Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης αποδεικνύεται ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, όχι μόνο γιατί η ενοποίηση οργανισμών με διαφορετικές κουλτούρες, προβλήματα και οικονομικά δεδομένα αποτελεί πάντα μια μεγάλη πρόσκληση. Η μη υιοθέτηση αρκετών από τις εισηγήσεις των ξένων εμπειρογνωμόνων που είχε μετακαλέσει η προηγούμενη κυβέρνηση για τον σχεδιασμό της μεταρρύθμισης (προέβλεπαν περισσότερες συνενώσεις) και οι αλλαγές που επέφερε η Βουλή κατά τη διαδικασία ψήφισής της – για να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενες πλειοψηφίες – μάλλον δυσχεραίνουν παρά διευκολύνουν την κατάσταση. Από πλευράς πολιτών, δεν διαπιστώνονται προς το παρόν ουσιαστικά οφέλη από την μεταρρύθμιση σε επίπεδο εξυπηρέτησης, αλλά ούτε και οι εξοικονομήσεις που ανέμεναν ότι θα προέκυπταν μέσα από τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας λόγω συνενώσεων.

Υπουργείο Εσωτερικών, Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων και Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης είναι σε συνεχή επαφή για να δίνονται λύσεις σε προβλήματα που εντοπίζονται στην εφαρμογή. Η Κυβέρνηση, παρά τις επιφυλάξεις που διατύπωσε εξ αρχής για δομικά προβλήματα και αδυναμίες της μεταρρύθμισης, επανέλαβε προχθές – δια του Υπουργού Εσωτερικών Κωνσταντίνου Ιωάννου – την προσήλωσή της στη βελτίωση της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μέσα από συνεχή αξιολόγηση της πρακτικής εφαρμογής της, σε συνεργασία με τη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Ένα από τα κύρια αιτήματα των Δήμων προς την Κυβέρνηση από την πρώτη κιόλας ημέρα, είναι η αύξηση της Κρατικής χορηγίας. Το ύψος της χορηγίας συμφωνήθηκε – και με την Ένωση Δήμων Κύπρου – στα €117 εκατομμύρια. Πέραν αυτού του ποσού η Κυβέρνηση αποφάσισε να παραχωρήσει στους Δήμους άλλα €12 εκατ. που αφορούν την απώλεια εσόδων λόγω της μεταφοράς της αδειοδότησης στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης. Επίσης, ανταποκρίθηκε θετικά σε αίτημα της Ένωσης Δήμων σε σχέση με τους πόρους που απαιτούνται για την ανάληψη της αρμοδιότητας συντήρησης των δρόμων πρωταρχικής σημασίας. Συγκεκριμένα, μεταφέρθηκε το ποσό των €3 εκατ. που έχει αρχικά παραχωρηθεί από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, το οποίο θα αυξηθεί μέχρι και τα €15 εκάτ., με απόφαση της Κυβέρνησης.

Ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο οι η Ένωση Δήμων ζητά περισσότερα χρήματα, είναι η ένταξη 63 κοινοτήτων στους 20 νέους Δήμους. Αυτή την περίοδο είναι σε εξέλιξη μελέτη για να διαπιστωθεί το ύψος των κονδυλίων με το οποίο οι Επαρχιακές Διοικήσεις χρηματοδοτούν αναπτυξιακά έργα και δράσεις στις Κοινότητες και αφού διαπιστωθεί το ύψος των πιστώσεων που αφορά τις 63 Κοινότητες που εντάχθηκαν στους Δήμους, το αντίστοιχο ποσό να μεταφερθεί στους εν λόγω Δήμους. Εν τω μεταξύ, αρκετά έργα (πολεοδομικά, κ.ά.) συνεχίζουν να υλοποιούνται από τις Επαρχιακές Διοικήσεις στις 63 πρώην Κοινότητες.

Πάντως, όσον αφορά το γενικότερο ζήτημα του ύψους της κρατικής χορηγίας, το Υπουργείο Εσωτερικών συμφωνεί ότι το ποσό δεν μπορεί να καθορίζεται ως πρόνοια στον νόμο ούτε να είναι σταθερό στα €117 εκατ., αλλά ότι πρέπει να καθοριστεί φόρμουλα στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων, έτσι ώστε να επιτρέπονται αυξομειώσεις ανά καθορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 3 ή 5 χρόνια) στη βάση των οικονομικών συνθηκών και του πληθωρισμού.

Ένα άλλο αίτημα των Δήμων που ικανοποιήθηκε είναι εκείνο που αφορά την αποσύνδεση του ύψους της κρατικής χορηγίας που θα λαμβάνει κάθε Δήμος από το αποθεματικό που μπορεί να διαθέτει.

Σε καλή πορεία οι ΕΟΑ

Στο επίπεδο των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης δεν είναι ενιαία η εικόνα που παρουσιάζεται. Κάποιοι ΕΟΑ που είχαν κάνει καλύτερη προετοιμασία είναι σήμερα σε πολύ πιο προχωρημένο στάδιο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάστηκε στην αρχική φάση αφορούσε την αδειοδότηση της ανάπτυξης. Σήμερα, δέκα περίπου μήνες μετά, είναι ίσως το πεδίο αρμοδιότητας που προχώρησε περισσότερο. Με τη διαδικασία ταχείας αδειοδότησης που προώθησε η κυβέρνηση, οι άδειες για μονοκατοικίες / διπλοκατοικίες εκδίδονται σε 40 εργάσιμες ημέρες (20 μέρες η πολεοδομική και 20 η άδεια οικοδομής) και για πολυκατοικίες μέχρι τέσσερις ορόφους και 20 διαμερίσματα σε 80 εργάσιμες ημέρες (40 + 40). Ο Πρόεδρος του ΕΟΑ Λευκωσίας Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης επιβεβαίωσε πρόσφατα ότι η διεύθυνση αδειοδότησης λειτουργεί με αυξητικούς αριθμούς. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι, ενώ τον Ιούλιο του 2024 εκδόθηκαν 177 πολεοδομικές άδειες και 29 άδειες οικοδομής, τον Φεβρουάριο του 2025 εκδόθηκαν 477 πολεοδομικές και 589 άδειες οικοδομής.

Επίσης, με στόχο τη μείωση των απωλειών στα δίκτυα υδατοπρομήθειας και την επιδιόρθωση των πεπαλαιωμένων δικτύων, η Κυβέρνηση ενέκρινε πρόσφατα την παραχώρηση έκτακτης κρατικής ενίσχυσης ύψους €8 εκ. για ένα έτος προς τους ΕΟΑ και τις Κοινότητες.

Κάποια από τα αιτήματα των ΕΟΑ αφορούν την αυτονομία τους. Μεταξύ άλλων, δεν επιθυμούν οι Προϋπολογισμοί τους να εγκρίνονται από τη Βουλή, τροποποίηση που το Υπουργείο Εσωτερικών προώθησε ήδη στη Βουλή. Από την άλλη, προβληματίζει το γεγονός ότι φέτος κάποιοι ΕΟΑ καθυστέρησαν να υποβάλουν τους προϋπολογισμούς τους ή τους υπέβαλαν με σοβαρά λάθη. Το ίδιο συνέβηκε και με κάποιους Δήμους οι οποίοι υπέβαλαν τους προϋπολογισμούς τους για το 2025 εντός Απριλίου.

Καθήκοντα για τους αντιδημάρχους

Ένα από τα «αγκάθια» της μεταρρύθμισης είναι αυτό που αφορά τους αντιδημάρχους. Ουσιαστικά η Βουλή ψήφισε τη δημιουργία 93 θέσεων αντιδημάρχων χωρίς να μεριμνήσει για τα καθήκοντα που θα εκτελούν, αφήνοντας το θέμα στη διακριτική ευχέρεια των Δημάρχων (εάν και τι θα τους εκχωρήσουν από τα δικά τους καθήκοντα). Το Υπουργείο Εσωτερικών – σε συνεννόηση με τους αντιδημάρχους – προώθησε τροποποιήσεις στη Βουλή καταγράφοντας έξι συγκεκριμένα καθήκοντα. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν επίβλεψη ζητημάτων καθαριότητας και καλής κατάστασης των υποδομών, πάρκων, χώρων πρασίνου, οδικού δικτύου, πεζοδρομίων και ενημέρωση της δημοτικής υπηρεσίας για σκοπούς λήψης δεουσών ενεργειών, επίβλεψη θεμάτων που εμπίπτουν στον τομέα κοινωνικής πρόνοιας και συνοχής κ.ά.