«Μα γιατί μένει μαζί του;» Αυτό είναι ένα από τα πρώτα και πιο συχνά ερωτήματα για τις βίαιες ερωτικές σχέσεις. Πως ένας άνθρωπος ασκεί βία πάνω σε έναν άλλον, ιδιαίτερα σε ένα πιο τρυφερό περιβάλλον, όπως στο πλαίσιο μιας σχέσης ή μιας οικογένειας, και πως ο δέκτης της συμπεριφοράς αυτής εγκλωβίζεται στον φαύλο κύκλο και τι τον κρατά πίσω από την απόδραση; Για την απάντηση όλων αυτών των ερωτημάτων απευθυνθήκαμε στη Συμβουλευτική Ψυχολόγο Μαρία Γκλιάου.
Advertisement«Ακούμε συχνά να λέγεται με σχετική ευκολία ότι ένα άτομο που βιώνει βια από τον σύντροφό του πρέπει άμεσα να τερματίζει τη σχέση. Είναι όμως τόσο απλό για το θύμα ή μήπως το συναισθηματικό φορτίο που κουβαλούν τα θύματα βίας τους εμποδίζει από το να πάρουν την απόφαση να χωρίσουν; Όταν το αποφασίσουν μπορούν να υλοποιήσουν την απόφασή τους ή τους ακολουθεί ο φόβος για τη σωματική τους ακεραιότητα;»
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Για να απαντήσουμε αυτά ερωτήματα πρέπει να δούμε και να κατανοήσουμε τις μορφές βίας και τον φαύλο κύκλο της ενδοοικογενειακής βίας. Ο ορισμός βία συμπεριλαμβάνει οποιαδήποτε πράξη προκαλεί σωματική, σεξουαλική, ή ψυχολογική βλάβη καθώς και τον περιορισμό της ελευθερίας του ατόμου. Η βία μπορεί να είναι έντονη και περιοριστική ακόμα και εάν το ζευγάρι δεν συγκατοικεί.
Υπάρχουν πολλαπλές μορφές βίας όπως:
- η σωματική με έντονα χτυπήματα, τραντάγματα, σπρωξίματα ή ρίξιμο αντικειμένων
- η λεκτική βία με έντονους χαρακτηρισμούς και απειλές με σκοπό την μείωση ή τον εκφοβισμό του θύματος
- η ψυχολογική όπου το θύμα βιώνει έντονη ταπείνωση, υποτίμηση, μείωση της αυτοπεποίθησής του, παρενοχλείται ή απομονώνεται από το υποστηρικτικό του περιβάλλον,
- η σεξουαλική βία που αφορά τον βιασμό ή την επίθεση με πρόθεση τον βιασμό,
- η οικονομική βία όπου ο θύτης εκμεταλλεύεται ή ελέγχει πλήρως τα έσοδα του θύματος
- η εξουσιαστική όπου ο θύτης κατάσχει τα επίσημα έγγραφα ταυτότητας του θύματος με σκοπό τον εγκλωβισμό του.
Το προφίλ του θύτη
Ο θύτης πιθανόν να είναι άτομο το οποίο έχει το ίδιο θυματοποιηθεί έντονα στη ζωή του είτε βιώνοντας έντονη σωματική βία ή έντονη υποτίμηση με αποτέλεσμα το θύμα να γίνεται θύτης και με τη σειρά του να εξουσιάζει ένα πιο ευάλωτο άτομα με σκοπό να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του και να νιώσει ότι υπερέχει έναντι του συντρόφου του. Επίσης συχνά ο θύτης προέρχεται από οικογένεια όπου υπάρχει έντονα η φιγούρα ενός αυταρχικού πατέρα με αξίες έντονης υποτίμησης προς το γυναικείο φύλο.
Πώς εμφανίζεται η βία;
Δεν υπάρχουν πάντα εξαρχής σημάδια ότι ο σύντροφος θα γίνει βίαιος στην πορεία ή ακόμη και όταν υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά μπορεί να φαίνονται ασήμαντα στην αρχή ή και να κολακεύουν το άτομο. Για παράδειγμα μια κοπέλα η οποία στην αρχή βιώνει έντονη διεκδίκηση από το άτομο και στην αρχή της σχέσης της ασκεί έλεγχο στις κινήσεις και το πρόγραμμά της ή επιδεικνύει ζήλια στο τι θα φορέσει ή που θα πάει, μπορεί να εκλάβει τις κινήσεις αυτές ως έντονο ενδιαφέρον και να νιώσει ξεχωριστή. Συνήθως σχέσεις που καταλήγουν σε βία ξεκινούν με έντονη διεκδίκηση, ο επικείμενος θύτης σταδιακά τείνει να απομακρύνει τη σύντροφό του από το υποστηρικτικό της περιβάλλον, τον οικογενειακό και φιλικό της κύκλο με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια εξάρτηση της συντρόφου προς το πρόσωπο του θύτη.
Μπορεί επίσης σταδιακά να της στερεί την αυτονομία της, είτε με να περιορίζει τους οικονομικούς πόρους της συντρόφου είτε ασκώντας έλεγχο στις κινήσεις. Η βία μπορεί να εμφανιστεί σταδιακά με ένα «αθώο»(;) σπρώξιμο, άρπαγμα, ή χαστούκι, ξέσπασμα το οποίο ο θύτης θα αιτιολογήσει επιρρίπτοντας ευθύνες στο θύμα κατηγορώντας το ότι εκείνο έχει προκαλέσει το συγκεκριμένο ξέσπασμα ως αποτέλεσμα της δικής του συμπεριφοράς ή ανυπακοής. Έπειτα ο θύτης δηλώνει έντονη μετάνοια για τις πράξεις του, ζητά από το θύμα να το συγχωρέσει, υπόσχεται ότι δεν θα ξανασυμβεί και είναι έντονα περιποιητικός με την σύντροφό του με αποτέλεσμα να πείθει το θύμα να δώσει ακόμα μια ευκαιρία και αποδυναμώνει την απόφαση του θύματος. Κάπως έτσι ξεκινά ένας φαύλος κύκλος βίας με αυξανόμενα σε ένταση επεισόδια όπου το θύμα αδυνατεί να ξεφύγει καθώς το θύτης με τις πράξεις του θολώνει τα νερά, μειώνει το υποστηρικτικό περιβάλλον του θύματος και έχει τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης.
Ο κύκλος της βίας
1η Φάση: Aυξανόμενη Ένταση
Σε αυτή τη φάση δεν υπάρχει έντονη σωματική βία. Συνήθως υπάρχει ένταση στο ζευγάρι και η βία περιορίζεται γύρω από την στοχοποίηση του θύματος όπου του αποδίδονται συνέχεια ευθύνες, τονίζονται συνεχώς τα λάθη του θύματος, υπάρχουν απειλές και έντονη ψυχολογική βία. Εδώ ο θύτης απομονώνει το θύμα από τον περίγυρό του ούτως ώστε να γίνει αποκλειστικά απαραίτητος στο θύμα και να δημιουργήσει μια σχέση εξάρτησης. Το θύμα βιώνει έντονο φόβο και στρες καθώς δεν ξέρει πώς να συμπεριφερθεί για να αποφύγει τα ξεσπάσματα του συντρόφου και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του θύτη με σκοπό να υποχωρήσει η ένταση. Η φάση αυτή είναι έντονα στρεσογόνα και ψυχοφθόρα για το θύμα με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να εμφανίζονται ψυχοσωματικά συμπτώματα.
2η Φάση: Έκρηξη
Σε αυτή τη φάση εκδηλώνεται το βίαιο ξέσπασμα. Ο θύτης γίνεται έντονα βίαιος, ρίχνει και σπάζει αντικείμενα και προκαλεί σωματικούς τραυματισμούς στο θύμα. Με την πάροδο του χρόνου τα επεισόδια τείνουν να είναι εξελικτικά πιο βίαια.
3η Φάση: Ηρεμία
Σε αυτή τη φάση ο θύτης κάνει τα πάντα για να αποτρέψει το θύμα από το να τον εγκαταλείψει. Ζητά συγχώρεση, υπόσχεται ότι δεν πρόκειται να ξανασυμβεί και γίνεται έντονα περιποιητικός προς τη σύντροφό του με δώρα και τρυφερότητα. Για ένα μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα δείχνει να έχει αλλάξει. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται ως “μήνας του μέλιτος”. Με αυτές τις κινήσεις ο θύτης επιτυγχάνει το θύμα να γεμίζει με αμφιβολίες, να αποδυναμώνεται η απόφασή του να χωρίσει και να δίνει ακόμα μια ευκαιρία.
Πώς το θύμα να σπάσει τον κύκλο
Αρχικά το θύμα θα μπορούσε να αποταθεί σε ειδικό ψυχικής υγείας για να λάβει ψυχολογική και συναισθηματική στήριξη ούτως ώστε να δυναμώσει την αυτοπεποίθηση του, να επεξεργαστεί τα ενοχικά στοιχεία που κουβαλά στη σχέση, να αναγνωρίσει τον φαύλο κύκλο της βίας και να προσδιορίσει τι είναι υγιές και τι δυσλειτουργικό στη ζωή του. Έτσι θα μπορέσει να βρει τη δύναμη να προχωρήσει στα απαιτούμενα βήματα για αποκοπή από τον θύτη.
Έπειτα είναι σημαντικό είναι να γνωστοποιήσει την κατάσταση σε οικεία άτομα ούτως ώστε να δημιουργήσει υποστηρικτικό περιβάλλον για να μπορεί να αποταθεί και να νιώσει προστασία και υποστήριξη.
Μπορεί επίσης να αποταθεί στις αρμόδιες υπηρεσίες στήριξης. Στην Κύπρο δραστηριοποιείται στα θέματα βίας ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ) ο οποίος παρέχει δωρεάν τηλεφωνική γραμμή στήριξης του Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (1440) και δύο χώρους φιλοξενίας γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, οι οποίοι είναι επίσης δωρεάν προσβάσιμοι επί 24ώρου βάσεως.
