Της Κωνσταντίνας Νεοφύτου
Ζούμε σε μια εποχή όπου τα όρια μεταξύ δημιουργίας και τεχνολογίας γίνονται ολοένα και πιο θολά. Το πρόσφατο «trend» με την δημιουργία φωτογραφιών τύπου Ghibli μέσω τεχνητής νοημοσύνης άνοιξε έναν ευρύτερο διάλογο γύρω από το τι σημαίνει δημιουργία στην ψηφιακή εποχή. Τα πνευματικά δικαιώματα, τίθενται πλέον υπό νέο πρίσμα, καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην παραγωγή περιεχομένου.
Μιλώντας στο οικονομικό ένθεο της εκπομπής Alpha Ενημέρωση η δικηγόρος Αναστασία Σχοινί εξηγεί τι καλύπτουν τα πνευματικά δικαιώματα στην Κύπρο, πως προστατεύεται ένας δημιουργός και τι ισχύει για έργα που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Τι καλύπτουν τα πνευματικά δικαιώματα και τι μπορούμε να προστατέψουμε;
Σήμερα θα περιορίσουμε τις αναφορές μας στα Copyrights και όχι σε ευρεσιτεχνίες και σήματα. Τα πνευματικά δικαιώματα καλύπτουν πρωτότυπα έργα που δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στην Κυπριακή Δημοκρατία και ο δικαιούχος ή οποιοσδήποτε εκ των δικαιούχων είναι φυσικό πρόσωπο πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή νομικό πρόσωπο που έχει συσταθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Και περιλαμβάνουν:
- επιστημονικά έργα, μυθιστoρήματα
- προγραμμάτα ηλεκτρονικών υπολογιστών
- καλλιτεχνικά έργα όπως ζωγραφιές και φωτογραφίες
- κινηματογραφικά και οπτικοακουστικά έργα
- βάσεις δεδομένων κτλ
Πως προστατεύονται τα πνευματικά δικαιώματα στην Κύπρο;
Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας αποκτάται αυτοδικαίως χωρίς να απαιτείται η καταχώριση του έργου ή η υποβολή αίτησης και το δικαίωμα εκμετάλλευσης μπορεί να ασκηθεί αυτομάτως.
Ο πιο εύκολος τρόπος για ένα δημιουργό να αποδείξει την ιδιοκτησία του είναι να:
- Αποστείλει το έργο στον εαυτό του μέσω συστημένης επιστολής (και να μην την ανοίξει, ώστε να φέρει επίσημη ημερομηνία) ή
- Καταθέσει το έργο του σε δικηγόρο ή στην Ευρώπη σε συμβολαιογάφο.
Το σημαντικό είναι να διαφαίνεται πότε δημιουργήθηκε το έργο και από ποιον.
Πόση διάρκεια έχει η προστασία;
Για φυσικά πρόσωπα: η περίοδος προστασίας είναι η διάρκεια της ζωής το δημιουργού πλέον70 χρόνια μετά τον θάνατο του
Και αν είναι πολλά πρόσωπα οι δημιουργοί τότε 70 χρόνια από το θάνατο του τελευταίου από αυτούς.
Για νομικά πρόσωπα: 70 χρόνια από τη δημοσίευση του έργου.
Τι γίνεται με το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης και τα έργα που δημιουργούνται μέσω αυτής;
Δυστυχώς δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα καθότι το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων σε έργα τα οποία δημιουργήθηκαν από Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται διαρκώς, τόσο σε νομικό όσο και σε ηθικό επίπεδο. Δεν έχουμε και πολλή νομολογία για να έχουμε κατεύθυνση.
Στην Κύπρο και γενικότερα στην ΕΕ, στο παρόν στάδιο, τα πνευματικά δικαιώματα αναγνωρίζονται μόνο σε έργα που δημιουργούνται από ανθρώπους. Δηλαδή ένα έργο πρέπει να προκύπτει από τη δημιουργική δραστηριότητα ενός φυσικού προσώπου.
Και φαίνεται από τη νομολογία ότι μόνο και μόνο το να δώσω οδηγίες στο AI για να μου δημιουργήσει κάτι, δεν πληρείται το κριτήριο που τέθηκε από την νομοθεσία.
Εάν είσαι δημιουργός και ανησυχείς για την προστασία του έργου σου από την τεχνητή νοημοσύνη είσαι με κάποιο τρόπο κατοχυρωμένος;
Προς το παρόν δεν υπάρχει ένας τρόπος για να επιτευχθεί πλήρης προστασία. Στην ΕΕ ένας τρόπος για μείωση αυτού του κινδύνου είναι μέσω του Κανονισμού για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων που επιτρέπει στους καλλιτέχνες να ζητήσουν την αφαίρεση των δεδομένων τους από AI μοντέλα. Αναμένουμε να δούμε τι αλλαγές θα επιφέρει ο νέος κανονισμός της ΕΕ για τεχνητή νοημοσύνη, ο οποίο θα τεθεί σε πλήρη ισχύ τον Ιούνιο του 2026 και περιλαμβάνει κάποιες πρόνοιες για τη διαφάνεια αυτών των συστημάτων. Όχι ωστόσο επαρκής. Οπότε σίγουρα είναι ένα θέμα το οποίο εξελίσσεται διαρκώς και αναμένουμε ότι το νομικό τοπίο θα διαμορφωθεί και από δικαστικές υποθέσεις μάλλον μεταξύ δημιουργών και εταιρειών που δημιουργούν αυτά τα ΑΙ μοντέλα.
