Παρά την αδιαμφισβήτητη πρόοδο που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια σε διάφορους τομείς που αφορούν στην προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού στην Κύπρο, τα δεδομένα που καταγράφει ο ανθρωπιστικός οργανισμός “Hope For Children” CRC Policy Center (HFC), μέσα από την πολυδιάστατη δράση του, συνεχίζουν να προβληματίζουν. Η εγκαθίδρυση νέων δομών πολυθεματικής διαχείρισης, η επικύρωση ευρωπαϊκών συμβάσεων, η προώθηση της εξειδίκευσης και φιλικών προς τα παιδιά διαδικασιών, είναι μεταξύ άλλων σημαντικές ενέργειες προς τη βελτίωση των μηχανισμών προστασίας των παιδιών. Παρόλα αυτά, οι αναφορές παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών που λαμβάνουμε καθημερινά δεν επιτρέπουν κανένα εφησυχασμό. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως τα τελευταία δύο χρόνια ο αριθμός των παιδιών που παραπέμφθηκαν προς διερεύνηση για σεξουαλική κακοποίηση παραμένει σταθερά πάνω από τα 400, ενώ οι ανάγκες στέγασης και αποκατάστασης ασυνόδευτων παιδιών συνεχίζουν να είναι μεγάλες και επιτακτικές.

Το HFC, από την ίδρυση του το 2008 έχει σταθεί δίπλα σε χιλιάδες παιδιά μέσα από τα πολυεπίπεδα προγράμματα που υλοποιεί τα οποία αναβαθμίζονται διαρκώς με στόχο να εξυπηρετούν όλο και περισσότερα παιδιά. Τα δεδομένα όμως κατά το 2022, καταδεικνύουν την αναγκαιότητα περαιτέρω εντατικοποίησης της προσπάθειας αυτής, σε συλλογικό επίπεδο.

Σπίτι του Παιδιού

Σύμφωνα με στοιχεία, στο “Σπίτι του Παιδιού” (ΣτΠ) παραπέμφθηκαν το 2022 προς διερεύνηση για σεξουαλική κακοποίηση 439 παιδιά, αριθμός που συνεχίζει να είναι υψηλός, παρά τη μείωση που καταγράφηκε σε σύγκριση με το 2021 οπόταν παραπέμφθηκαν στη Δομή 483 παιδιά. Σύμφωνα με τη Συντονίστρια του ΣτΠ, Τάνια Μασιά, «αν και επεξεργαζόμαστε ακόμη τα δεδομένα του 2022, εμπειρικά φαίνεται ότι το ποσοστό των υποθέσεων που εξετάστηκαν ποινικά την περασμένη χρονιά και ως εκ τούτου μπήκαν σε ψυχολογική αξιολόγηση και έγινε συνολική εκτίμηση αναγκών της οικογένειας, είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το 2021». Το ΣτΠ που δημιουργήθηκε το 2017, επιδιώκει την εξυπηρέτηση της δικαιοσύνης με φιλικό προς το παιδί τρόπο, κατά τη διαχείριση περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, την ασφάλεια, την προστασία και την ευημερία του μέσω πολυθεματικής προσέγγισης. Η διαχείριση και η λειτουργία του ΣτΠ έχουν ανατεθεί στο “Hope For Children” CRC Policy Center από το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, και την επίβλεψη και επιδότηση του έχουν αναλάβει οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ). Το ΣτΠ λειτουργεί με την άμεση και συστηματική συνεργασία της Αστυνομίας Κύπρου, των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, του Υπουργείου Υγείας, και του Υπουργείου Παιδείας.

Σπίτια της Ελπίδας

Περισσότερα από 170 παιδιά φιλοξενήθηκαν κατά το 2022 στις στέγες “Σπίτια της Ελπίδας” και στις δομές ημι-ανεξάρτητης διαβίωσης ασυνόδευτων παιδιών που βρίσκονται υπό τη κηδεμονία της Διευθύντριας των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας τις οποίες λειτουργεί το Hope For Children. Πιο συγκεκριμένα, φιλοξενήθηκαν 84 παιδιά στη στέγη Λευκωσίας και 46 παιδιά στη στέγη Λάρνακας, ενώ 45 παιδιά φιλοξενήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος ημι-ανεξάρτητης διαβίωσης (σε Λευκωσία και Λάρνακα). Σύμφωνα με την Κατερίνα Μελισσάρη, Συντονίστρια Τμήματος Προστασίας Παιδιού, η πλειοψηφία των παιδιών που φιλοξενήθηκαν στις στέγες, κυμαίνεται ηλικιακά μεταξύ 13-17 ετών, ενώ στην ημι-ανεξάρτητη διαβίωση από 16 έως 18 ετών. Στόχος των δομών φιλοξενίας είναι να παρέχουν στα ασυνόδευτα παιδιά κάτι πέραν από στέγαση, και συγκεκριμένα επιστημονικές και ολιστικές υπηρεσίες οι οποίες να ανταποκρίνονται σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας τους, με την κάλυψη των αναγκών τους στον καλύτερο δυνατό βαθμό, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή ψυχο-κοινωνικής και νομικής στήριξης και στην αποκατάστασή τους κατά τη μετάβαση στην ενηλικίωση. 

Πρόγραμμα Ανάδοχων Οικογενειών

Κατά το 2022, το HFC στήριξε παγκύπρια 231 εγκεκριμένες ανάδοχες οικογένειες (ζευγάρια ή μονήρης άτομα), ενώ 101 περιπτώσεις είναι υπό αξιολόγηση. Συνολικά σε όλες τις επαρχίες, περίπου 162 παιδιά φιλοξενούνται σε ανάδοχες οικογένειες τις οποίες στηρίζει ο Οργανισμός. Ο αριθμός των οικογενειών αυξήθηκε κατά προσέγγιση στο 50% το 2022. «Αν και λαμβάνουμε συχνά νέες αιτήσεις αναδοχής, βασικός στόχος μας παραμένει να προσελκύσουμε νέες υποψήφιες ανάδοχες οικογένειες, μιας και μεγάλος αριθμός από τις υφιστάμενες αφορούν συγγενικές αναδοχές. Έτσι συχνά όταν προκύψει ανάγκη για τοποθέτηση παιδιού υπάρχει δυσκολία εξεύρεσης οικογένειας, λόγω της πιο πάνω συνθήκης», αναφέρει η Συντονίστρια του προγράμματος Μαριάννα Σάββα. Το πρόγραμμα Ανάδοχων Οικογενειών του Οργανισμού, υλοποιείται σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) μετά από υπογραφή Πρωτοκόλλου Συνεργασίας και με μερική χρηματοδότηση από το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας. Στόχος του, η διασφάλιση της προστασίας, της φροντίδας και του συμφέροντος του παιδιού το οποίο στερείται το οικογενειακό του περιβάλλον. Ο ρόλος του HFC αφορά στην προώθηση και υποστήριξη του θεσμού της αναδοχής μέσα από την αξιολόγηση της καταλληλότητας των υποψήφιων ανάδοχων γονέων, την εκπαίδευση και ψυχο-κοινωνική στήριξη των εγκεκριμένων ανάδοχων γονέων, καθώς και την παρακολούθηση και επαναξιολόγηση των εγκεκριμένων ανάδοχων γονέων με την εμπλοκή των αρμόδιων λειτουργών των ΥΚΕ.

Μη Τυπική Μάθηση

Στο ευρύτερο πλαίσιο της δραστηριοποίησης του HFC ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι δράσεις που γίνονται με σκοπό την εκπαίδευση παιδιών, όλων των ηλικιακών ομάδων, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων μη τυπικής μάθησης, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων εγχειρίδια του Συμβουλίου της Ευρώπης. Μέσα από την υλοποίηση του προγράμματος αυτού, κατά το 2022 έχουν εκπαιδευτεί σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία περισσότερα από 4,500 παιδιά σε θεματικές ενότητες μεταξύ άλλων όπως τα δικαιώματα του παιδιού, σχολικός εκφοβισμός, διαφορετικότητα, διαχείριση θυμού, ρητορική μίσους, ρατσισμός, πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης κλπ. Παράλληλα, μέσω της Παγκύπριας εκστρατείας «Συμμετέχουμε στην προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού» που εφαρμόζεται με τη στρατηγική συνεργασία της Χαραλαμπίδης Κρίστης, στο πλαίσιο δράσεων του προγράμματος κοινωνικής αλληλεγγύης της εταιρείας “ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ”, προωθήθηκε το ενημερωτικό βιβλιάριο με τίτλο “Το Διαβατήριο για τα Δικαιώματα σου” το οποίο συγκεντρώνει τα δικαιώματα του παιδιού με βάση τη Σύμβαση του ΟΗΕ, γραμμένα σε φιλική προς τα παιδιά γλώσσα. Όπως επισημαίνει η Άννα Χαραλάμπους, Συντονίστρια του Τμήματος Εκπαίδευσης και Ευαισθητοποίησης, «το βιβλιάριο μετά από έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, βρέθηκε στα χέρια 60 χιλιάδων μαθητών Δημοτικών και Γυμνασίων σχολείων της Κύπρου».

Γραμμές Βοήθειας

Σημαντικοί μηχανισμοί στους οποίους τα παιδιά αλλά και οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν για βοήθεια είναι οι γραμμές που λειτουργεί το HFC, δηλαδή την 24ωρη Εθνική Γραμμή Στήριξης 1466, την Ευρωπαϊκή Γραμμή Στήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111, και την 24ωρη Ευρωπαϊκή Γραμμή Εξαφανισμένων Παιδιών 116000. Οι δύο ευρωπαϊκές γραμμές λειτουργούν σε συνεργασία με τον ΣΠΑΒΟ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εθνική γραμμή βοήθειας 1466, μόνο κατά το 2022 ανταποκρίθηκε σε 700+ τηλεφωνικές κλήσεις για την παροχή υπηρεσιών στήριξης και καθοδήγησης.

Η Εκτελεστική Διευθύντρια του HFC, κα. Άντρια Νεοκλέους δήλωσε σχετικά: «Κάθε μέρα γινόμαστε μάρτυρες της εξάπλωσης της παιδικής βίας και κακοποίησης. Σήμερα η βία προς τα παιδιά μπορεί να συμβαίνει σε οποιοδήποτε πλαίσιο. Επιπλέον των προκλήσεων που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν όσον αφορά την υγεία, τη διατροφή και την παιδεία, τα παιδιά σήμερα έχουν να αγωνιστούν κατά νέων απειλών όπως η κλιματική αλλαγή, η ηλεκτρονική κακοποίηση και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyberbullying). Ως οργανισμός του οποίου η δράση επικεντρώνεται στα δικαιώματα του παιδιού, αναπτύσσουμε διαρκώς νέα προγράμματα έτσι ώστε να καλύψουμε όσες περισσότερες ανάγκες μπορούμε. Δεν εφησυχαζόμαστε ποτέ και δεν περιορίζουμε τα προγράμματά μας, καθώς αναγνωρίζουμε πως ο ρόλος μας είναι σημαντικός για την κοινωνία, με στόχο τόσο την πρόληψη, όσο και την αντιμετώπιση της βίας ενάντια στα παιδιά, κάτι που απαιτεί συστηματική προσπάθεια περιορισμού των κινδύνων και εύρεσης προστατευτικών παραγόντων έναντι όλων των συνθηκών που συνθέτουν τους παράγοντες κινδύνου σε ατομικό, διαπροσωπικό και κοινωνικό επίπεδο.»

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα ανθρωπιστικά προγράμματα του “Hope for Children” CRC Policy Centre μπορείτε να καλέσετε στο 22103234 ή να μεταβείτε στην ιστοσελίδα www.uncrcpc.org.cy.