Απορρίπτει τους χαρακτηρισμούς περί λογοκρισίας το Υπουργείο Παιδείας και καταγράφει βήμα προς βήμα τις διαδικασίες που ακολούθησε η Επιτροπή Έγκρισης Θεαμάτων, ενώ αναφέρει ότι δεν αποκλείεται να θεσπίσει σήμανση καταλληλότητας ανάλογα με την ηλικία.

Τα 12 βήματα και 3 παρατηρήσεις

Και παρουσιάζονται τα 12 βήματα της Επιτροπής για το κόψιμο της ατάκας.

1. Κλιμάκιο της Επιτροπής Έγκρισης Θεαμάτων παρακολούθησε τις δοκιμές (πρόβα) του παιδικού έργου «Ο γύρος του κόσμου σε ογδόντα ημέρες» της Σκηνής 018 του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, στις 11 Νοεμβρίου 2022, με σκοπό να παραχωρήσει έγκριση για παρακολούθηση από τα δημοτικά σχολεία σε εργάσιμο χρόνο. Η παραγωγή δεν ήταν ακόμη ολοκληρωμένη, ως προς τα κουστούμια, τους φωτισμούς, τα εφέ και τον ήχο.

2. Η Επιτροπή, συνέλεξε πληροφορίες από τον σκηνοθέτη για αυτά που δεν ήταν ακόμη έτοιμα και εστίασε όπως ορθά αναφέρεται στην Ανακοίνωση του ΘΟΚ (παράγραφος γ’), σε μία αναφορά του κειμένου η οποία θεώρησε ότι παρουσιάζει πρόβλημα. Καταδεικνύοντας τους λόγους για τους οποίους θεωρούσε ότι αυτή η φράση δεν ήταν κατάλληλη, ζήτησε να εξευρεθεί κάποιος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, είτε με διαφοροποίηση είτε με παράλειψη μιας τέτοιας αναφοράς σε παιδικό κοινό. Η φράση ήταν: “Μπορεί ένα αγόρι να θέλει να είναι κορίτσι και ένα κορίτσι να θέλει να είναι αγόρι;”

3. Στη συζήτηση έγινε ξεκάθαρο πως η επιτροπή δεν εξέφραζε ούτε ομοφοβικά αισθήματα ούτε και κάποια αντίθεση προς την αναγνώριση της διαφοράς, αλλά ότι θεωρούσε ότι το ηλικιακό επίπεδο των παιδιών που θα παρακολουθούσαν την παράσταση δεν ήταν κατάλληλο για αυτού του είδους τους προβληματισμούς, τους οποίους οι συντελεστές στόχευαν, όπως ανέφεραν, να παραθέσουν στους θεατές της παράστασης.

4. Κατόπιν τούτου, η Επιτροπή έδωσε συγχαρητήρια στους συντελεστές για την κατά τα άλλα πολύ καλή θεατρική δημιουργία και αποχώρησε, δείχνοντας εμπιστοσύνη ως προς το ότι θα υπήρχε μια διαφοροποίηση για να αποφευχθεί το κώλυμα εκείνο.

5. Νοουμένου ότι θα αντιμετωπιζόταν το ζήτημα, δόθηκε αμέσως και η έγκριση και ξεκίνησαν σχολεία να παρακολουθούν την παράσταση.

6. Στη συνέχεια έγινε αντιληπτό ότι η φράση εκείνη αντικαταστάθηκε από την ακόλουθη αναφορά που απευθυνόταν με τη μορφή ερωτήματος στο κοινό: «Μπορεί ένα αγόρι να αγαπά ένα αγόρι και ένα κορίτσι ένα άλλο κορίτσι;»

7. Με τις πρώτες παραστάσεις υποβλήθηκαν στο Υπουργείο (Επαρχιακό Γραφείο Λευκωσίας) διαμαρτυρίες και παράπονα από γονείς, ενώ υπήρξαν σχετικές αντιδράσεις και έγιναν δημόσια σχόλια και σε μέσα ενημέρωσης σχετικά με αυτή την αναφορά που κρίθηκε προβληματική. Όπως επίσης σχόλια διαμαρτυρίες κατατέθηκαν και για κάποιες ενδυμασίες ή και στιγμιότυπα της παράστασης.

8. Για αυτούς τους λόγους, η Επιτροπή έκρινε σκόπιμο να παρακολουθήσει ξανά την παράσταση, για επανεκτίμηση στοιχείων που ίσως να ήταν διαφορετικά από την πρόβα που είχε παρακολουθήσει. Κατόπιν σχετικής ενημέρωσης της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης, στάλθηκε γραπτό μήνυμα στον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Θ.Ο.Κ., πέραν προφορικής αναφοράς που έγινε σε συνομιλία (και η οποία αναφέρεται στην Ανακοίνωση, παράγραφος στ’), με την παράκληση να τύχει χειρισμού το θέμα και, μέχρι περαιτέρω χειρισμού του, να αποφευχθεί και αυτή η αναφορά που φαίνεται να προκαλούσε.

9. Η Επιτροπή παρακολούθησε ξανά την παράσταση στις 7/12/2022, χωρίς την επίμαχη φράση. Κατόπιν τούτου επιβεβαίωσε ότι το έργο είναι κατάλληλο και δεν τίθενται θέματα ενδυμασιών ή άλλων ζητημάτων στα οποία είχαν αναφερθεί γονείς ή κηδεμόνες.

10. Στη συνέχεια το θέμα συζητήθηκε ξανά και λειτουργοί του Θ.Ο.Κ. εισηγήθηκαν να διαφοροποιηθεί εκ νέου η φράση και να αποσταλούν σχετικές εισηγήσεις στην Επιτροπή.

11. Η Επιτροπή υπογράμμισε το γεγονός ότι οι αξίες της αγάπης, της φιλίας, της αποδοχής της διαφορετικότητας, του αλληλοσεβασμού, της πίστης στον εαυτό και τη δύναμή του προβάλλονταν σε μεγάλο βαθμό από το έργο και θα μπορούσε κατ’ αυτό τον τρόπο να συνεχιστούν οι παραστάσεις χωρίς περαιτέρω εισηγήσεις και συζητήσεις. Αυτό ακριβώς επισημαίνεται και στην Ανακοίνωση του ΘΟΚ, όπου διαβάζουμε: «Θεωρώντας ότι η παράσταση, παρά την αφαίρεση αυτή, διατηρούσε το γενικότερο νόημα της για την αποδοχή της διαφορετικότητας, την ομορφιά της πολυπολιτισμικότητας και την ελευθερία στην έκφραση των συναισθημάτων, επέλεξε-σε πρώτη φάση- να συνεχιστεί η παράσταση χωρίς τη φράση…» (παράγραφος ζ’).

12. Στη συνέχεια, η Επιτροπή συνεχάρη ξανά όλους για το πολύ ωραίο αποτέλεσμα.

13. Σχετικά με τη σύσταση των Επιτροπών του Υπουργείου με αρμοδιότητα την έγκριση των θεατρικών παραστάσεων που παρακολουθούν μαθητές/-τριες, πρέπει να επισημαίνουμε ότι σε αυτές συμμετέχουν παιδαγωγικά καταρτισμένοι λειτουργοί που έχουν τη γνώση και εμπειρία από τη συστηματική ενασχόληση με παιδιά, το απαραίτητο επιστημονικό υπόβαθρο και επίγνωση της ψυχολογίας και της ανάπτυξης των παιδιών στις συγκεκριμένες ηλικίες. Ως εκ τούτου έχουν και την αρμοδιότητα για να κρίνουν τέτοια θέματα. Ενώ λειτουργούν πάντοτε με γνώμονα την καταλληλότητα μιας παράστασης σε σχέση με την ηλικιακή, συναισθηματική και πνευματική ετοιμότητα και ικανότητα των παιδιών του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου. Σε καμία περίπτωση δεν κρίνουν ή σχολιάζουν την καλλιτεχνική και δημιουργική πλευρά ή τη διαχείριση της τέχνης του θεάτρου (σκηνοθεσία, σκηνικά, ενδυματολογία, μουσική, κίνηση, φωτισμοί, ήχος, εφέ κτλ), εκτός αν κάτι από αυτά επηρεάζει αρνητικά την ψυχοσύνθεση των παιδιών.

14. Σημειώνεται ότι η λειτουργία των Επιτροπών προκύπτει από αυτά που επιτάσσουν οι πρόνοιες 31 (1 και 2) των Κανονισμών Λειτουργίας των Δημόσιων Σχολείων, κατά τις οποίες η διοργάνωση και παρακολούθηση μιας καλλιτεχνικής ή θεατρικής παράστασης από τα σχολεία τυγχάνει της έγκρισης, ως προς το περιεχόμενο, από τον Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης. Την αρμοδιότητα του αυτή, ο Διευθυντής Δημοτικής Εκπαίδευσης, εκχωρεί στα κατά τόπους Επαρχιακά Γραφεία Παιδείας, όπου συστήνονται οι τοπικές Επιτροπές Έγκρισης Θεαμάτων.

15. Όσον αφορά παραστάσεις των τελευταίων ετών και προηγούμενη συνεργασία με τον Θ.Ο.Κ. πρέπει να επισημάνουμε τα ακόλουθα:

– Για το έργο « Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», είχε δοθεί έγκριση για τις Δ,Ε, και Στ’ τάξεις του δημοτικού σχολείου (σημειωτέο ότι το σχετικό μυθιστόρημα απευθύνεται από τους εκδότες του σε ηλικίες 12 ετών και άνω).

– Για το έργο « Ο τυχερός στρατιώτης» και «Το παράδειγμα του δρ. Κόρτσακ» είχε δοθεί έγκριση και πάλι για τις μεγάλες τάξεις εφόσον κρίθηκε ότι το περιεχόμενό τους είχε δυσκολίες στην κατανόηση αλλά και στο ψυχολογικό υπόβαθρο για τα μικρά παιδιά.

– Για το έργο «Το κορίτσι που επιμένει» που ακολούθησε, δόθηκε έγκριση για όλες τις τάξεις του δημοτικού και για την Προδημοτική, όπως άλλωστε έγινε και για το έργο « Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες».

Η Επιτροπή και ο ρόλος της

Με ανακοίνωσή του το Υπουργείο αναφέρει ότι πέραν της θεατρικής δραστηριότητας που αναπτύσσεται μέσα στα ίδια τα σχολεία, προάγει στη βάση των Κανονισμών που ισχύουν και όπως είναι η πολιτική του, τη συμμετοχή των μαθητών και μαθητριών όλων των ηλικιών στα θεατρικά δρώμενα και ενθαρρύνει την παρακολούθηση επιλεγμένων θεατρικών παραστάσεων.

“Σε καμία περίπτωση ούτε διανοείται να ασκήσει ούτε και ασκεί «λογοκρισία», όπως ακούστηκε σε δημόσιες δηλώσεις. Αλλά μέσα από υπεύθυνες διαδικασίες εξασφαλίζει ότι τα παιδιά μπορούν, ανάλογα με την ηλικία τους, να παρακολουθήσουν προτεινόμενες θεατρικές παραστάσεις, όπως προβλέπεται από τους Κανονισμούς Λειτουργίας των σχολείων.”

Εξηγεί το σκεπτικό με το οποίο υφίσταται η Επιτροπή.

“Είναι κατανοητό ότι μέσα στην κοινωνία και, επομένως και μεταξύ των γονέων μπορεί να υπάρχουν διιστάμενες απόψεις, φιλοσοφικές αντιλήψεις και ευαισθησίες για κοινωνικά ή ηθικά ζητήματα και συχνά υπάρχουν και αντικρουόμενες απόψεις. Για το λόγο αυτό, όταν αποφασίζεται τα παιδιά είτε ενός σχολείου είτε ενός τμήματος να παρακολουθήσουν ομαδικά μια θεατρική παράσταση, θα πρέπει να υπάρχει η βεβαιότητα ότι αυτή είναι κατά γενική ομολογία κατάλληλη για την ηλικία τους, αλλά και να αποφεύγονται τέτοιου είδους αντεγκλήσεις. Το ΥΠΑΝ οφείλει πάντοτε να ενεργεί λαμβάνοντας υπόψη και τις τυχόν απόψεις γονέων που μπορεί να κινούνται προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, όπως και ευρύτερα απόψεις και εισηγήσεις, αλλά σε κάθε περίπτωση έχει την ευθύνη για να ενεργεί με γνώμονα την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση του συνόλου των παιδιών και της σχολικής κοινότητας, την ενδεδειγμένη αντιμετώπιση τους αναλόγως της ηλικίας και της ωρίμανσης τους και την ορθή λειτουργία του σχολείου.

Οι επιτροπές που συγκροτούνται εκάστοτε στο ΥΠΑΝ, με αρμοδιότητα να κρίνουν την καταλληλότητα των παραστάσεων για παρακολούθηση από μαθητές/-τριες, αποτελούνται από καταρτισμένους παιδαγωγούς. Πρόκειται για επαγγελματίες παιδαγωγούς που έχουν και τη γνώση και το επιστημονικό υπόβαθρο, αλλά και την εμπειρία που σχετίζεται με παιδιά των ανάλογων ηλικιών. Είναι επαγγελματίες παιδαγωγοί με αρμοδιότητα να κρίνουν, όχι μόνο για την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης, αλλά γενικότερα τα όσα αφορούν τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ανάλογα με την ηλικία, τη συναισθηματική και πνευματική ετοιμότητα τους.

Και αντιτίθεται στους ισχυρισμούς περί λογοκρισίας.

“Ως προς την κρίση αυτή, σημειώνεται ότι τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας, προβλέπεται σήμανση του κινηματογραφικού και τηλεοπτικού περιεχομένου, αναλόγως των ηλικιών, κατόπιν εξέτασης και άσκησης κρίσεως. Επομένως, η πολιτεία προνοεί για την καταλληλότητα αναλόγως της ηλικίας, χωρίς αυτό να εγείρει συζητήσεις περί «λογοκρισίας».”

“Το έργο της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης και του ΥΠΑΝ εν γένει για να εγκρίνει ως προς την καταλληλότητα τους παραστάσεις που προορίζονται να τύχουν παρακολούθησης από ομάδες παιδιών, διεκπεραιώνεται μέσω Επιτροπών από στελέχη του Υπουργείου που θα πρέπει να λάβουν υπόψη κριτήρια παιδαγωγικής, όπως και την αντίληψη που έχουν αρμοδίως ως προς την πνευματική, συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών σε κάθε ηλικία”, συνεχίζει. 

“Εφόσον πρόκειται για προτάσεις που απευθύνονται και καλύπτουν ένα σύνολο σχολικού πληθυσμού, οι Επιτροπές αυτές έχουν και την ευθύνη να συμβάλλουν για να αποφεύγονται αντεγκλήσεις μέσα από τις οποίες επενδύονται διαφορετικές φιλοσοφικές, ηθικές ή και ιδεολογικές προσεγγίσεις, καταλήγοντας να επηρεάζουν και τη σχολική κοινότητα.”

“Σε περίπτωση που θα ήταν επιθυμητή κάποια διαφορετική διαδικασία, προκειμένου να μην αναλαμβάνουν την ευθύνη θεώρησης και έγκρισης των παραστάσεων οι αρμόδιες επιτροπές, θα έπρεπε να μην αποφασίζεται η ομαδική παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, αλλά το Υπουργείο, ενδεχομένως, να εξετάζει το ενδιαφέρον που θα εκδηλώνεται και να καταρτίζει και να κοινοποιεί στα σχολεία τον κατάλογο θεατρικών παραστάσεων προκειμένου να αποφασίζουν οι ίδιοι οι γονείς για τυχόν παρακολούθηση από τα παιδιά. Με αυτό τον τρόπο θα αποφεύγονταν οι διχογνωμίες, αλλά θα υπήρχε απώλεια της παιδαγωγικής λειτουργίας μιας ομαδικής θέασης στο πλαίσιο της λειτουργίας του σχολείου”, προστίθεται.

Γίνεται μάλιστα σκέψη για λήψη μέτρων ώστε να υπάρχει σήμανση καταλληλότητας ανάλογα με την ηλικία.

“Εναλλακτικά, το ΥΠΑΝ μπορεί να εξετάσει και το ενδεχόμενο θέσπισης διαδικασίας για μια σήμανση, αναλόγως της ηλικίας, και του θεατρικού περιεχομένου, όπως αυτή που ήδη ισχύει και γίνεται για το οπτικοακουστικό υλικό/περιεχόμενο για κινηματογράφους και την τηλεόραση. Σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν στην περίπτωση της παράστασης «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» και επειδή τα πραγματικά γεγονότα είναι αρκετά διαφορετικά από κάποιους ισχυρισμούς που προβάλλονται δημόσια, επισυνάπτεται σχετικό αναλυτικό ενημερωτικό σημείωμα.”