Την ανάγκη όπως το Υπουργείο Παιδείας προχωρήσει σε εκ βάθρων επαναξιολόγηση και λήψη δραστικών μέτρων, για εξορθολογισμό στον τομέα της δημόσιας δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης, με σκοπό την αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των δημοσίων πόρων και άρση των στρεβλώσεων που οδηγούν στην ετήσια ανάγκη για πρόσληψη πρόσθετου εκπαιδευτικού προσωπικού, κυρίως στη μέση εκπαίδευση, επισημαίνει ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας. Επιπρόσθετα, συστήνει στο Υπουργείο Παιδείας να λάβει αποφάσεις για εκ βάθρων, με τη βοήθεια ειδικών, επαναξιολόγηση του τρόπου λειτουργίας και διοίκησής του, ώστε να υπάρξει εξορθολογισμός, κάθετη μείωση των αποσπάσεων και συνολικά του αριθμού των εργαζομένων στη διοίκηση, βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και εκσυγχρονισμός του τρόπου λειτουργίας και διοίκησής του. Παράλληλα με τα πιο πάνω, το ΥΠΑΝ να εξεύρει τρόπους που θα οδηγήσουν στη βελτίωση των μαθησιακών επιδόσεων των μαθητών της Κύπρου.

Στην ειδική έκθεση για το Υπουργείο Παιδείας, ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας εντοπίζει τα εξής:

• Έλλειψη εξορθολογισμού στον τομέα της δημόσιας παιδείας, με αποτέλεσμα τη μη αποτελεσματική και αποδοτική αξιοποίηση των δημόσιων πόρων.
• Παρά τις εξαγγελίες για λήψη μέτρων προς άρση των όποιων στρεβλώσεων, στην πράξη, όχι μόνο δεν υπήρξε περιορισμός στις δαπάνες μισθοδοσίας των εκπαιδευτικών, αλλά αντίθετα συνεχίζει κάθε χρόνο η ανάγκη για πρόσληψη πρόσθετου προσωπικού, ιδίως στη μέση εκπαίδευση. γ. Μη επίτευξη νομοθετικής ρύθμισης του καθεστώτος των απαλλαγών εκπαιδευτικών από διδακτικό χρόνο.
• Αδυναμία στη λήψη αποφάσεων και ενεργειών για εξορθολογισμό, κάθετη μείωση των αποσπάσεων εκπαιδευτικών και βέλτιστη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού στο ΥΠΑΝ.
• Το θέμα των παραχωρήσεων και αποσπάσεων χρήζει νομοθετικής ρύθμισης, ούτως ώστε να αποσαφηνιστεί ξεκάθαρα σε ποιες περιπτώσεις δύναται να παραχωρούνται εκπαιδευτικοί, αλλά και για πόση χρονική διάρκεια.

 

Μεγάλος αριθμός προσωπικού στο ΥΠΑΝ

Όπως εξηγεί η έκθεση του Γενικού Ελεγκτή, σε Υπηρεσίες του ΥΠΑΝ, απασχολούνται αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί για σειρά ετών, είτε με πλήρη είτε με μερική απασχόληση, οι οποίοι εκτελούν διάφορα καθήκοντα, ανάμεσα σε άλλα και διοικητικού χαρακτήρα. Για το σχολικό έτος 2020/21, λήφθηκε η έγκριση του Υπουργείου Οικονομικών (ΥΟ) για απόσπαση 305 εκπαιδευτικών, από τις οποίες οι 39 αφορούν σε παραχωρήσεις εκπαιδευτικών σε ιδρύματα εκτός του ΥΠΑΝ και οι οποίες δεν διέπονται από το καθεστώς των αποσπάσεων. Για το έτος 2021/22, λήφθηκε η έγκριση του ΥΟ για αποσπάσεις 261 εκπαιδευτικών, από τις οποίες οι 31 αφορούσαν σε παραχωρήσεις. Η σχετική μείωση παρατηρείται λόγω της πρόσληψης 12 μόνιμων Λειτουργών Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού Α’ και 28 Λειτουργών Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού, σε αντικατάσταση ισάριθμων θέσεων αποσπασμένων εκπαιδευτικών.

Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, διάφορες μελέτες (Έκθεση UNESCO, Έκθεση Επιτροπής για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, Έκθεση Παγκόσμιας Τράπεζας κ.λπ.) εκπονήθηκαν κατά καιρούς, σε σχέση με τη λειτουργία και δομή του Υπουργείου. Στην πιο πρόσφατη μελέτη του 2014 της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαπιστώθηκαν αρκετές αδυναμίες σε σχέση με τη λειτουργία και δομή του Υπουργείου. Ενδεικτικά, αναφέρεται πως  

• Σε σύγκριση με το μέγεθος άλλων Ευρωπαϊκών Υπουργείων Παιδείας, το Υπουργείο της Κύπρου φαίνεται να έχει μεγάλο αριθμό προσωπικού.
• Το σύστημα διοίκησης της εκπαίδευσης είναι πολύ συγκεντρωτικό, με ένα μεγάλο κεντρικό Υπουργείο, με 717 άτομα προσωπικό που διοικούν ένα τομέα με 12.065 εκπαιδευτικούς (αναλογία 1 προς 17) και 144.000 μαθητές (αναλογία 1 προς 201).

Αυτές οι αναλογίες είναι πολύ υψηλές, σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και μπορεί να δείχνουν ανεπάρκεια στο σύστημα. Το Υπουργείο έχει 14 τμήματα (μερικά εκ των οποίων περιλαμβάνουν διάφορες υπηρεσίες), τα οποία λογοδοτούν άμεσα στον Γενικό Διευθυντή, ο οποίος είναι ο ελέγχων λειτουργός. Αυτό εναποθέτει μεγάλο διοικητικό βάρος στο γραφείο του Γενικού Διευθυντή και επομένως περιορίζει τον διαθέσιμο χρόνο για την υλοποίηση της πολιτικής, το στρατηγικό σχεδιασμό, την ανάπτυξη προγραμμάτων και την αξιολόγηση. Ένας αριθμός τμημάτων φαίνεται να έχει ένα μεγάλο αριθμό προσωπικού για τις σχετικά λίγες λειτουργίες που τους έχουν ανατεθεί, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα τμήματα σε άλλες χώρες. Το Υπουργείο έχει ένα πολύ συγκεντρωτικό σύστημα και μια από πάνω προς τα κάτω προσέγγιση στη διοίκηση (Top-Down Approach). Έγινε εισήγηση για τη μείωση του αριθμού των τμημάτων και υπηρεσιών που λογοδοτούν άμεσα στον Γενικό Διευθυντή, για να μπορέσει αυτός να παίξει πιο δυνατά τον ρόλο του, όσον αφορά στη στρατηγική ηγεσία και να μειωθεί το διοικητικό φορτίο του.

Όπως αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, το Υπουργείο εξακολουθεί να εργοδοτεί σημαντικό αριθμό αποσπασμένων εκπαιδευτικών, παρά τη μείωση που υπήρξε κατά το έτος 2021/22, λόγω της πρόσληψης 44 μόνιμων Δημοσίων Υπαλλήλων ως Λειτουργών Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού (ΛΕΠ).