Του Ρένου Ιωαννίδη, Διοικητικού Σύμβουλου της KPMG Cyprus Credit Institute

Οι κρίσεις ξεσπούν συνήθως σε περιόδους που δεν τις περιμένουμε. Και συνήθως μας βρίσκουν απροετοίμαστους στο να αντιμετωπίσουμε τις όποιες επιπτώσεις μπορεί να επιφέρουν. Εάν μια επιχείρηση φέρει εγγενείς αδυναμίες στη χρηματοοικονομική της δομή, αυτό υπονομεύει σε μεγάλο βαθμό την ανθεκτικότητά της στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Μια από τις σημαντικότερες ανισορροπίες των τοπικών εταιρειών είναι σε πολλές περιπτώσεις το μη βιώσιμο επίπεδο των ξένων κεφαλαίων, δηλαδή του χρέους από εξωτερικές πηγές, το οποίο εμφανίζεται σε διάφορες μορφές: με τη μορφή τραπεζικής χρηματοδότησης, εμπορικής χρηματοδότησης από προμηθευτές, καθυστερημένων αποδοχών των εργαζομένων και συσσωρευμένων υποχρεώσεων προς τις κρατικές αρχές.

Με τον όρο μη βιώσιμο χρέος εννοούμε ότι οι επαναλαμβανόμενες καθαρές ταμειακές ροές (εισροές μείον όλες οι εκροές) που παράγονται σε ετήσια βάση, από τις συνήθεις εμπορικές συναλλαγές της επιχείρησης (εξαιρουμένων, για παράδειγμα, έκτακτων στοιχείων, όπως εφάπαξ συμβόλαια που δεν αναμένεται να επαναληφθούν ή εφάπαξ πωλήσεις μη λειτουργικών περιουσιακών στοιχείων) δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος της επιχείρησης κατά τη διάρκεια της εύλογης και ωφέλιμης ζωής των παραγωγικών στοιχείων του ενεργητικού της επιχείρησης.

Ένα ενδεικτικό, απλοποιημένο, παράδειγμα θα βοηθήσει στην κατανόηση:

–     Μια εταιρεία μεταφορών πρέπει να αντικαταστήσει τον στόλο των οχημάτων της προκειμένου να συμμορφωθεί με τους όρους της σύμβασης που διατηρεί με τις κρατικές αρχές

–     Η σύμβαση προβλέπει ότι ο στόλος πρέπει να αντικατασταθεί πλήρως, με μέσο όρο αντικατάστασης μια περίοδο 10 ετών

–     Το κόστος αντικατάστασης ολόκληρου του στόλου προϋπολογίζεται περίπου στα 10 εκατομμύρια ευρώ

–     Η εταιρεία διαθέτει ίδια κεφάλαια ύψους 20% της επένδυσης για να συνεισφέρει στην απόκτηση του νέου στόλου, ενώ το υπόλοιπο ποσό (8 εκατομμύρια ευρώ) θα πρέπει να καταβληθεί μέσω τραπεζικού δανεισμού

–     Oι ετήσιες επαναλαμβανόμενες λειτουργικές καθαρές ταμειακές ροές της εταιρείας ανέρχονται περίπου στις €800.000 την τελευταία πενταετία και έτσι αναμένεται να συνεχίσουν και στο μέλλον

–     Η εταιρεία έχει άλλες ετήσιες πληρωμές (π.χ. φόρους, άλλες προβλεπόμενες ετήσιες κεφαλαιουχικές δαπάνες κλπ.), ο μέσος όρος των οποίων ανέρχεται σε περίπου €100.000 ετησίως

–     Επομένως, το μέσο ετήσιο διαθέσιμο χρηματικό ποσό για την εξυπηρέτηση του χρέους («cash available for debt servicing») ανέρχεται στις €700.000

–     Αυτή η ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους υποστηρίζει ένα μέγιστο ποσό βιώσιμου δανείου (συμπεριλαμβανομένων τυχόν υφιστάμενων δανείων, εάν και εφόσον υπάρχουν) της τάξης των 5,8 εκατομμυρίων ευρώ (περίπου) για περίοδο 10 ετών (η ωφέλιμη περίοδος της επένδυσης), με ένα ενδεικτικό επιτόκιο 3,5% ετησίως

–     Ως αποτέλεσμα, σε αυτό το ενδεικτικό και απλοποιημένο σενάριο το απαιτούμενο δάνειο των 8 εκατομμυρίων ευρώ δεν είναι βιώσιμο

–     Η εταιρεία θα πρέπει να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα με επιπρόσθετη συνεισφορά ιδίων κεφαλαίων ή να περιορίσει το ύψος της επένδυσης (εάν είναι εφικτό) προκειμένου να ευθυγραμμίσει την ικανότητα παραγωγής ρευστών με την ικανότητα εξυπηρέτησης του χρέους.

Τώρα, φανταστείτε τι μπορεί να συμβεί αν η προαναφερθείσα εταιρεία έχει συνολικό χρέος του οποίου το ύψος υπερβαίνει το ανώτατο όριο βιώσιμου δανεισμού της (5,8 εκατομμύρια ευρώ στο θεωρητικό μας παράδειγμα):

i.     Η εταιρεία δεν θα είναι σε θέση να παράγει επαρκή μετρητά από τις δραστηριότητές της για την κάλυψη των προγραμματισμένων δανειακών δεσμεύσεών της ενώ, κατά πάσα πιθανότητα, θα αναβάλλει ή/και θα καθυστερεί να πληρώσει άλλες υποχρεώσεις (μισθοδοσία, εμπορικούς πιστωτές, φόρους, εισφορές κοινωνικών ασφαλίσεων κλπ.)

ii.     Ακόμη και αν καταφέρει να λάβει δανεισμό με μεγαλύτερη διάρκεια από την ωφέλιμη ζωή της παραγωγικής της βάσης, η εταιρεία μπορεί να είναι σε θέση να εξυπηρετεί το χρέος της και τις άλλες τις υποχρεώσεις, αν και οριακά. Ωστόσο όταν έρθει η ώρα της αντικατάστασης του στόλου, προκειμένου να συνεχιστούν απρόσκοπτα οι δραστηριότητές της, αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο ή και ακατόρθωτο, καθώς δεν θα υπάρχουν διαθέσιμα αποθέματα ιδίων κεφαλαίων ενώ θα υπάρχει ακόμα υπολειπόμενο χρέος το οποίο σχετίζεται με τον παλαιό στόλο, που θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί πλέον του νέου δανεισμού που θα απαιτηθεί για την απόκτηση του νέου στόλου. Με απλά λόγια, μια εταιρεία μπορεί να διατηρηθεί πρόσκαιρα στη ζωή, ο μη βιώσιμος δανεισμός όμως, κάποια στιγμή θα καθηλώσει τις δραστηριότητές της και θα θέσει, αργά ή γρήγορα, την επιβίωσή της σε κίνδυνο

iii.     Η επιβίωση της εταιρείας θα τεθεί ακόμη πιο έντονα σε άμεσο κίνδυνο με κάθε καινούργια κρίση, η οποία μπορεί να είναι καταστροφική. Οι κρίσεις θα συνεχίσουν να προκύπτουν. Αν η εταιρεία δεν έχει την απαιτούμενη δανειακή ανθεκτικότητα θα είναι από τις πρώτες που θα επηρεαστούν, ίσως ανεπανόρθωτα.

Ο κύκλος είναι γνωστός. Η υπερβολική μόχλευση, η περιορισμένη ικανότητα αποπληρωμής που επηρεάζει όλες τις υποχρεώσεις (δάνεια, κρατικές οφειλές, μισθολόγιο, εμπορικούς πιστωτές), μια κρίση που προκαλεί πλήρη αδυναμία κάλυψης των υποχρεώσεων, μια επιχείρηση στο χείλος της αφερεγγυότητας με άμεσες επιπτώσεις σε όλη την αλυσίδα της οικονομίας, όπως απώλεια θέσεων εργασίας, ζημιές για τους προμηθευτές, εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων και τραπεζικές ζημιές.

Η δανειακή ανθεκτικότητα εξυπακούει ότι η επιχείρηση αντιλαμβάνεται ότι διακυβεύεται η ίδια η επιβίωσή της και ως αποτέλεσμα αναλαμβάνει δράση για την ενεργή διαχείριση της κεφαλαιακής της δομής . Συνεπάγεται προληπτική και στρατηγική διαχείριση του ύψους του δανεισμού και της εξυπηρέτησής του στη βάση της λειτουργικής ικανότητας δημιουργίας ταμειακών ροών. Σημαίνει, επίσης, να υπάρχουν επαρκή περιθώρια ασφαλείας για αντιμετώπιση μιας απροσδόκητης κρίσης. Η δανειακή ανθεκτικότητα απαιτεί δράσεις πολύ πριν η επόμενη κρίση να μας θυμίσει ότι η επιβίωση της επιχείρησης είναι επισφαλής λόγω του ύψους του δανεισμού της και των λοιπών της υποχρεώσεων.