Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την Δευτέρα θετική προκαταρκτική αξιολόγηση για το δεύτερο αίτημα πληρωμής της Κύπρου στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καλύπτοντας σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις ύψους 152 εκατ. ευρώ, με μοναδική εξαίρεση ένα ορόσημο που αφορά την αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού.

Συγκεκριμένα η Επιτροπή ενέκρινε τα 37 από τα 38 ορόσημα και στόχους που συνδέονται με το δεύτερο αίτημα πληρωμής της Κύπρου, συμπεριλαμβανομένων της δεύτερης και της τρίτης δόσης, για ποσό ύψους 152 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, του κεντρικού στοιχείου του NextGenerationEU.

Η έγκριση αυτή ωστόσο δεν αποτελεί το τέλος του δρόμου. Βάσει των υφιστάμενων σχεδιασμών, ο συνολικός προϋπολογισμός του ΣΑΑ Κύπρου ανέρχεται στα €1,22 δις, ποσό το οποίο κατανέμεται σε χορηγία ύψους €1,02 και σε πρόσθετη χρηματοδότηση από τον Μηχανισμό, ύψους περίπου €200 εκ.  υπό τη μορφή δανείου.

Σύμφωνα με ενημέρωση από κοινοτικό αξιωματούχου, η Κύπρος έχει στείλει και το τρίτο αίτημά της για αναφορικά με το ΣΑΑ και αναμένεται να σταλεί και το τέταρτο σε μερικούς μήνες.

Σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή όλες οι χώρες κάνουν ένα αγώνα ταχύτητας για να φτάσουν στο ορόσημο του 2026 και για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις συστάσεις της του Ιουνίου, προτρέπει τα κράτη-μέλη να επιταχύνουν και να υλοποιήσουν το πρόγραμμα μέχρι το 2026, βάζοντας τους ανάλογους πόρους που απαιτούνται, για την υλοποίησή του.

Ανέφερε επίσης, ότι η ίδια η Κύπρος αναφέρει ότι έχει ολοκληρώσει 23 από τα 30 ορόσημα που έχουν σχέση με νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, ωστόσο η Επιτροπή δεν έχει κάνει ακόμα τη σχετική αξιολόγηση για κάτι τέτοιο, αφού δεν έχει έρθει κοντά τους το συγκεκριμένο αίτημα. Εξήγησε επίσης ότι η Κύπρος μπορεί να υποβάλει αιτήματα στο πλαίσιο του ΣΑΑ μέχρι δύο φορές το χρόνο. 

Θετική προκαταρκτική αξιολόγηση όλων των οροσήμων εκτός από ένα

Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση από την Επιτροπή, το δεύτερο αίτημα πληρωμής καλύπτει σημαντικά βήματα για την υλοποίηση 17 μεταρρυθμίσεων και 19 επενδύσεων, καθώς και ένα νέο ορόσημο για έλεγχο και δικλίδες ελέγχου.

Ανάμεσα στα κυριότερα μέτρα αυτού του αιτήματος πληρωμής είναι η βελτίωση του νομικού και θεσμικού πλαισίου για την καταπολέμηση της διαφθοράς, με τη σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς.

Σημαντική θεωρείται επίσης η έναρξη της ισχύος του νόμου για διευκόλυνση των στρατηγικών επενδύσεων, αφού αποτελεί το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της χαμηλής παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και για τη βελτίωση της κοινωνικής ανθεκτικότητας της Κύπρου

Σημαντικά ορόσημα και στόχοι υλοποιήθηκαν σε διάφορους τομείς στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Στον τομέα της υγείας, έχει υπογραφεί η σύμβαση κατασκευής για το νέο Κέντρο Αίματος στο Γέρι, ενώ μελλοντικό ορόσημο είναι η ολοκλήρωση και λειτουργία του. Επίσης, έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί το Σύστημα Πληροφορικής για τη Γρίπη, με στόχο την εισαγωγή δεδομένων από τους Οικογενειακούς Ιατρούς στο μέλλον.

Στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και της πράσινης μετάβασης, η πλατφόρμα για την αδειοδότηση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και Ενεργειακής Αναβάθμισης κτηρίων έχει ολοκληρωθεί και είναι σε λειτουργία. Η ενεργειακή αναβάθμιση των δημόσιων κτηρίων προχώρησε με την εγκατάσταση ΑΠΕ σε 405 σχολεία. Στη δασοπροστασία, υπογράφηκαν 8 συμβάσεις για αγορά οχημάτων, εξοπλισμού και υπηρεσιών, καθώς και για την προκήρυξη διαγωνισμού για την αγορά πυροσβεστικών αεροσκαφών. Ολοκληρώθηκε επίσης η λεπτομερής ανάλυση και σχεδιασμός για το Ολοκληρωμένο Σύστημα Παρακολούθησης και Ελέγχου Διαχείρισης των υποδομών του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων. Στο πλαίσιο των αντιπλημμυρικών μέτρων και της διαχείρισης υδάτων, ολοκληρώθηκαν εργασίες κατασκευής αποχετευτικού δικτύου και ανακατασκευής δρόμων και πεζοδρομίων σε περιοχές της Λευκωσίας.

Όσον αφορά τον πυλώνα της ανταγωνιστικής οικονομίας, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικά βήματα για τη διαφοροποίηση της οικονομίας. Υπογράφηκε συμφωνία συνεργασίας μεταξύ του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών και ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για παροχή κοινού μεταπτυχιακού προγράμματος MSc. Υιοθετήθηκε νομοθεσία για τη δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας που βελτιώνει το εμπόριο και τις πληροφορίες στην αλυσίδα εφοδιασμού φρέσκων προϊόντων. Έχουν δοθεί υποτροφίες σε νέους μεταπτυχιακούς φοιτητές για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων της αγροτικής κοινότητας. Παράλληλα, έχουν υιοθετηθεί Σχέδια Δράσης για τη δημιουργία της Εθνικής Εμπορικής Ταυτότητας «Made in Cyprus» και τη στρατηγική για το χαλλούμι. Στη βιομηχανία, έχουν υπογραφεί συμφωνίες με πάνω από 50 ξενοδοχεία για την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας.

Στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, εγκρίθηκε η εθνική στρατηγική έρευνας και καινοτομίας και δημιουργήθηκε το κεντρικό γραφείο μεταφοράς γνώσης. Υιοθετήθηκαν φορολογικά κίνητρα για επενδύσεις σε καινοτόμες επιχειρήσεις, ενώ έχουν χρηματοδοτηθεί ερευνητικά προγράμματα με 26 εκατομμύρια ευρώ. Δημιουργήθηκε ψηφιακό μητρώο καταγραφής ερευνητικών υποδομών, και υπογράφηκαν συμφωνίες για χρηματοδότηση 6 εκατομμυρίων ευρώ για την έρευνα και την καινοτομία στην πράσινη μετάβαση.

Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων προωθείται μέσω της υιοθέτησης νομοθετικού πλαισίου για τη διευκόλυνση στρατηγικών επενδύσεων και της δημιουργίας ηλεκτρονικού συστήματος για την υποβολή αιτήσεων από επενδυτές. Έχουν επίσης υιοθετηθεί κίνητρα για συγχωνεύσεις και εξαγορές, ενώ δημιουργήθηκε μετοχικό ταμείο χρηματοδοτούμενο από το κράτος.

Όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας υπηρεσίας και τοπικής αυτοδιοίκησης, μεταρρύθμιση δικαστικού συστήματος και καταπολέμηση της διαφθοράς υιοθετήθηκε Σχέδιο Δράσης για τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού στη δημόσια διοίκηση και ενισχύθηκε το σύστημα Ιππόδαμος για την έκδοση οικοδομικών αδειών. Ιδρύθηκε η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, ενώ τέθηκαν σε εφαρμογή νέα πολεοδομική πολιτική και πολιτική οικοδομικών αδειών, καθώς και η τροποποίηση του νόμου περί Πώλησης Ακινήτου για τους τίτλους ιδιοκτησίας.

Για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας, υιοθετήθηκε Σχέδιο Δράσης για την ανάπτυξη μητρώου παρακολούθησης πιστώσεων. Παράλληλα, το νομικό και θεσμικό πλαίσιο αφερεγγυότητας είναι σε πλήρη λειτουργία, ενώ οι Υπηρεσίες ΦΠΑ εντάχθηκαν στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Φορολογικής Διοίκησης (ITAS).

Στον τομέα του ψηφιακού μετασχηματισμού, ξεκίνησε η γεωγραφική έρευνα και τέθηκε σε ισχύ η νομοθεσία για την ενδυνάμωση της Εθνικής Ρυθμιστικής Αρχής. Ολοκληρώθηκε ο ορισμός του μοντέλου παροχής υπηρεσιών για το εργοστάσιο ψηφιακών υπηρεσιών και ξεκίνησε η ψηφιακή αναβάθμιση σε τέσσερα κυβερνητικά τμήματα και υπηρεσίες.

Στην απασχόληση, κοινωνική προστασία και εκπαίδευση, υπογράφηκε η σύμβαση για την ανέγερση της Τεχνικής Σχολής στα Κάτω Πολεμίδια. Κατασκευάστηκε επίσης ένα κέντρο φροντίδας παιδιών στον Άγιο Αθανάσιο, ενώ υπογράφηκαν συμβάσεις για την κατασκευή δύο πρότυπων σχολείων ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, στον Απόστολο Λουκά και στον Ερυθρό Σταυρό.

Το ορόσημο που δεν υλοποιήθηκε

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι ένα ορόσημο δεν έχει εκπληρωθεί εντελώς στο παρόν στάδιο. Αφορά μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει να ανασταλεί ένα τμήμα της πληρωμής, όπως προβλέπεται στον σχετικό μηχανισμό. Η διαδικασία αυτή δίνει στα κράτη μέλη πρόσθετο χρόνο για την εκπλήρωση εκκρεμών οροσήμων, ενώ λαμβάνουν μερική πληρωμή η οποία συνδέεται με τα ορόσημα που έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά.

Πρόκειται για τη μεταρρύθμιση που αφορά την αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, ειδικά για διεθνείς εταιρείες, η οποία σχετίζεται με μηδενικούς συντελεστές παρακράτησης φόρου, φόρου μερισμάτων και δικαιωμάτων. Ως αποτέλεσμα, η Επιτροπή προτείνει την αναστολή ενός τμήματος της πληρωμής, ενώ δίνει στην Κύπρο πρόσθετο χρόνο για την πλήρη συμμόρφωση, διατηρώντας ωστόσο την μερική πληρωμή για τα υπόλοιπα ορόσημα που έχουν εκπληρωθεί.

Όπως ανέφερε κοινοτικός αξιωματούχος αυτό που έφερε ενώπιον της Επιτροπής η Κύπρος δεν κρίθηκε ικανοποιητικό για την αντιμετώπιση του φαινομένου.

Τα επόμενα βήματα

Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της σημειώνει, ότι έχει πλέον αποστείλει τη θετική προκαταρκτική αξιολόγησή της για τα ορόσημα και τους στόχους που θεωρεί ότι έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά στην Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ), η οποία οφείλει να εκδώσει τη γνώμη της εντός τεσσάρων εβδομάδων.

Παράλληλα, η Επιτροπή κοινοποίησε στην Κύπρο τους λόγους για τους οποίους θεωρεί ότι το ορόσημο σχετικά με τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό δεν έχει εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Η Κύπρος διαθέτει πλέον προθεσμία ενός μήνα για να υποβάλει τις παρατηρήσεις της στην Επιτροπή.

Έπειτα από τη γνώμη της ΟΔΕ σχετικά με τη θετική προκαταρκτική αξιολόγηση και μετά την αξιολόγηση των παρατηρήσεων που θα υποβάλει η Κύπρος, η Επιτροπή θα εκδώσει απόφαση πληρωμής, μετά την οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί η πληρωμή στην Κύπρο.

Αν η Επιτροπή, έπειτα από τις παρατηρήσεις της Κύπρου, επιβεβαιώσει την αξιολόγησή της ότι το εν λόγω ορόσημο δεν έχει εκπληρωθεί ικανοποιητικά, θα αναστείλει μέρος της πληρωμής. Το υπό αναστολή ποσό καθορίζεται με την εφαρμογή της μεθοδολογίας της Επιτροπής για τις αναστολές πληρωμών η οποία ισχύει για όλα τα κράτη μέλη.

Από εκείνη τη στιγμή, η Κύπρος θα έχει στη διάθεσή της περίοδο έξι μηνών για να εκπληρώσει το εκκρεμές ορόσημο. Στη λήξη αυτής της περιόδου, η Επιτροπή θα αξιολογήσει κατά πόσον ο στόχος έχει εκπληρωθεί ικανοποιητικά. Αν αξιολογήσει ότι έχει εκπληρωθεί, θα άρει την αναστολή και θα προβεί στην πληρωμή του ποσού υπό αναστολή.