Τον εκσυχρονισμό της νομοθεσίας που αφορά τη διακυβέρνηση του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου, ειδικά όσον αφορά τις διαδικασίες διορισμού και απομάκρυνσης των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, εισηγείται μεταξύ άλλων η Κομισιόν στο κεφάλαιο για την Κύπρο στην τρίτη ετήσια Έκθεση για το Κράτος Δικαίου που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη.

Επίσης, η Κομισιόν ζητά να διασφαλιστεί πως ο διορισμός των δικαστών και η σύνθεση του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου θα συνάδουν με τα πρότυπα της Επιτροπής της Βενετίας.

Παράλληλα, ζητούνται βελτιώσεις στη διερεύνηση και εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης του θεσμού του Γενικού Εισαγγελέα και της ανεξαρτησίας του προϋπολογισμού της Νομικής Υπηρεσίας.

Η έκθεση, όπως κάθε χρόνο, εστιάζει σε τέσσερις παραμέτρους του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, το πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράς, την ελευθερία των ΜΜΕ και τον πλουραλισμό, και τους θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες.

Σε δηλώσεις τους κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έκθεσης, η Επίτροπος Αξιών και Διαφάνειας Βέρα Γιούροβα ανέφερε πως η φετινή έκθεση εστιάζει ιδιαίτερα στην προστασία των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών ΜΜΕ, ενώ ο Επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς υπενθύμισε πως οι υποθέσεις διαφθοράς πρέπει να τυγχάνουν αποτελεσματικής και πλήρους διερεύνησης και εκδίκασης.

Οι εισηγήσεις, όπως καταγράφονται στο κεφάλαιο για την Κύπρο, πέραν από τις δεσμεύσεις που έχει ήδη αναλάβει η χώρα στο πλαίσιο του εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε σχέση με συγκεκριμένες παραμέτρους του δικαστικού συστήματος και του πλαισίου καταπολέμησης της διαφθοράς, είναι οι εξής:

– Να διασφαλιστεί πως η μεταρρύθμιση όσον αφορά τον διορισμό των δικαστών του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Δικαστηρίου λαμβάνει υπόψη ευρωπαϊκά πρότυπα για τον διορισμό δικαστών και την γνώμη της Επιτροπής της Βενετίας.

– Να διασφαλιστεί πως η μεταρρύθμιση όσον αφορά τη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου λαμβάνει υπόψη ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δικαστικά συμβούλια και την γνώμη της Επιτροπής της Βενετίας.

– Να συνεχιστεί η βελτίωση της αποτελεσματικής διερεύνησης και εκδίκασης υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου, μεταξύ άλλων μέσω της ενίσχυσης του Γραφείου του Γενικού Εισαγγελέα και της οικονομικής του ανεξαρτησίας.

– Να εισαχθούν κανόνες για την αποκάλυψη περιουσιακών στοιχείων εκλεγμένων αξιωματούχων ώστε καθιερωθεί η τακτική και ολοκληρωμένη υποβολή των στοιχείων, σε συνδυασμό με αποτελεσματικές, τακτικές και πλήρεις διαδικασίες εξακρίβωσης.

– Ενίσχυση των κανόνων και των μηχανισμών για ενίσχυση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων ΜΜΕ λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα που αφορούν τα δημόσια ΜΜΕ.

– Θέσπιση ενός πλαισίου για την αποτελεσματική και έγκαιρη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη νομοθετική διαδικασία.

Ειδικότερα, η περιληπτική ανάλυση όσον αφορά τους τέσσερις πυλώνες του κράτους δικαίου στο κεφάλαιο για την Κύπρο έχουν ως εξής:

Μεταρρύθμιση της δικαιοσύνηςΣτην έκθεση διαπιστώνεται πως «οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του κυπριακού συστήματος δικαιοσύνης που επεξεργάζεται η κυβέρνηση προχωρούν, αν και με καθυστερήσεις».

Το νομοσχέδιο που σπάζει στα δύο το σημερινό Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο όπως αναφέρεται ψηφίστηκε σε νόμο στις 7 Ιουλίου 2022, «εγείρει ορισμένες ανησυχίες σχετικά με τη διαδικασία διορισμού των δικαστών στο μελλοντικό Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ανώτατο Δικαστήριο και τη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου», ζητήματα για τα οποία η Επιτροπή της Βενετίας (Venice Commission) έχει εκδώσει σχετικές συστάσεις.

Επίσης σημειώνεται πως υπάρχει καθυστέρηση στην σχεδιαζόμενη ενίσχυση της δημοσιονομικής ανεξαρτησίας της Νομικής Υπηρεσίας, καθώς και πως το δικαστικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα του αν και έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και σχεδιάζονται ψηφιακές λύσεις.

Οι νέοι κανόνες πολιτικής δικονομίας εφαρμόζονται και αναμένεται να έχουν θετικό αντίκτυπο στη γενική αποτελεσματικότητα του συστήματος δικαιοσύνης, προστίθεται. Ακόμα, περεταίρω μεταρρυθμίσεις αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων για την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα του συστήματος δικαιοσύνης, ιδίως μέσω της ψηφιοποίησης, όπως αναφέρεται.

Τέλος, αναφέρεται, το νομοσχέδιο για τη σύσταση του Εμπορικού και Ναυτικού Δικαστηρίου εγκρίθηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 12 Μαΐου 2022.

Πλαίσιο καταπολέμησης της διαφθοράςΌπως αναφέρεται, η Κύπρος έχει θεσπίσει σε νόμο την προστασία των πληροφοριοδοτών (whistleblowers) και τη διαφάνεια στον τομέα του lobbying.

Την ίδια στιγμή, «η νομοθεσία σχετικά με τη δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων εκλεγμένων αξιωματούχων συνεχίζει να εκκρεμεί ενώπιον της Βουλής».

Σημειώνεται επιπρόσθετα πως έχει υπάρξει πρόοδος όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο με την δημιουργία μέσω νόμου της Εθνικής Αρχής για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, ενώ η εφαρμογή των σχεδιασμών για καταπολέμηση της διαφθοράς συνεχίζεται.

Ωστόσο, σημειώνεται, «παρά τους αυξημένους πόρους που διατέθηκαν στο Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα, δεν υπάρχουν αποτελέσματα όσον αφορά τη διερεύνηση και εκδίκαση υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου».

Καταγράφονται επίσης αποτελέσματα όσον αφορά την εφαρμογή των κανόνων ακεραιότητας για συγκεκριμένους τομείς της δημόσιας διοίκησης, αν και δεν σημειώθηκε πρόοδος για τη γενική δημόσια διοίκηση όπως αναφέρεται.

Τέλος, αναφέρεται πως το σχέδιο παραχώρησης ιθαγένειας σε επενδυτές καταργήθηκε σταδιακά στη βάση των συστάσεων της ερευνητικής επιτροπής.

Ελευθερία των ΜΜΕ και πλουραλισμόςΌπως αναγνωρίζεται στην έκθεση, η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφόρηση τυγχάνουν νομικής και τυπικής προστασίας από το Σύνταγμα, ενώ η δευτερογενής νομοθεσία διασφαλίζει ρητά την προστασία των πηγών των δημοσιογράφων, προάγει την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης στον ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό τομέα και καθορίζει το πλαίσιο και τους όρους για την πρόσβαση του κοινού στην πληροφόρηση. Επίσης, προστίθεται, οι νομοθεσίες που εγκρίθηκαν το 2021 καταγράφουν ρητά την ανεξαρτησία της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης και τη διαφάνεια στην ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης.

Ειδικά για το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, η έκθεση αναφέρει πως αν και η σχετική νομοθεσία θεσπίζει κανόνες για τη διακυβέρνηση και τη χρηματοδότηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, «έχουν εντοπιστεί ορισμένες αδυναμίες σχετικά με τον διορισμό και την παύση των μελών του διοικητικού συμβουλίου» του ΡΙΚ.

Οι αρχές, προστίθεται, «εξετάζουν το ενδεχόμενο εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας για το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου καθώς και των κανόνων που ρυθμίζουν τους όρους απασχόλησης του οργανισμού».

Θεσμικοί έλεγχοι και ισορροπίεςΣύμφωνα με την έκθεση οι διαδικασίες διαβούλευσης σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις παραμένουν περιορισμένες, με την Κομισιόν να αναφέρεται σε ανησυχίες σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα νομοσχέδια και σε σχέση με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στα πρώτα στάδια της διαδικασίας.

Τον Σεπτέμβριο του 2021 η κυβέρνηση ενέκρινε σχέδιο δράσης για την γενικότερη απλούστευση της νομοθεσίας και τη μείωση της γραφειοκρατίας.

Επίσης, προστίθεται, η κυβέρνηση «έχει λάβει μέτρα για την καλύτερη υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών και τη βελτίωση της επικοινωνίας με τις δημόσιες αρχές με τη δημιουργία ειδικής διαδικτυακής πλατφόρμας». Την ίδια στιγμή, βρίσκονται σε εξέλιξη δικαστικές διαδικασίες αναφορικά με την εγγραφή και τη λειτουργία οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών.

Καταγράφεται επίσης η ενίσχυση του προσωπικού στο γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως, αλλά και ανησυχίες όσον αφορά τις διαδικασίες επιλογής και διορισμού και τον πλουραλισμό στη σύνθεση του γραφείου της Επιτρόπου.