέπει να τηρούνται σωρευτικά, αναφέροντας ότι το κράτος-μέλος έχει έξι μήνες από την ημερομηνία ισχύος της οδηγίας για να υποβάλει αίτημα για παρέκκλιση, αφού υποβάλει σχέδιο συμμόρφωσης. Όπως είπε, η Κυπριακή Δημοκρατία εξέφρασε πρόθεση να υποβάλει αίτηση για παρέκκλιση, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει υποβληθεί επίσημη αίτηση.

Ο κ. Ίσαρης ανέφερε, επίσης, ότι από τον Ιανουάριο του 2022 όταν συμπληρώθηκαν οι ανώτατες ώρες λειτουργίας, μέχρι την 4η Αυγούστου 2024, οι παρεκκλίσεις που έγιναν δεν καλύπτονται από καμία οδηγία.

Εκ μέρους της ΑΗΚ, ο Χαράλαμπος Μενελάου σημείωσε ότι αν δεν έρθει φυσικό αέριο στην Κύπρο δεν μπορεί να μειωθεί η λειτουργία του σταθμού της ΑΗΚ στη Δεκέλεια, καθώς τίθεται θέμα επάρκειας ηλεκτρικού ρεύματος. Σημείωσε ότι το θέμα της επάρκειας δεν είναι θέμα της ΑΗΚ, η οποία στα αναπτυξιακά της σχέδια προέβλεπε να προχωρήσει με μονάδες με χρήση φυσικού αερίου. «Η ΑΗΚ επανειλημμένα είχε ζητήσει να πληροφορηθεί τι γίνεται με την ημερομηνία έλευσης φυσικού αερίου, τι γίνεται με την υλοποίηση του GSI, αλλά δεν πήρε απάντηση. Χωρίς απαντήσεις σε προϋποθέσεις, η ΑΗΚ προχωρεί με σχεδιασμό, με βάση τα δεδομένα που έχει», ανέφερε.

Υπογράμμισε ότι πρόθεση της ΑΗΚ ήταν να κλείσει τον σταθμό της Δεκέλειας, αλλά δόθηκαν οδηγίες από τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) να συνεχιστεί η λειτουργία του σταθμού, λόγω ανεπάρκειας.

Απαντώντας στο κατά πόσο η ΑΗΚ έχει προσφέρει αντισταθμιστικά έργα στις κοινότητες της περιοχής, είπε ότι είχαν δοθεί το 2009 κάποια αντισταθμιστικά έργα, κυρίως στην κοινότητα της Ορμήδειας. Έκτοτε δεν έχει δοθεί κάτι άλλο, είπε, παρά τα αιτήματα από τις κοινότητες.

Όσον αφορά την παρακολούθηση των εκπομπών ρύπων, είπε ότι αυτή είναι συνεχόμενη, σε 24ωρη βάση, τόσο εντός του σταθμού, όσο και από κινητή μονάδα, τώρα εγκατεστημένη στην Ορμήδεια. Σημείωσε ότι στην περιοχή Δεκέλειας υπάρχουν σοβαρές υπερβάσεις των επιπέδων σκόνης, εξαιτίας και της λειτουργίας του αυτοκινητόδρομου Λάρνακας-Αμμοχώστου αλλά και από τα αυξημένα επίπεδα σκόνης από την Αφρική.

Αφού διαβεβαίωσε ότι από πλευράς της η ΑΗΚ κάνει ό,τι είναι δυνατόν, είπε ότι «για τις υφιστάμενες μονάδες δεν υπάρχει πιθανότητα να βελτιωθεί η κατάσταση. Μόνο αν μειωθούν οι ώρες λειτουργίας των ατμοηλεκτρικών μονάδων», κάτι το οποίο δεν μπορεί να γίνει αν δεν έρθει το φυσικό αέριο στην Κύπρο, σημείωσε.

«Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε. Αν μπορούσαμε θα κάναμε. Η μόνη λύση είναι η μείωση των ωρών λειτουργίας του σταθμού, κάτι που θα ήταν κατορθωτό αν είχαμε φυσικό αέριο, και πόσο μάλλον φυσικό αέριο στη Δεκέλεια», κατέληξε.

Εκ μέρους της Υπηρεσίας Ενέργειας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, ο Γιώργος Παπαγεωργίου, επιβεβαίωσε ότι τίθεται ζήτημα επάρκειας αν μειωθεί η λειτουργία του σταθμού στη Δεκέλεια. Σημείωσε ότι το 2022 δημιουργήθηκε ad hoc Επιτροπή με συμμετοχή του Υπουργείου Ενέργειας, του Υπουργείου Περιβάλλοντος, του Τμήματος Περιβάλλοντος, του ΔΣΜΚ, της ΡΑΕΚ, της ΔΕΦΑ και της ΑΗΚ. Σημείωσε ότι συμπέρασμα της Επιτροπής ήταν ότι μέχρι το 2029 δεν μπορεί να σταματήσει να λειτουργεί η Δεκέλεια, για διάφορους λόγους, σημειώνοντας ως έναν από αυτούς το ζήτημα της διασποράς για αποφυγή των κινδύνων που δημιουργούνται από το να υπάρχει μόνο ένα σημείο ηλεκτροπαραγωγής.

Ο Λάκης Μεσημέρης, Αν. Διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, είπε ότι, ενώ υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο, χρειάζεται να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις εφαρμογής και επιβολής του. Σημείωσε ότι υπάρχουν διαχρονικά ενέργειες που έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν, ενώ ανέφερε ότι η λύση του φυσικού αερίου δεν είναι αρκετή, αλλά πρέπει να γίνουν αρκετά και στο κεφάλαιο δικτύου μεταφοράς, στην ωφέλιμη διείσδυση ΑΠΕ στο μείγμα, και στο τεχνικό κομμάτι που αφορά τη μεταφορά του ηλεκτρισμού.

Σημείωσε ότι η προσπάθεια για παρέκκλιση από τη νέα οδηγία πρέπει να πείσει την Κομισιόν ότι από τον Φεβρουάριο 2025 που θα υποβληθεί ο φάκελος, μέχρι την εξάντληση της παρέκκλισης το 2029, «θα έχουμε σχέδιο που θα περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν, συμπεριλαμβανομένης και της έλευσης φυσικού αερίου”.

Πρόσθεσε ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος ενημέρωσε την Κομισιόν και τον Γενικό Εισαγγελέα για την υπέρβαση στις οριακές εκπομπές.

Λειτουργός του Τμήματος Περιβάλλοντος ανέφερε ότι η έλευση του φυσικού αερίου θα μείωνε τις εκπομπές διοξειδίου του θείου στο ένα δέκατο. Σημείωσε ότι με βάση τις εκπομπές που καταγράφονται, δεν υπάρχει υπέρβαση των ορίων που ίσχυαν μέχρι το 2022.

Ο Χρύσανθος Σαββίδης, από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, είπε ότι στον σταθμό ελέγχου ποιότητας αέρα που βρίσκεται στην Ορμήδεια, σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τον σταθμό της ΑΗΚ, τα όρια ποιότητας αέρα δεν υπερβαίνονται. Διευκρίνισε ότι αυτό δεν σημαίνει ότι η ΑΗΚ δεν υπερβαίνει τα όρια στις εκπομπές ρύπων, αλλά το ότι ο σταθμός παρακολούθησης ποιότητας αέρα δεν καταγράφει υπερβάσεις.

Εκπροσωπώντας την Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου, η Έφη Ξάνθου είπε ότι η απόφαση για να κλείσει ο σταθμός της Δεκέλειας είχε παρθεί πριν 15 χρόνια, αναφέροντας ότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα έπρεπε να ξεκινήσει διαδικασίες εναντίον των Τμημάτων που δεν έκαναν όσα έπρεπε.

Ο Πέτρος Μουζουρίδης, μέλος της Νησίδας Αριστείας Περιβαλλοντικής Ρευστομηχανικής του Πανεπιστημίου Κύπρου είπε ότι στην πράξη είναι αδύνατο ένας σταθμός να καταγράψει τι πραγματικά συμβαίνει σε κάθε περιοχή ξεχωριστά. Σημείωσε ότι κάθε ρύπος έχει συγκεκριμένο χρόνο ζωής στην ατμόσφαιρα και, παρόλο που μπορεί να μην είναι ανιχνεύσιμος, μπορεί να έχει δημιουργήσει ήδη πρόβλημα στην υγεία των ανθρώπων. Σημείωσε ότι πρέπει ο έλεγχος να γίνεται στο σημείο των εκπομπών, καθώς είναι αδύνατο να ελέγχονται σε κάθε σημείο οι συγκεντρώσεις ρύπων.

Όσον αφορά την οχληρία, είτε αυτή αφορά ηχορύπανση, είτε οπτική οχληρία, σήμερα δεν υπάρχουν αυστηρά όρια αλλά αυτά είναι σημαντικά θέματα και πρέπει η πολιτεία να αντιμετωπίσει το θέμα, ανέφερε.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, σε δηλώσεις της μετά την ολοκλήρωση της συνεδρία της Επιτροπής, είπε ότι το θέμα της υγείας, το θέμα του δικαιώματος να αναπνέει ο άνθρωπος καθαρό αέρα είναι ανθρωπίνο δικαίωμα. «Γι’ αυτό καταθέσαμε πρόταση νόμου για αναθεώρηση του Συντάγματος προκειμένου να διασφαλισθεί και συνταγματικά το δικαίωμα στο καθαρό περιβάλλον», είπε.

Σημείωσε ότι και αυτό το θέμα άπτεται στα “ενεργειακά σκάνδαλα που ταλανίζουν τον τόπο. Άπτεται στα €400 εκατομμύρια που πληρώνει ο φορολογούμενος για ρύπους. Δεν έχουμε φυσικό αέριο. Εξακόσια εκατομμύρια ευρώ τρύπα στα οικονομικά μας γιατί δεν αξιώθηκαν να κάνουν τα αυτονόητα, όπως και με τις ΑΠΕ. Συνεπώς δεν μπορούμε να βλέπουμε απομονωμένο αυτό το ζήτημα. Πρέπει να το βλέπουμε σαν κομμάτι του τεράστιου ενεργειακού σκανδάλου που η προηγούμενη Κυβέρνηση για τόσα χρόνια δεν μπόρεσε να επιλύσει, με αποτέλεσμα να χειριζόμαστε ζητήματα σήμερα, που ξεσπούν από δική τους κακοδιαχείριση», ανέφερε.

Πρόσθεσε ότι για ενάμιση χρόνο η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη «κάλυπτε την Κυβέρνηση Αναστασιάδη, για να ψελλίσουν πρόσφατα ότι είναι ένα τεράστιο σκάνδαλο το Βασιλικό, που άφησε την Κύπρο χωρίς φυσικό αέριο». Σημείωσε ότι σύμφωνα με την ΑΗΚ «αν είχαμε το φυσικό αέριο, αν λειτουργούσε το Βασιλικό, θα μπορούσαμε να μειώσουμε τον χρόνο της Δεκέλειας, με αποτέλεσμα να προστατεύσουμε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και την υγεία των κατοίκων. Όλα είναι αλληλένδετα. Καιρός πλέον να δούμε την εικόνα και μέσα από τις πολιτικές πράξεις που άφησαν αυτόν τον λαό εκτεθειμένο και στα θέματα υγείας του και σε θέματα οικονομίας», είπε.

Η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, σε δηλώσεις της ανέφερε ότι «δυστυχώς, λίγα ως ελάχιστα μπορούν να γίνουν, αφού η λειτουργία του σταθμού κρίνεται αναγκαία για την επάρκεια του ηλεκτρικού ρεύματος». Σημείωσε ότι οι παρεμβάσεις εκ μέρους του Τμήματος Περιβάλλοντος δεν θα απαμβλύνουν το πρόβλημα, ενώ ανέφερε ότι αδυνατούν ακόμα και να πείσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι θα ικανοποιηθούν όλες οι προϋποθέσεις για τις οριακές εκπομπές στην αίτηση της Δημοκρατίας για παρέκκλιση με βάση τη νέα ευρωπαϊκή οδηγία.

«Η ΑΗΚ δήλωσε ξεκάθαρα ότι κανένα άλλο τεχνικό μέτρο μπορεί να ληφθεί για τον περιορισμό των ρύπων και κατ’ επέκταση για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των κατοίκων και όλων των Κύπριων πολιτών. Το θέμα, όπως μας λέχθηκε, θα επιλυθεί με την έλευση του φυσικού αερίου. Δυστυχώς οι ανθρώπινες ζωές δεν μπορούν να μπουν on hold μέχρι την έλευση του φυσικού αερίου», ανέφερε, καλώντας την Κυβέρνηση να αναλάβει τις ευθύνες της, «πρωτίστως για την υγεία των πολιτών και κατ’ επέκταση για την ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας μας».

Μιλώνας κατά τη συνεδρία της Επιτροπής, ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Ορφανίδης, είπε ότι το θέμα συζητήθηκε επανειλημμένα στις Επιτροπές Περιβάλλοντος, Μεταφορών και Εσωτερικών, καθώς και σε περιφερειακές συγκεντρώσεις. Σημείωσε ότι στη Λάρνακα λειτουργούν δύο αφαλατώσεις, το αεροδρόμιο, δύο ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί και τσιμεντοποιίο, που επιβαρύνουν πολύ την περιοχή σε θέματα ρύπανσης και της θάλασσας και της ξηράς. Επιπλέον, ανέφερε ότι στην περιοχή έχει συγκεντρωθεί μεγάλη ποσότητα ουρίας, που σε περίπτωση έκρηξης «η περίπτωση στο Μαρί θα φαίνεται πυροτέχνημα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, με τον εκπρόσωπο της ΑΗΚ να διευκρινίζει ότι η ποσότητα που είχε συγκεντρωθεί έχει καταναλωθεί και απομένουν 80 τόνοι που αναμένεται να καταναλωθούν τις επόμενες βδομάδες.

Ο Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων και Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, μιλώντας κατά τη συνεδρία της Επιτροπής είπε ότι το θέμα συζητήθηκε από το 2009 όταν ήταν Επίτροπος Περιβάλλοντος, αλλά τελικά οι κάτοικοι δεν προχώρησαν με καταγγελίες, καθώς ήταν σε διαπραγματεύσεις με την ΑΗΚ για να δοθούν αντισταθμιστικά μέτρα.

Πρόσθεσε ότι στην Επιτροπή Περιβάλλοντος όταν πέρσι η Κυβέρνηση ζήτησε παράταση της λειτουργίας του εργοστασίου στη Δεκέλεια για ακόμα 10 χρόνια, η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα παράταση μόνο για έναν χρόνο, προκειμένου να παρακολουθεί τι θα έκαναν. Αυτή η παράταση έληξε 31/12/2023, ανέφερε. «Από τότε μέχρι τώρα θεωρώ ότι η ΑΗΚ λειτουργεί παράνομα. Με βάση τον όρο της ΕΕ, μόνο 6 ώρες τη μέρα έπρεπε να λειτουργεί ο σταθμός», είπε, σημειώνοντας ότι ανέμενε από την ΑΗΚ να δείχνει μεγαλύτερη ευαισθησία για την υγεία των ανθρώπων, και όχι να ζητά παρατάσεις και άδειες για εκπομπές ρύπων.

Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρία της Επιτροπής είπε ότι ο σταθμός της Δεκέλειας λειτουργούσε για δύο χρόνια πέραν από το επιτρεπτό όριο που του είχε δοθεί με παρέκκλιση.

«Θεωρώ από τις απαντήσεις που πήραμε ότι δεν θα γίνει τίποτε, γιατί πληρώνουμε την ανεπάρκεια όλων των προηγούμενων χρόνων, αλλά και τη διαφθορά. Διότι αν υπήρχε πραγματικά κάποιος ο οποίος υπηρετούσε το δημόσιο συμφέρον, θα έπρεπε ήδη να κινηθούν ποινικές διαδικασίες εναντίον όλων των τμημάτων που με τις παραλείψεις τους μάς έχουν οδηγήσει σε αυτό το σημείο, να λειτουργεί μία μονάδα, η οποία έπρεπε να κλείσει πριν 15 χρόνια, που αν κλείσει δεν θα έχουμε ηλεκτρισμό», ανέφερε.

Σημείωσε ότι η ίδια είπε στους κατοίκους της περιοχής ότι μόνον ένας τρόπος υπάρχει: «να κάνουν καταγγελία εκτός της Κύπρου. Πρέπει οι πολίτες πλέον να δείχνουν μηδενική ανοχή», κατέληξε.