Είμαστε πραγματικά πολύ κοντά στο να απαντήσουμε στην ερώτηση αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν, υπογράμμισε σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ ο Δρ Δημήτρης Σταματέλλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Central Lancashire του Ηνωμένου Βασιλείου, προσθέτοντας ότι η Κύπρος πρέπει να γίνει πλήρες μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) σε αυτή την συναρπαστική εποχή για τις διαστημικές ανακαλύψεις.

Σε δηλώσεις του στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων με την ευκαιρία των παρατηρήσεων του διαστημικού τηλεσκοπίου της NASA, James Webb Space Telescope (JWSP), ο κ. Σταματέλλος τόνισε ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η ερώτηση αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν σταμάτησε να είναι καθαρά φιλοσοφική και ότι μετά την ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη το 1995, έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 5.000 εξωπλανήτες.

Σημείωσε ότι η Κύπρος, ως χώρα με εξαιρετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο, πρέπει να ενταχθεί ως πλήρες μέλος στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος για να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της εξερεύνησης του διαστήματος και της επιστημονικής ανακάλυψης.

Μίλησε για το τηλεσκόπιο JWSP και τη σημασία του, καθώς και για τις μελλοντικές αποστολές διαστημικών τηλεσκοπίων που θα έχουν ως στόχο την συλλογή πληροφοριών όπως για την ύπαρξη νερού και αερίων που σχετίζονται με τη ζωή. 

Το τηλεσκόπιο JWSP και η σημασία του

Αναφερόμενος στο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, είπε ότι μετά από έξι μήνες αναμονής από την εκτόξευσή του, μας χάρισε τις πρώτες του παρατηρήσεις, σημειώνοντας ότι ανάμεσα σε εντυπωσιακές εικόνες γαλαξιών δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά και φαντασμαγορικών νεφελωμάτων, υπάρχει το μάλλον «βαρετό» φάσμα του WASP-96, ενός αστέρα που έχει ένα εξωπλανήτη, δηλαδή ένα πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος.

Εξήγησε ότι το φάσμα ενός αστέρα ουσιαστικά μας δείχνει την ένταση της ακτινοβολίας του αστέρα σε διαφορετικά χρώματα, και εξαρτάται από τη χημική σύσταση του αστέρα. Στη περίπτωση του WASP-96, είπε, η ακτινοβολία του αστέρα που συλλέγεται από τον καθρέφτη του James Webb έχει περάσει μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη του, και συνεπώς ένα μέρος της έχει απορροφηθεί από τα αέρια που βρίσκονται εκεί.

«Η σημαντική ανακάλυψη από αυτή την παρατήρηση είναι η παρουσία υδρατμών στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, και φυσικά το νερό είναι ένα από τα βασικά συστατικά που χρειάζονται για την ανάπτυξη ζωής. Αυτός ο συγκεκριμένος πλανήτης που παρατηρήθηκε είναι ένας πλανήτης-γίγαντας, όπως ο Δίας, είναι πολύ κοντά στον αστέρα του, και συνεπώς υπερβολικά θερμός για να μπορεί να φιλοξενήσει ζωή».

Ο Δρ Σταματέλλος επισήμανε ότι για να μπορεί ένας πλανήτης να αναπτύξει ζωή θα πρέπει να διαθέτει νερό στην επιφάνειά του, οπότε δε μπορεί να είναι ούτε πολύ κοντά στον αστέρα του, γιατί θα είναι πολύ θερμός και το νερό θα εξατμιστεί, όπως π.χ. συμβαίνει στην Αφροδίτη, αλλά ούτε και πολύ μακριά από τον αστέρα, γιατί θα είναι πολύ ψυχρός και το νερό θα παγώσει, όπως στον Άρη. Πρόσθεσε πως αυτή η σχετικά μικρή περιοχή γύρω από ένα αστέρα στην οποία μπορεί να υπάρξει νερό συνιστά την «κατοικήσιμη ζώνη» του αστέρα.  

Είπε πως το James Webb πολύ σύντομα θα αρχίσει να παρατηρεί γήινους πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από ερυθρούς νάνους, μια κατηγορία αστέρων 5 με 10 φορές μικρότεροι από τον Ήλιο. Καθώς αυτοί οι αστέρες είναι λιγότεροι θερμοί, η κατοικήσιμη ζώνη τους είναι πιο κοντά στον αστέρα τους, και οι πλανήτες είναι πιο εύκολα παρατηρήσιμοι.

«Θα μπορέσουμε λοιπόν να προσδιορίσουμε την χημική σύσταση της ατμόσφαιρας αυτών των πλανητών, και για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας να αποφανθούμε για το αν αυτοί οι πλανήτες, εκτός του ηλιακού μας συστήματος, μπορούν να φιλοξενούν ζωή», συμπλήρωσε. 

Τόνισε ότι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η ερώτηση του αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν σταμάτησε να είναι καθαρά φιλοσοφική και ότι μετά την ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη το 1995, έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 5,000 εξωπλανήτες.

«Η πρόσφατη παρατήρηση με το τηλεσκόπιο James Webb συνιστά τη μετάβαση από την εποχή της ανακάλυψης εξωπλανητών στην εποχή του χαρακτηρισμού τους, αφού πλέον θα μπορούμε να προσδιορίζουμε τα συστατικά της ατμόσφαιράς τους και το James Webb είναι ένα από αρκετά τηλεσκόπια με αυτό το στόχο».

Διαστημικά τηλεσκόπια αναζητούν εξωπλανήτες και εξωγήινη ζωή 

Σημειώνοντας ότι ήδη τα τηλεσκόπια ΤESS της NASA και CHEOPS του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) βρίσκονται σε λειτουργία και ανακαλύπτουν δεκάδες πλανήτες, ο κ. Σταματέλλος σημείωσε ότι το επόμενο προγραμματισμένο τηλεσκόπιο είναι το Τwinkle (2024), το πρώτο ανεξάρτητο διαστημικό τηλεσκόπιο, του οποίου το πανεπιστήμιο UCLAN είναι ιδρυτικό μέλος, που θα προσδιορίσει τη χημική σύσταση εξωπλανητών, παρατηρώντας την αστρική ακτινοβολία που περνά μέσα από την ατμόσφαιρά τους.

Επιπρόσθετα, περισσότερα διαστημικά τηλεσκόπια είναι προγραμματισμένα για αργότερα μέσα στη δεκαετία: το τηλεσκόπιο PLATO της ESA (2026), που αναμένεται να ανακαλύψει γήινους πλανήτες γύρω από αστέρες παρόμοιους με τον Ήλιο, το τηλεσκόπιο Roman της NASA (2026) που θα ανακαλύψει πλανήτες σε μεγάλες αποστάσεις από τον αστέρα τους, και τελικώς το τηλεσκόπιο Ariel της ΕSA (2028) που είναι μια αποστολή που επικεντρώνεται στη μελέτη της χημικής σύστασης εξωπλανητών που βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη των αστέρων τους.  

Είμαστε κοντά στην απάντηση αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν 

Όλες αυτές οι αποστολές, συνέχισε, θα μας φέρουν σε ένα τηλεσκόπιο, που είναι ακόμα υπό προγραμματισμό, το οποίο θα μπορεί να παρατηρήσει απευθείας εξωπλανήτες εντός της κατοικήσιμης ζώνης, συλλέγοντας το ολοκληρωμένο φάσμα τους και αναζητώντας συγκεκριμένα νερό, οξυγόνο, άζωτο και μεθάνιο, αέρια που σχετίζονται με τη ζωή.

«Είμαστε πραγματικά πολύ κοντά στο να απαντήσουμε στην ερώτηση αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν» υπογράμμισε στο ΚΥΠΕ ο κ. Σταματέλλος.

Αυτό, είπε, συνιστά ένα σημαντικό κατόρθωμα της ανθρωπότητας και μας δείχνει που μπορούμε να φτάσουμε αν διαφορετικά έθνη έρθουν κοντά και συνεργαστούν, το οποίο είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο στο τωρινό ασταθές γεωπολιτικό κλίμα.

Η Κύπρος πρέπει να γίνει πλήρες μέλος της ESA

Αφού σημείωσε ότι πολλές από αυτές τις προσπάθειες για την ανακάλυψη ζωής στο Σύμπαν ηγείται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος, στον οποίο η Κύπρος είναι Συνεργαζόμενο Μέλος, είπε ότι αυτό το μνημόνιο συνεργασίας παρέχει ορισμένες ευκαιρίες σε Κύπριους να συμμετέχουν σε διάφορα προγράμματα του Οργανισμού, αλλά θα ήταν ευεργετικό αν η Κύπρος γίνει πλήρες μέλος του Οργανισμού.

«Η Κύπρος είναι ανάμεσα στις χώρες με εξαιρετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο καθώς περισσότερο από το 40% του ενήλικου πληθυσμού έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση, και έχει πολλά να προσφέρει στον Οργανισμό σε ανθρώπινο ταλέντο, καινοτομία, και ενθουσιασμό. Έχει ακόμα περισσότερα να κερδίσει μέσω μεταφοράς γνώσης και τεχνικής καινοτομίας που μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη μιας οικονομίας υψηλής γνώσης».  

Εξέφρασε την θέση ότι τώρα είναι μια ιδανική στιγμή για την Κύπρο να κάνει τα απαραίτητα βήματα για να ενταχθεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος και να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της εξερεύνησης του διαστήματος και της επιστημονικής ανακάλυψης.