Με βολές κατά των προηγούμενων Κυβερνήσεων και κυρίως επί Προεδρίας του Δημήτρη Χριστόφια χρωματίστηκε η κατάθεση του πρώην Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, Αθανάσιου Ορφανίδη.
Τα ΣΠΙ και η ΣΠΕ Στροβόλου
Ο Αθανάσιος Ορφανίδης κλήθηκε να απαντήσει όπως και προηγούμενοι μάρτυρες για τα κακώς έχοντα που οδήγησαν στην κατάρρευση του Συνεργατισμού, αυτή τη φορά εξ αποστάσεως και μέσω τηλεδιάσκεψης.
Αρχή της κατάθεσης του έγινε με τις επιστολές που ανάλλαξε, κυρίως το 2011, με τον γενικό διευθυντή της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας Ερωτόκριτο Χλωρακιώτη, κατα τις οποίες εξέφραζε την απαρέσκεια του για τη στάση που κρατούσαν τα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα. Μέσω αυτών των κινήσεων, ο κ. Ορφανίδης από τη θέση του καλούσε τον Κεντρικό φορέα να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες.
Ορφανίδης: Στην Κύπρο υπήρχε μια άλλη εποπτική αρχή που ήταν υπεύθυνη για την εποπτεία του Συνεργατικού Κινήματος. Η Κεντρική Τράπεζα ανέλαβε την εποπτεία του Συνεργατισμού το 2009 με την είσοδο της Κύπρου στην ευρωζώνη. Τα προβλήματα αυτών των ελέγχων τα είδαμε μαζί με την ΥΕΑΣΕ. Δεν μπορούσε μόνη της η Κεντρική Τράπεζα να παίρνει πληροφόρηση από τα ΣΠΙ και να πραγματοποιεί τους ελέγχους. Οι επισημάνσεις μας ήταν για τα ελλείμματα για κάθε ΣΠΙ και καλούσαμε τον Κεντρικό Φορέα ώστε να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να καλυφθεί το έλλειμμα. Το έλλειμμα ανερχόταν σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ελλείμματα. Δεν υπήρχε όμως θέμα φερεγγυότητας. Υπήρχαν μεγάλες διαφορές από ΣΠΙ σε ΣΠΙ. Ορισμένα ΣΠΙ δεν είχαν ελλείμματα κεφαλαίων. Τα επαγγελματικά ΣΠΙ δεν είχαν προβλήματα. Άλλες ΣΠΙ όπως η ΣΠΕ Στροβόλου αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα όπου έπρεπε να γίνουν άμεσα διορθώσεις.
Όπως είπε η ανταπόκριση στις προειδοποιήσεις ήταν ουσιαστική και μέχρι το 2011 είχε διαπιστώσει πως ένας βασικός λόγος του προβλήματος ήταν ότι έπασχε η εταιρική διακυβέρνηση του Συνεργατισμού. Παράδειγμα κακής διακυβέρνησης έφερε την ΣΠΕ Στροβόλου.
Ορφανίδης: Διαπιστώσαμε τον Νοέμβριο του 2009 ότι στην ΣΠΕ Στροβόλου υπήρχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια τα οποία δίνονταν από τον γραμματέα της ΣΠΕ Στροβόλου στον Γενικό Διευθυντή της Κεντρικής Τράπεζας και προς τον πρόεδρο της Επιτρολής Ελέγχου του Συνεργατισμού, Νίκο Νικολάου. Εμείς ζητούσαμε όπως αντικατασταθεί ο κ. Νικολάου ο οποίος αντικαταστάθηκε. Ο γραμματέας της ΣΠΕ Στροβόλου ο οποίος ήταν παράλληλα πρόεδρος της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας ενέκρινε μη εξυπηρετούμενα δάνεια προν τον Γενικό Διευθυντή της ΣΚΤ και στον πρόεδρο της Επιτροπής Ελέγχου.
Ο πρώην Διοικητής έκανε μάλιστα λόγο και για πλασματική κερδοφορία στη ΣΠΕ Στροβόλου καθώς «Υπήρχε σημαντική ανεπάρκεια στις προβλέψεις για τα ΜΕΔ και αν προέβαινε σε προβλέψεις τότε θα κατέγραφε ζημιές. Τα βιβλία τους ελέγχονταν από έναν φορέα ο οποίος δεν ήταν και τόσο ανεξάρτητος και δεν ζητούσαν να λαμβάνονται σωστές προβλέψεις. Η ΣΠΕ Στροβόλου ήταν το πιο μεγάλο από τα ΣΠΙ και το πιο επικίνδυνο. Ο γραμματέας της ΣΠΕ Στροβόλου ήταν και ο πρόεδρος της Επιτροπείας και αυτό έκανε να φαίνεται ένα κλειστό κύκλωμα».
Ένα κύκλωμα που όπως σημείωσε δεν μπορούσε να διορθωθεί από την Κεντρική Τράπεζα, παρά μόνο με την παρέμβαση της κυβέρνησης.
Επιστολές προς τους Υπουργούς
Σημαντικό μέρος της κατάθεσης του, κατέλαβε η αναφορά στις επαφές που είχε ο κ. Ορφανίδης με δύο Υπουργούς της Κυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια και αλλά και τις επιστολές προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Αρέστη: 816 εκατομμύρια υπολογίστηκε το κεφαλαιακό έλλειμμα σε επιστολή σας το 2011. Ποια ήταν η ανταπόκριση προς διόρθωση αυτού του κεφαλαιακού ελλείμματος.
Ορφανίδης: Την επιστολή την έστειλα στον κ. Χλωρακιώτη και το έλλειμμα ήταν συνέπεια της απόφασης που είχε λάβει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Δημήτρης Χριστόφιας και οι ομόλογοι του για να ζητήσουν από τα τραπεζικά ιδρύματα για απομείωση των κρατικών ομολόγων. Αποφάσισαν οι αρχηγοί κρατών να ζητήσουν προβλέψεις για τα κρατικά ομόλογα κάτι το οποίο δεν ίσχυε προηγουμένως. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν για να χρηματοδοτήσουν τις τράπεζες ή να απευθυνθούν σε δανειοδότηση.
Αρέστη: Υπήρξαν κατά την άποψη σας μέτρα που οι εκάστοτε κυβερνήσεις μπορούσαν να πάρουν για να διορθωθεί η κατάσταση στον Συνεργατισμό;
Ορφανίδης: Σίγουρα θέλω να κάνω μια επισήμανση γι αυτό το θέμα. Το Συνεργατικό Κίνημα στην Κύπρο ήταν ένα πολύ σημαντικό Κίνημα το οποίο ήταν απόλυτα συμβατό με το ευρωπαϊκό κεκτημένο το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει και μέσα στην ευρωζώνη. Υπήρχε πάντοτε στήριξη από ευρωπαϊκά όργανα προς συνεργατικά κινήματα.
Σύμφωνα με τον κ. Ορφανίδη, οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να είχαν ενισχύσει την εποπτεία του Συνεργατισμού και να ανταγωνίζονται με ίσους όρους με τα τραπεζικά ιδρύματα, κάτι το οποίο δεν έγινε.
Ορφανίδης: Από τη στιγμή που έγινε η σωστή ενημέρωση το 2009 προς την κυβέρνηση για τα προβλήματα στον Συνεργατισμό, θα ανέμενα πως θα προέβαιναν στις κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις. Προέβαινα σε παρεκκλίσεις προς τους Υπουργούς Νεοκλή Συλικιώτη και Κίκη Καζαμία ώστε να κάνουν τις ενέργειες ώστε να προβούν στις απαραίτητες κινήσεις για να διασωθεί ο Συνεργατισμός. Προσπαθούσα να τους πείσω πως εάν ήθελαν να διασώσουν το Συνεργατικό Κίνημα θα έπρεπε να προβούν στις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Όλα αυτά γίνονταν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Με την ολοκλήρωση της κατάθεσης του ο κ. Ορφανίδης σχολίασε πως «ο Συνεργατισμός δεν απεβίωσε με φυσικά αίτια αλλά δολοφονήθηκε με τους κακούς χειρισμούς των αρχών της Δημοκρατίας.
Σουζάνα Πογιατζή: Εξαιρετικά επικίνδυνη η Altamira
Η τελική απόφαση της Επιτροπείας της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας για την Altamira ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη, δήλωσε η Σουζάνα Πογιατζή, πρώην μέλος της επιτροπείας της τράπεζας, κατά τη διάρκεια της δεύτερης κατάθεσής της στην Ερευνητική Επιτροπή για τον Συνεργατισμό.
«Η τελική απόφαση της Επιτροπείας κατά την άποψή μου ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη», είπε η κ. Πογιατζή, η οποία και άνηκε στη μειοψηφία των μελών της Επιτροπείας που διαφώνησαν με την αρχική απόφαση όταν είχε ληφθεί.
Κατά τη διάρκεια της τρίωρης κατάθεσής της και απαντώντας σε ερωτήσεις, η κ. Πογιατζή εξέφρασε επίσης τη δική της θέση ότι δεν θεωρεί πως η ΕΚΤ ήθελε να κλείσει το Συνεργατισμό. Είπε ότι η ίδια αρνείται να πιστέψει ότι η ΕΚΤ ήθελε να κλείσει μια τράπεζα λόγω του ότι δεν τους αρέσει ο Συνεργατισμός.
Η κ. Πογιατζή αναφέρθηκε επίσης, μεταξύ πολλών άλλων, σε συναντήσεις που είχε σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις με στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και συγκεκριμένα με τον Carlos Hervas τον Απρίλιο 2017 αμέσως μετά την αποχώρησή της από την Επιτροπεία και μετέπειτα με τον Michel Dabadie τον Φεβρουάριο 2018.
Σύμφωνα με την ίδια, στην πρώτη συνάντηση , ο κ. Hervas γνώριζε όλα τα θέματα διαφωνίας επειδή διαβάζουν όλα τα πρακτικά της Επιτροπείας και εξήγησε ότι οι επόπτες δίνουν συμβουλές και παρατηρήσεις εκ της θέσεως τους. «Είναι οι πιο μεγάλοι γνώστες του τι συμβαίνει στις συστημικές τράπεζες», είπε.
Πρόσθεσε επίσης ότι συζήτησαν θέματα εταιρικής διακυβέρνησης, δηλαδή ανεξαρτησίας των μελών του Συμβουλίου. Σίγουρα, είπε, τους ανησυχούσε το θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης και το θέμα ότι κατά τη δική μου άποψη λόγω του ότι από Πρόεδρος έγινε ΓΔ (ο Νικόλας Χατζηγιάνης) αυτό δημιούργησε πρόβλημα στους ανεξάρτητους μη εκτελεστικούς σύμβουλους, διότι αυτή η κίνηση από μόνη της δημιουργεί πρόβλημα στην ανεξαρτησία.
Το άλλο θέμα που συζητήθηκε, σύμφωνα με την ίδια, ήταν το ζήτημα της διάθεσης δωρεάν μετοχών στους παλιούς πελάτες του Συνεργατισμού. Ο κ. Χέρβες, πρόσθεσε, απορούσε με ποια λογική θα χάριζε μετοχές σε μηδέν τιμή διάθεσης και πώς θα βρίσκαμε θεσμικούς επενδυτές όταν πριν είχαν διατεθεί μετοχές σε μηδέν ευρώ. Είχα και εγώ τους ίδιους προβληματισμούς με αυτόν. Όντως δεν είχε ιδιαίτερη χρηματοοικονομική λογική η συγκεκριμένη πράξη, είπε.
Για τη δεύτερη συνάντηση που είχε με το άλλο στέλεχος της ΕΚΤ, τον κ. Dabadie είπε ότι κυρίως η συζήτηση ήταν για τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις και εστιάστηκε στην απευθείας ανάθεση στην Altamira.
Σε ερώτηση αργότερα αν εννοεί ότι πέραν του ετεροβαρούς της συμφωνίας με την Altamira θεωρεί ότι υπάρχουν και σκιές στη συναλλαγή απάντησε ότι εάν η συμφωνία έκλεισε με βάση την προκαταρκτική πρόταση, τότε αφήνει ερωτήματα και αυτά τα ερωτήματα εγείρουν ‘red flags’ (κόκκινες σημαίες). Δεν έχει αποδείξεις γι’ αυτό, είπε, αλλά ούτε μπορεί να πει με σιγουριά ότι δεν υπάρχει.
Παρατυπίες στην παραχώρηση δανείων και κομματοκρατία
Σε δάνεια που παραχωρούνταν παράτυπα, χωρίς επαρκείς εξασφαλίσεις με αποτέλεσμα να καταστούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) έκανε λόγο ο πρώην Διευθυντής Α' Τραπεζικών Υπηρεσιών του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού, Γιαννάκης Ιωάννου στην κατάθεσή του ενώπιον της Ερευνητικής Επιτροπής, η οποία έγινε κατόπιν δικού του αιτήματος.
Ο κ. Ιωάννου, ο οποίος αποχώρησε από το Ταμιευτήριο τον Μάιο του 2009, έκανε επίσης λόγο για κομματοκρατία εντός του Ταμιευτηρίου. «Υπήρχε και μια κομματική πειθαρχία την οποία εγώ δεν τηρούσα», είπε και ερωτηθείς αν το Ταμιευτήριο ελεγχόταν από συγκεκριμένο κόμμα απάντησε καταφατικά.
Αναφορικά με τα δάνεια που παραχωρούνταν παράτυπα έθεσε το ερώτημα πως ενώ το μέγιστο ποσό οικιστικού δανείου ήταν €300.000, βρέθηκαν ένα σωρό δανειολήπτες με πολύ μεγαλύτερο από τις 300.000 και με ποιου την έγκριση; Μίλησε επίσης για παραχώρηση επιχειρηματικού δανείου σε άτομο που δεν είχε σχέση με επιχειρήσεις.
