Tης Κωνσταντίνας Νεοφύτου

Την ανάγκη εκπαίδευσης των παιδιών για τη διαχείριση των χρημάτων τους από πολύ νωρίς, τονίζει η κα. Έλενα Καρκώτη Λειτουργός Α’ της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου, σε συνέντευξη της στο οικονομικό ένθετο της εκπομπής Alpha Ενημέρωση. Εξηγεί παράλληλα, πως οι γονείς θα πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο, δείχνοντας και οι ίδιοι το παράδειγμα.

Την ίδια ώρα, επισημαίνει τους κινδύνους που ενέχουν οι χρηματοοικονομικοί influencers (“finfluencers”) στα κοινωνικά δίκτυα, καθώς αρκετοί παρέχουν συμβουλές χωρίς εξειδίκευση, οδηγώντας συχνά το κοινό σε μη ασφαλείς επενδύσεις.

Η κα. Καρκώτη τονίζει την ανάγκη για υπεύθυνη πληροφόρηση και επιλογή αξιόπιστων πηγών συμβουλών, με απώτερο στόχο την προστασία και την ενίσχυση της οικονομικής παιδείας του κοινού. Αυτός, ήταν και ο στόχος πρόσφατης στοχευμένης εκστρατείας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου.

Χτίζοντας Οικονομική Παιδεία από την Παιδική Ηλικία

-Ποια είναι η σημασία της εκπαίδευσης των παιδιών από μικρή ηλικία όσον αφορά στη διαχείριση χρημάτων;

Η παιδική και εφηβική ηλικία είναι καθοριστικές στη διαμόρφωση οικονομικών συμπεριφορών, γι’ αυτό πιστεύουμε ότι η επιμόρφωση των παιδιών πρέπει να ξεκινά από πολύ νωρίς. Οι γονείς είναι οι πρώτοι που καλούνται να παρέχουν βασικές γνώσεις για τη διαχείριση των χρημάτων. Μπορούν να το κάνουν συζητώντας με τα παιδιά τους για τα οικονομικά ζητήματα της οικογένειας, εφαρμόζοντας εύκολες μεθόδους σε καθημερινές λειτουργίες του σπιτιού, αλλά πρωτίστως με το παράδειγμά τους. Απώτερος στόχος των γονιών πρέπει να είναι η καλλιέργεια στα παιδιά νοοτροπίας που εκτιμά τις υπεύθυνες δαπάνες, τον οικονομικό προγραμματισμό για το μέλλον και τη γενναιοδωρία.

-Ποιοι είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να εκπαιδεύσουν οι γονείς τα παιδιά τους για τα χρήματα;

Έχουμε δημοσιεύσει ένα πολύ αναλυτικό επιμορφωτικό οδηγό για γονείς, ο οποίος περιλαμβάνει πολύ χρήσιμες συμβουλές. Πιστεύουμε ότι ο πιο απλός και αποτελεσματικός τρόπος για να κατανοήσουν τα παιδιά έννοιες που αφορούν τα χρήματα, είναι μιλώντας μαζί τους. Μπορούν οι γονείς να τους εξηγήσουν από που προέρχονται τα χρήματα και πως κατανέμονται στα διάφορα έξοδα της οικογένειας, όπως το φαγητό, οι λογαριασμοί, οι δόσεις δανείων και η αναψυχή και πως λαμβάνονται οικονομικές αποφάσεις, όπως για μια σημαντική αγορά. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη διαφορά μεταξύ αναγκών και επιθυμιών. Μπορούν οι γονείς να φέρουν παραδείγματα αγαθών που είναι απαραίτητα καθημερινά, όπως τρόφιμα και ρούχα, σε σύγκριση με αντικείμενα που μπορεί να θέλουν αλλά δεν είναι απαραίτητα, όπως ένα παιγνίδι. Μπορούν επίσης να πάνε με τα παιδιά στην υπεραγορά και να τους ζητήσουν να επιλέξουν τους καλύτερους συνδυασμούς προϊόντων με βάση την τιμή.

-Οι γονείς είναι σε θέση να παρέχουν αυτή την εκπαίδευση; Bλέπουμε ότι τα επίπεδα οικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο είναι πολύ υψηλά.

Όλοι χρειαζόμαστε επιμόρφωση, θα έλεγα μάλιστα σε συνεχή βάση, επειδή τα δεδομένα στις αγορές και οι κίνδυνοι αλλάζουν συνεχώς. Πιστεύω ότι ο Οδηγός που ετοιμάσαμε, με έμμεσο τρόπο επιμορφώνει και τους γονείς, αφού αναδεικνύει μεταξύ άλλων τις αξίες του σωστού οικογενειακού προϋπολογισμού και προγραμματισμού, της αποταμίευσης και της υπεύθυνης δαπάνης. Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν πολλά παρατηρώντας. Αν οι γονείς επιδεικνύουν καλές οικονομικές συνήθειες, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν και τα παιδιά αυτές τις πρακτικές. Με αυτό ακριβώς το σκεπτικό, σε συνεργασία με την Παγκύπρια Συνομοσπονδία Συνδέσμων Γονέων, προγραμματίζουμε διαλέξεις για να αναλύσουμε περαιτέρω τα πιο πάνω θέματα στους γονείς.

Επενδύσεις με Ασφάλεια: Πώς να αποφύγετε τους επικίνδυνους finfluencers

-Ένας νέος κίνδυνος, λόγω και της αυξημένης χρήσης των κοινωνικών δικτύων είναι οι finfluencers. Τι ακριβώς είναι και πως μπορούν να προστατευτούν τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά;

Έχετε δίκαιο ότι αποτελεί νέο κίνδυνο, γι’ αυτό τα θέματα του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και η δραστηριότητα των finfluencers δηλαδή των ατόμων επιρροής, αποτελούν τον δεύτερο άξονα προτεραιότητας που θέσαμε για τις δράσεις μας στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Εβδομάδας Επενδυτή (World Investor Week 2024). Οι χρηματοοικονομικοί influencers, γνωστοί ως finfluencers, είναι δημιουργοί περιεχομένου, διασημότητες και άτομα επιρροής τα οποία δραστηριοποιούνται στον χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ). Όπως υποδηλώνει το όνομά τους, αποσκοπούν στο να επηρεάσουν τις χρηματοοικονομικές αποφάσεις όσων τους ακολουθούν. Ουσιαστικά κερδίζουν χρήματα προωθώντας συμβουλές για δαπάνες, αποταμίευση και επενδύσεις. Ο κίνδυνος έγκειται στο ότι συνήθως δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα, δεν είναι αδειοδοτημένοι και οι συμβουλές που δημοσιεύουν μπορεί να είναι παραπλανητικές, λανθασμένες και να μην ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες ή οικονομικά δεδομένα ενός επενδυτή. Επίσης συνήθως αποφεύγουν να αναφέρουν αν πληρώνονται για να προωθούν τα συγκεκριμένα προϊόντα, δηλαδή υπάρχει σύγκρουση συμφέροντος.

-Υπάρχουν μετρήσεις που να δείχνουν ότι οι πολίτες παρασύρονται και επενδύουν με βάση τις συμβουλές των finfluencers; Υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις και στην Κύπρο;

Δυστυχώς ναι, έχουν εντοπιστεί τέτοια κρούσματα και στη χώρα μας. Πρόσφατη έρευνα της ΕΚΚ σε σχέση με συμπεριφορές και συνήθειες των επενδυτών έδειξε ότι σχεδόν ένας στους τρεις επενδυτές (31%), είχε κάνει τουλάχιστον μια επένδυση με βάση τη συμβουλή ενός finnfluencer, ενώ το 22% των επενδυτών δήλωσε ότι λαμβάνει επενδυτικές αποφάσεις βάσει διαφημίσεων στο διαδίκτυο ή συμβουλών από διασημότητες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μόνο ένας στους τρεις επενδυτές (31%) ζήτησε συμβουλή από εξουσιοδοτημένο επαγγελματία χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ενώ πολύ λίγοι επενδυτές αφιερώνουν σημαντικό χρόνο ερευνώντας τα προϊόντα στα οποία σχεδιάζουν να επενδύσουν ή την οντότητα που τα προσφέρει. Επίσης, πάνω από το ένα τέταρτο (26%) των ερωτηθέντων παραδέχθηκαν πως είχαν επενδύσει περισσότερα χρήματα από όσα άντεχαν οικονομικά να χάσουν.

-Τι γίνεται σε περίπτωση που κάποιος έπεσε θύμα; Μπορεί να προβεί σε κάποια καταγγελία;

Σίγουρα μπορεί να προβεί σε καταγγελία, όμως οι πιθανότητες να πάρει πίσω τα χρήματά του είναι ελάχιστες. Μετά την κατάρρευση κάποιων κρυπτονομισμάτων, πολλοί influencers απολογήθηκαν, αλλά δεν υπάρχει κανονισμός που να τους υποχρεώνει να επιστρέψουν τα χρήματα που κέρδισαν προωθώντας ένα ακατάλληλο προϊόν. Αυτό συμβαίνει επειδή στις περισσότερες χώρες δεν υπόκεινται στο παρόν στάδιο σε άμεση αδειοδότηση ή εποπτεία, κατ’ επέκταση δεν δεσμεύονται από τα ίδια πρότυπα όπως τα αδειοδοτημένα και εποπτευόμενα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ως ΕΚΚ έχουμε εντείνει την παρακολούθηση των παραπλανητικών και επιθετικών πρακτικών μάρκετινγκ στα ΜΚΔ, αξιοποιώντας εξειδικευμένα ηλεκτρονικά συστήματα που εντοπίζουν αναρτήσεις σε πάνω από 180 γλώσσες σε πραγματικό χρόνο. Επίσης, με την αυξημένη εποπτεία που ασκούμε, οι εταιρείες επενδυτικών υπηρεσιών που συνεργάζονται με finfluencers βρίσκονται υπό πίεση να συμμορφώνονται με τους κανόνες.

-Είναι νόμιμοι οι finfluencers; Υπάρχει κάποιο πρόστιμο σε περίπτωση παραπλάνησης;

Δεν είναι παράνομο κάποιος να δίνει χρηματοοικονομικές συμβουλές μέσω των social media εάν ακολουθούνται οι πρόνοιες της νομοθεσίας. Ο Κανονισμός 596/2014 για την κατάχρηση της αγοράς ορίζει ότι οποιοδήποτε βίντεο ή άλλος τύπος δημόσιας επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου ένα άτομο δίνει άμεσα ή έμμεσα συμβουλές ή προωθεί ιδέες για την αγοραπωλησία χρηματοπιστωτικών μέσων ή για το πώς να συνθέσει κάποιος ένα χαρτοφυλάκιο χρηματοπιστωτικών μέσων, μπορεί να συνιστά επενδυτική σύσταση, η οποία πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις που θέτει ο Κανονισμός αυτός.

Υπάρχουν finfluencers που διαθέτουν τα απαιτούμενα επαγγελματικά προσόντα και εργάζονται για οντότητες που είναι αδειοδοτημένες για τη παροχή επενδυτικών υπηρεσιών. Όμως, οι περισσότεροι finfluencers κάνουν εξαιρετικά αμφιλεγόμενες και σε κάποιες περιπτώσεις δόλιες συστάσεις. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) προειδοποίησε πρόσφατα τους influencers ότι πρέπει να διαχωρίζουν τα γεγονότα από τις απόψεις και να αποκαλύπτουν τυχόν συμφέροντα στα προϊόντα που προωθούν, διαφορετικά θα βρεθούν αντιμέτωποι με πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Η Εποπτική Αρχή της Κεφαλαιαγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου (FCA) έχει ήδη απαγγείλει κατηγορίες εναντίον ομάδας ατόμων που συμμετείχαν σε reality shows, τα οποία έχουν γίνει influencers στα ΜΚΔ, για προώθηση μη εξουσιοδοτημένων επενδυτικών σχημάτων μέσω Instagram. Η δίκη έχει οριστεί για το 2027.

-Ποιος είναι ο «σωστός» δρόμος που πρέπει να ακολουθούν οι επενδυτές για να εξασφαλίσουν αξιόπιστες συμβουλές;

Οι επενδυτές θα πρέπει να αποτείνονται σε εταιρείες αδειοδοτημένες να προσφέρουν επενδυτικές υπηρεσίες. Για τις αδειοδοτημένες οντότητες στην Κύπρο και συγκεκριμένα τις Κυριακές Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΚΕΠΕΥ), η ΕΚΚ τηρεί αρχείο στην ιστοσελίδα της στη διεύθυνση: https://www.cysec.gov.cy/el-GR/entities/investment-firms/cypriot/,ενώ στη διεύθυνση https://www.cysec.gov.cy/el-GR/entities/investment-firms/member-states/ το κοινό μπορεί να δει τις Επιχειρήσεις Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών (ΕΠΕΥ), οι οποίες προέρχονται από άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην Κύπρο διασυνοριακά ή μέσω υποκαταστήματος. Είναι επίσης σημαντικό, το κοινό να βεβαιώνεται ότι τα στοιχεία επικοινωνίας που παρέχονται από την εταιρεία με την οποία σκέφτονται να συνεργαστούν ταιριάζουν με τα στοιχεία όπως παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ για να βεβαιωθεί ότι έχει επικοινωνία με την πραγματική και αδειοδοτημένη εταιρεία. Τέλος, είναι σημαντικό να επιλέγουν επενδυτικά προϊόντα που κατανοούν πλήρως και ταιριάζουν στο επενδυτικό τους προφίλ.