Αποφασισμένη να αξιοποιήσει όλα τα τεχνολογικά μέσα στη διάθεσή της για εντοπισμό πιθανών χώρων ταφής αγνοουμένων είναι η ΔΕΑ καθώς ο χρόνος εξαντλείται, οι μαρτυρίες ολοένα και λιγοστεύουν και οι συγγενείς, ο ένας μετά τον άλλο, φεύγουν από τη ζωή.

Η ΔΕΑ φιλοξένησε στην Κύπρο τέσσερις ειδικούς από ΗΠΑ και Καναδά την εβδομάδα από 4 έως 9 Νοεμβρίου, οι οποίοι με τη χρήση των μεθόδων GPR (Ground Penetrating Radar) και ERT διεξήγαγαν έρευνες για διαταραχή εδάφους που δεικνύει ότι ενδεχομένως κάτι βρίσκεται στο υπέδαφος και ίσως να αποτελεί σημείο ταφής ανθρώπινων οστών.

Συγκεκριμένα στην Κύπρο βρέθηκε ο καθηγητής Harry Jol, από το Πανεπιστήμιο Wisconsin-Eau Claire, με φοιτητή του και ο Eric Johnson, Ανώτερος Γεωεπιστήμονας της εταιρείας BGC Engineering από το Κάλγκαρι του Καναδά με μια βοηθό του. Η εργασία τους γίνεται pro bono και η ΔΕΑ επωμίσθηκε τα αεροπορικά τους εισιτήρια και τη διαμονή τους.

Ο καθηγητής Jol έρχεται στην Κύπρο για 3η φορά. Στόχος της ΔΕΑ είναι να καταλήξει κατά πόσο οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι αξιόπιστες για να προχωρήσει στην απόκτηση των ειδικών μηχανημάτων. Οι επιστήμονες ετοιμάζουν έκθεση για τα ευρήματά τους και αναλόγως αποτελεσμάτων η ΔΕΑ θα αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε εκσκαφές.

Σε τέσσερα σημεία οι έρευνες, στα κατεχόμενα μετάβαση για 2η φορά

Οι έρευνες την πρώτη μέρα έγιναν στην κατεχόμενη Λευκωσία, κοντά στις φυλακές όπου υπήρχαν πληροφορίες για μαζικό χώρο ταφής Ε/κ από το ’74.

Όπως λέχθηκε στο ΚΥΠΕ από την ΔΕΑ στην περιοχή εντοπίστηκαν πιο παλιά δύο ομαδικοί τάφοι και υπάρχει η πληροφορία ότι υπάρχει και τρίτος χώρος εξ ου και έγιναν έρευνες με τις δύο μεθόδους.

Το δεύτερο σημείο ήταν η Αγία Ειρήνη στην Κερύνεια, έξω από το χωριό προς την παραλία, με σκοπό να εντοπιστούν Τουρκοκύπριοι της περιόδου του ‘74. Στην περιοχή μετέβησαν οι επιστήμονες και δεύτερη φορά καθώς οι έρευνες κατέληξαν σε κάποια ευρήματα για διαταραχή εδάφους που ίσως δεικνύει χώρο ταφής.

Στην περιοχή έγιναν ανασκαφές και παλαιότερα σε μεγάλη έκταση χωρίς αποτέλεσμα αλλά η ΔΕΑ πιστεύει ότι είναι εκεί τα οστά γιατί οι πληροφορίες είναι διασταυρωμένες, εκτός και αν αυτά μετακινήθηκαν.

Η τρίτη περιοχή ερευνών ήταν στην ‘Ασσια, μεταξύ του μουσουλμανικού και του ε/κ κοιμητηρίου. Σε παλιές ανασκαφές που έκανε η ΔΕΑ υπήρξαν θετικά αποτελέσματα έξω από το χριστιανικό κοιμητήριο. Η πληροφορία για την συγκεκριμένη τοποθεσία αναφέρει ότι κάποιος περίοικος που είχε εκσκαφέα μάζευε τις σορούς από τις αυλές σπιτιών και τις έθαβε έξω από την εκκλησία.

Σε παλαιότερες ανασκαφές εντοπίστηκαν εκεί οστά έξι ανθρώπων αλλά υπολείπονται άλλοι, και ηλικιωμένοι οι οποίοι χάθηκαν και τάφηκαν με τον ίδιο τρόπο.

Η ΔΕΑ επεδίωξε τις έρευνες με τη χρήση της τεχνολογίας γιατί γίνεται επέκταση του μουσουλμανικού κοιμητηρίου και ενδεχομένως χαθούν στοιχεία από την καταστροφή.

Το τέταρτο σημείο ερευνών ήταν η Αθαλάσσα, κάτω από τον Άρωνα όπου τις έρευνες παρακολούθησε το ΚΥΠΕ και συνομίλησε με τους επιστήμονες.

Εδώ οι πληροφορίες έρχονται από Ελληνοκύπριο ηλικιωμένο ο οποίος λέει ότι στην περιοχή τάφηκαν 2 Τουρκορκοκύπριοι το ‘64 , είτε Άνοιξη είτε Καλοκαίρι.

Ο μάρτυρας θυμάται ότι η ταφή ήταν δίπλα από το δρόμο πριν από τον ποταμό με σημεία δηλαδή αναφοράς το ύψωμα του Άρωνα. Το 2015 ο μάρτυρας ήρθε στην περιοχή και έκανε τις υποδείξεις του αλλά οι έρευνες της ΔΕΑ δεν έφεραν αποτέλεσμα.

Επειδή όμως φαίνεται αξιόπιστη η μαρτυρία και έγιναν και έρευνες μέσω των δορυφορικών χαρτών που κατέδειξαν ότι υπήρχε τότε πρόσβαση για να μπει μηχάνημα, οι προσπάθειες δεν εγκαταλείφθηκαν και επαναλήφθηκαν με τις δύο νέες μεθόδους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αγία Ειρήνη η περιοχή έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και οι επιστήμονες της ΔΕΑ είναι συγκρατημένοι.

Οι έρευνες πέρσι και που εργάζονται τώρα συνεργεία

Πέρσι οι έρευνες κατέδειξαν διατάραξη εδάφους στην περιοχή των Πανάγρων, έγιναν εκσκαφές αλλά δυστυχώς δεν αφορούσαν αγνοούμενους. Η χρήση της τεχνολογίας ενισχύει το έργο της ΔΕΑ και σε άλλες περιοχές όπου ο χώρος κινδυνεύει να καταστραφεί και θέλουν να προλάβουν να διεξάγουν τις έρευνες όπως για παράδειγμα στην περιοχή του Στροβόλου για Τ/κ αγνοούμενους, στη Λάπηθο όπου υπάρχει μεγάλη οικοδομική ανάπτυξη και αλλού.  

Αυτή τη στιγμή συνεργεία της ΔΕΑ εργάζονται στη λίμνη της Γαλάτειας στην Καρπασία και στην Κώμη.

Αφορούν οι πληροφορίες Ε/κ του ‘74,  άμαχους πολίτες που χάνονται μετά τον Αύγουστο. Στην Γαλάτεια παλαιότερα βρέθηκαν δύο ομαδικοί χώροι ταφής.

Οι πληροφορίες λένε ότι συλλαμβάνονταν πολίτες από Γιαλούσα, Κώμη Κεπήρ και Κώμα του Γιαλού, μεταφέρονταν για ανάκριση και μετά τους δολοφονούσαν και τους έθαβαν στη Λίμνη της Γαλάτειας. Η λίμνη είναι στεγνή αλλά υπάρχει στο υπέδαφος λάσπη και τα συνεργεία προτιμούν να εργάζονται καλοκαιρινή κυρίως περίοδο ή με ευνοϊκές καιρικές συνθήκες όπως τώρα.

Στην Γαλάτεια και στην Κώμη Κεπήρ έγιναν και στο παρελθόν έρευνες σε πηγάδια χωρίς αποτέλεσμα. Στο Μαραθόβουνο και στη Μια Μηλιά διεξήχθησαν επίσης έρευνες το περασμένο διάστημα καθώς και σε περιοχή στον Καραβά, κοντά στην παραλία για Ε/κ του 1974. Στις ελεύθερες περιοχές έγιναν έρευνες σε Λακατάμεια για Τ/κ χωρίς ενδείξεις και το συνεργείο θα εργάζεται τώρα στην Πάφο.

Πως εργάζονται οι ξένοι επιστήμονες και τι ψάχνουν

Το ΚΥΠΕ συνομίλησε με τον καθηγητή Harry Jol, από το Πανεπιστήμιο Wisconsin-Eau Claire που ήρθε στην Κύπρο συνοδευόμενος από φοιτητή του.

Χρησιμοποίησαν εξοπλισμό με τη μέθοδο GPR (Ground Penetrating Radar).

Το ραντάρ διείσδυσης εδάφους χρησιμοποιεί ραδιοκύματα FM όπως ακριβώς στα κινητά τηλέφωνα και αυτά τα κύματα αντανακλούν τις αλλαγές στην υποεπιφάνεια όπου και ψάχνουν γα διατάραξη του εδάφους. 

Το σύστημα ραντάρ και το σύστημα ΕRT θα δώσουν στους επιστήμονες δεδομένα τα οποία και θα παντρέψουν για να αποφανθούν ότι ο χώρος είναι καλός για ανασκαφές ή λιγότερο καλός.

«Διότι ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος σε οποιαδήποτε αρχαιολογική ή ανασκαφική εργασία είναι η προσπάθεια να απαλείψεις τις περιοχές που πιθανότατα δεν έχουν χώρους (για ανασκαφή). Έτσι, η τελική μας έκθεση που θα συζητηθεί, θα αναφέρει για περιοχές με δυνατότητες ή λιγότερες δυνατότητες για ανασκαφές στο μέλλον», ανέφερε στο ΚΥΠΕ ο Καθηγητης Jol.

Σε ερώτηση αν αισιοδοξεί  ότι η τεχνολογία θα επιτρέπει στο μέλλον καλύτερες και αποτελεσματικότερες μεθόδους απάντησε ότι υπάρχει μια ποικιλία διαφορετικών εργαλείων ή τεχνολογιών που βελτιώνονται συνεχώς, αλλά είναι ακριβώς όπως το κινητό τηλέφωνο που θα λειτουργεί τόσο καλά όσο υπάρχει δίκτυο κινητής τηλεφωνίας.

«Και έτσι για αυτή την εργασία εδώ έχουμε τα καλύτερα εργαλεία με αυτό τον εξοπλισμό που έχουμε. Δεν πρόκειται να βελτιωθεί σημαντικά περαιτέρω, και αυτό εξαιτίας της συχνότητας . Ξέρετε μερικές φορές ο παλαιότερος εξοπλισμός είναι ο καλύτερος. Ακριβώς όπως λένε και για τα οχήματα», ανέφερε.

Ο Eric Johnson, Ανώτερος Γεωεπιστήμονας, από την εταιρεία BGC Engineering στο Κάλγκαρι του Καναδά χρησιμοποιεί την μέθοδο ERT.

Γίνεται μια τομογραφία ηλεκτρικής ειδικής αντίστασης και αυτό συνεπάγεται την τοποθέτηση ενός ηλεκτροδίου από χάλυβα μέσα στο έδαφος κάθε 50 εκατοστά. Μετά γίνεται έγχυση ρεύματος σε διαφορετική απόσταση που επιτρέπει την απεικόνιση κάτω από τα πόδια μας κατά τουλάχιστον 6 μέτρα στην προκειμένη περίπτωση.  

«Και αυτό που μπορεί να σου πει (η μέθοδος) είναι για το υλικό κάτω από τα πόδια σου. Αν λοιπόν το ρεύμα μπορεί να ρέει πολύ καλά, μοιάζει περισσότερο με λάσπες και άργιλο, εάν είναι ανθεκτικό και υπάρχει λιγότερος ηλεκτρισμός που μπορεί να ρέει, μοιάζει περισσότερο με χαλίκι ή χονδρόκοκκο υλικό, και μπορεί να είναι και κάποιο άλλο υλικό. Επίσης αν το υλικό είναι πειραγμένο τότε είναι κάπως γεμάτο αέρα και είναι λίγο περισσότερο χαλαρό και θα έχει και αντίσταση. Έτσι, αυτό που παίρνουμε στα δεδομένα μας είναι μια διατομή κατά μήκος ολόκληρου του καλωδίου που απλώνουμε και στη συνέχεια μπορούμε να δούμε διαφορετικές ζώνες αντίστασης που μπορεί να είναι πειραγμένες και να αποτελούν ζώνη ενδιαφέροντος», εξηγεί. 

Ο κ. Johnson με τη βοηθό του έχουν καταλήξει σε κάποιες ζώνες που ίσως να έχουν ενδιαφέρον και έχουν χρήσιμες πληροφορίες που θα τις μοιραστούν με τη ΔΕΑ.