Τα Μέλη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ) επέδωσαν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Νίκο Χριστοδουλίδη την Ετήσια Έκθεση της ΡΑΕΚ για το έτος 2022.

Κατά την επίδοση της Ετήσιας Έκθεσης, που έγινε την 29η Νοεμβρίου 2023, τα Μέλη της ΡΑΕΚ κ.κ. Ανδρέας Πουλλικκάς Πρόεδρος, Φίλιππος (Άλκης) Φιλίππου Αντιπρόεδρος και Νεόφυτος (Άκης) Χατζηγεωργίου Μέλος, είχαν την ευκαιρία να ενημερώσουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για θέματα που αφορούν τις Αγορές του Ηλεκτρισμού, του Φυσικού Αερίου και γενικότερα της Κυπριακής Οικονομίας.

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται και αναλύονται στην έκθεση, το έτος 2022 ήταν αναμφίβολα μια χρονιά αστάθειας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, η οποία σταδιακά μεταλλάχθηκε σε αυτό που ονομάζουμε «ενεργειακή κρίση». Αίτια της κρίσης αυτής, αποτελούν μια σειρά αρνητικών παραγόντων που επηρέασαν αλυσιδωτά την αγορά ενέργειας σε μια εξαιρετικά κρίσιμη και επικίνδυνη συγκυρία. Οι αυξανόμενες τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων, μαζί με την αύξηση των τιμών καυσίμων, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης που ενισχύθηκε από τη χαλάρωση των μέτρων κατά της πανδημίας κατά το δεύτερο μισό του έτους, ήταν μόνο δύο από τους παράγοντες που συνέβαλαν στις αυξημένες τιμές ηλεκτρισμού. Οι προκλήσεις και η αβεβαιότητας που αντιμετώπισε το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα, κατά το έτος 2022, έφτασαν στο ζενίθ τους σχεδόν 50 χρόνια μετά από την εποχή των τελευταίων μεγάλων ενεργειακών “σοκ” της δεκαετίας του 1970.

Σε εθνικό επίπεδο και από ενεργειακής άποψης, οι υψηλές τιμές ηλεκτρικού ρεύματος έφεραν στην επιφάνεια για ακόμη μια φορά τις αδυναμίες των «ηλεκτρικά απομονωμένων» συστημάτων καθώς και της έλλειψης «ενεργειακής ευελιξίας». Η ραγδαία αύξηση στο κόστος των υγρών καυσίμων και στο κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων, αύξησε το κόστος ηλεκτρισμού σε πρωτοφανή επίπεδα. Για την επίλυση των προβλημάτων που αφορούν την ενεργειακή μετάβαση των απομονωμένων νησιωτικών ηλεκτρικών συστημάτων, και ειδικότερα για την Κύπρο, βραχυπρόθεσμα χρειάζεται αναβάθμιση του ηλεκτρικού δικτύου, έτσι ώστε να αυξηθεί η ευελιξία του ηλεκτρικού συστήματος, όπου παράλληλα με τη χρήση φυσικού αερίου και τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας, διασφαλίζεται η επιπλέον διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο της Κύπρου, χωρίς σημαντικές περικοπές ανανεώσιμης παραγωγής ηλεκτρισμού.

Συνάμα, η Κύπρος, διανύει μια εποχή που χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές και προκλήσεις που πηγάζουν από την εισαγωγή της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, αλλά και τη συνεχόμενη προσπάθεια που καταβάλλεται, ώστε το νησί μας να σταματήσει να είναι «ηλεκτρικά απομονωμένο» από την υπόλοιπη Ευρώπη. Με σωστό προγραμματισμό και με τη δημιουργία κατάλληλων ηλεκτρικών διασυνδέσεων, αυτό θα τερματιστεί και η Κύπρος θα μπορεί να αξιοποιήσει στον μέγιστο βαθμό το ενεργειακό δυναμικό της και να αναβαθμιστεί σε ενεργειακό κόμβο για μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και από και προς το Ισραήλ και την Αίγυπτο, αυξάνοντας παράλληλα την ενεργειακή ασφάλεια του νησιού.

Στην αιχμή των εξελίξεων, η ΡΑΕΚ έδρασε έγκαιρα, και θα συνεχίσει να εκτελεί το έργο της, με κύριο γνώμονα τη δημιουργία νέων ρυθμίσεων που θα έχουν πάντα στο επίκεντρό τους τον καταναλωτή, το περιβάλλον, αλλά και το σύνολο της οικονομίας. Για αυτό η ΡΑΕΚ έχει συμπεριλάβει στους στρατηγικούς της στόχους ενέργειες και δράσεις που αφορούν ρυθμιστικά θέματα για την ενεργειακή μετάβαση, όπως:

• Την εποπτεία και συνεχή ρύθμιση της μεταβατικής ρύθμισης και της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού,
• Την παρακολούθηση της υλοποίησης των σχεδιασμών και την εποπτεία της αναδυόμενης αγοράς φυσικού αερίου,
• Την ανάπτυξη ρυθμιστικού πλαισίου με βάση την «Πράσινη Συμφωνία» και την «Προσαρμογή στον στόχο του 55%» (Fit for 55%),
• Την εκπλήρωση των στόχων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για το 2030,
• Την ένταξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα,
• Την υλοποίηση των ρυθμιστικών αποφάσεων για μεταμόρφωση του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου σε ένα έξυπνο δίκτυο,
• Τη διασφάλιση συγκράτησης του κόστους ενέργειας για την εθνική οικονομία και τους καταναλωτές,
• Τη συνεχή ενημέρωση των καταναλωτών και επενδυτών περί ρυθμιστικών θεμάτων αγορών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου,
• Τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου για τη μετάβαση της Κύπρου προς την οικονομία του υδρογόνου.

Έχοντας υπόψη τους πιο πάνω στρατηγικούς στόχους, η ΡΑΕΚ προχώρησε το 2022 στην έκδοση μιας σειράς κομβικών αποφάσεων, καθώς και στην ανάληψη και υλοποίηση συναφών πρωτοβουλιών και δράσεων, πάντα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων που έχει προδιαγραφεί από την εθνική νομοθεσία και το κοινοτικό δίκαιο. Μερικές από τις κομβικές αυτές αποφάσεις και δράσεις της ΡΑΕΚ στον ενεργειακό τομέα της χώρας μας, αφορούν:

• τον καθορισμό γενικών αρχών και κατευθυντήριων γραμμών για τις χρεώσεις σύνδεσης στα συστήματα μεταφοράς και διανομής,
• την παροχή οδηγιών για την κατάρτιση της διαδικασίας σύνδεσης στο σύστημα μεταφοράς και στο σύστημα διανομής,
• τη θέσπιση βασικών αρχών για τη διαμόρφωση του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς,
• τη θέσπιση βασικών αρχών για τη διαμόρφωση του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Διανομής,
• την τροποποίηση της δήλωσης ρυθμιστικής πρακτικής και μεθοδολογία διατιμήσεων ηλεκτρισμού,
• την προσωρινή ρύθμιση τιμής αγοράς ΑΠΕ-Η για το σχέδιο της Κυπριακής Δημοκρατίας “Σχέδιο για την παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ με τελική κατάληξη την ένταξη των έργων στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού – Οκτώβριος 2017, και
• τη δήλωση ρυθμιστικής πρακτικής για τροφοδότηση φυσικού αερίου μέσω εικονικών αγωγών.

Η ΡΑΕΚ, πάντα σε στενή συνεργασία με τις Ρυθμιστικές Αρχές Ενέργειας των λοιπών Κρατών Μελών, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) και τον Οργανισμό Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER), προωθεί μια ανταγωνιστική, ευέλικτη, ασφαλή και περιβαλλοντικά βιώσιμη εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας εντός της ΕΕ, εργάζεται με σκοπό το αποτελεσματικό άνοιγμα της αγοράς για όλους τους καταναλωτές ηλεκτρισμού και εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την αξιόπιστη λειτουργία των δικτύων ηλεκτρισμού. Η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο βασίζεται στο «Μοντέλο Στόχος» (Target Model) της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρισμού.

Υπό την εποπτεία της ΡΑΕΚ, κατά το έτος 2022, ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) υπό την ιδιότητά του ως ο Λειτουργός της Αγοράς έχει προχωρήσει σε δύο διαφορετικές περιόδους δοκιμαστικής λειτουργίας της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού. Σκοπός ήταν ο πλήρης έλεγχος όλων των λειτουργιών σε επίπεδο Λειτουργού Αγοράς και σε επίπεδο Συμμετεχόντων καθώς επίσης η επαλήθευση και η βελτίωση όλων των διαδικασιών που σχετίζονται με την λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού. Τα αποτελέσματα της δοκιμαστικής λειτουργίας κατέδειξαν την ανάγκη βελτιωτικών αλλαγών στα λογισμικά διαχείρισης της αγοράς ηλεκτρισμού και διαχείρισης μετρητικών δεδομένων και την στελέχωση του προσωπικού του ΔΣΜΚ, ώστε να είναι αμερόληπτος. Με την πρόσφατη ψήφιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων νόμου για την κατάρτιση σχετικών κανονισμών για το προσωπικό του ΔΣΜΚ, η ΡΑΕΚ αναμένει από τον ΔΣΜΚ χρονοδιάγραμμα ενεργειών για την έναρξη της τελικής δοκιμαστικής περιόδου για την λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού.

Για την κάλυψη του χρονικού διαστήματος μέχρι την  εμπορική λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, είναι σε ισχύ από το 2017 σχετική Ρυθμιστική Απόφαση για εφαρμογή μεταβατικής ρύθμισης στην αγορά ηλεκτρισμού, η οποία αφορά «Διμερή Συμβόλαια μεταξύ Παραγωγών και Προμηθευτών» για εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας, με περίοδο εκκαθάρισης ενός ημερολογιακού μήνα. Ήδη δραστηριοποιούνται οκτώ ανεξάρτητοι προμηθευτές, οι οποίοι έχουν προσελκύσει τελικούς καταναλωτές προσφέροντας χαμηλότερες τιμές από αυτές της ΑΗΚ και οι καταναλωτές μπορούν πλέον να έχουν επιλογή προμηθευτή. Σήμερα το μερίδιο αγοράς που κατέχουν οι ανεξάρτητοι παραγωγοί και οι ανεξάρτητοι προμηθευτές είναι περίπου στο 8%. Με βάση πρόσφατη Ρυθμιστική Απόφαση της ΡΑΕΚ κατά το 2024 οι ανεξάρτητοι προμηθευτές θα μπορούν να δραστηριοποιηθούν στην προμήθεια ηλεκτρισμού και στον οικιακό τομέα, δίνοντας πλέον το δικαίωμα σε όλους τους καταναλωτές την επιλογή του προμηθευτή της αρεσκείας τους.

Γράφημα που αφορά το μερίδιο αγοράς συμμετεχόντων στη χονδρική αγορά ηλεκτρισμού (Παραγωγοί):

Γράφημα που αφορά το μερίδιο αγοράς συμμετεχόντων στη λιανική αγορά ηλεκτρισμού (Προμηθευτές):

Το 2022, η αγορά ηλεκτρισμού της Κύπρου πήρε μια πρόγευση του μέλλοντος, με υψηλότερη διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ηλεκτρισμού (ΑΠΕ-Η). Στην Κύπρο, σήμερα, βρίσκονται σε λειτουργία περίπου 606 μεγαβάτ φωτοβολταϊκών συστημάτων, 157 μεγαβάτ αιολικών συστημάτων και 13 μεγαβάτ συστημάτων βιομάζας, δηλαδή, σύνολο εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ-Η 776 μεγαβάτ (περίπου 250MW συμμετέχουν στη μεταβατική ρύθμιση και τα υπόλοιπα 526 είναι συμβολαιοποιημένα με την ΑΗΚ-Προμήθεια εκ των οποίων περίπου 200MW αφορούν οικιακά συστήματα συμψηφισμού net-metering). Το σύνολο εγκατεστημένης ισχύος συμβατικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής ανέρχεται στα 1488 μεγαβάτ.

Γράφημα που αφορά ιστορικά στοιχεία της εγκαταστημένης ισχύος των ΑΠΕ-Η ανά έτος:

Δηλαδή το 34% της εγκατεστημένης ισχύος αφορά συστήματα ΑΠΕ-Η. Σχετικά με τη συνεισφορά των ΑΠΕ-Η στην τελική ετήσια κατανάλωση ηλεκτρισμού το 2022 έχει φτάσει στο 17.2% και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω το 2023, καθώς επίσης και στα επόμενα χρόνια.

Γράφημα που αφορά ιστορικά στοιχεία του μεριδίου ετήσιας παραγωγής των ΑΠΕ-Η ανά έτος:

Επίσης, πρόσφατα η ΡΑΕΚ έχει αδειοδοτήσει αυτόνομα συστήματα αποθήκευσης συνολικής εγκαταστημένης ισχύος/αποθηκευτικής ικανότητας 110MW/454MWh και υβριδικές τεχνολογίες ΑΠΕ-Η συνδυασμένες με συστήματα αποθήκευσης συνολικής εγκαταστημένης ισχύος/ αποθηκευτικής ικανότητας 96MW/183MWh.

Το κόστος της ενέργειας είναι ένα μείζον θέμα που προβληματίζει όλη την Ευρώπη. Η τιμή του ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχει αυξηθεί λόγω περιορισμένης προσφοράς και αυξημένης ζήτησης και λόγω της πίεσης για ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, κάτι που έχει προκαλέσει αυξήσεις των τιμολογίων ενέργειας, αλλά και βασικών αγαθών και υπηρεσιών. Το κόστος ηλεκτρισμού και στην Κύπρο παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Γράφημα με ιστορικά στοιχεία που αφορούν την τελική μέση τιμή ηλεκτρισμού για οικιακό καταναλωτή (συμπεριλαμβάνεται ΦΠΑ και τέλος ΑΠΕ):

Η Κύπρος σήμερα κατατάσσεται με βάση τα στοιχεία της Eurostat ως η έβδομη πιο ακριβή χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τα τιμολόγια ηλεκτρισμού με πρώτη πιο ακριβή χώρα την Ολλανδία ακολουθούμενη από το Βέλγιο, τη Ρουμανία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ιταλία και μετά την Κύπρο. Βραχυπρόθεσμα οι αυξήσεις στα τιμολόγια ηλεκτρισμού, που παρατηρούνται θα συνεχίσουν μέχρι τη μείωση του κόστους αγοράς υγρών καυσίμων και του κόστους αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων ή μέχρι την χρήση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή σε ανταγωνιστική τιμή.

Γράφημα με ιστορικά στοιχεία από Eurostat για τη θέση της Κύπρου από την πιο ακριβή χώρα της ΕΕ όσον αφορά τις τιμές ηλεκτρισμού:

Ο Προέδρος της Δημοκρατίας έτυχε ενημέρωσης για την υπό ανάπτυξη αγορά του φυσικού αερίου στην Κύπρο. Η ΡΑΕΚ εξέφρασε την ανησυχία της για τις καθυστερήσεις που παρουσιάζονται στην προσπάθεια εισαγωγής φυσικού αερίου στην Κύπρο. Η ΡΑΕΚ σε αυτή τη φάση δίδει μεγάλη προτεραιότητα στη ολοκλήρωση του ρυθμιστικού πλαισίου της αγοράς του φυσικού αερίου, το οποίο θα αποτελεί τον εγγυητή της ορθής λειτουργίας της και της προστασίας των καταναλωτών, αλλά και της ομαλής μετάβασης σε μια υγιή αγορά.

Επίσης, ενημερώθηκε για τις εξελίξεις σε σχέση με το ρυθμιστικό πλαίσιο για το υδρογόνο. Η ΡΑΕΚ λαμβάνοντας υπόψη την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το υδρογόνο, το έντονο ενδιαφέρον των Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας ως προς τον ρόλο του υδρογόνου στην ενεργειακή αγορά, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ενεργειακού συστήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και τα οφέλη χρήσης του υδρογόνου,  προχώρησε τον Σεπτέμβριο του 2022 με τη συνεισφορά εξειδικευμένων εξωτερικών συμβούλων με την ετοιμασία μελέτης σχετικά με την ανάγκη ανάπτυξης του ρυθμιστικού πλαισίου που θα διέπει την αγορά υδρογόνου στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Οι δράσεις της ΡΑΕΚ, στο πλαίσιο του Νόμου διατηρούν πάντα ως επίκεντρό τους τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία, καθώς και την επίτευξη περιβαλλοντικής αειφορίας και κλιματικής ουδετερότητας που θα διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και ενίσχυση της οικονομίας της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτό, η προστασία των καταναλωτών αποτελεί για τη ΡΑΕΚ μόνιμο στόχο υψίστης σημασίας.

 

[1] Στο Παράρτημα Α δίνεται

[2] Στο Παράρτημα Β δίνεται

[3] Στο Παράρτημα Γ δίνεται

[4] Στο Παράρτημα Δ δίνεται

[5] Στο Παράρτημα Ε δίνεται

[6] Στο Παράρτημα Στ δίνεται