Δρ. Ανδρέας Πουλλικκάς Πρόεδρος Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου

Η παροχή επαρκών και οικονομικά προσιτών ενεργειακών υπηρεσιών αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης. Επί του παρόντος, η πρόκληση είναι να αναπτυχθούν εκείνες οι ενεργειακές υπηρεσίες που υποστηρίζουν καλύτερα την ανάπτυξη και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τις επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στην υγεία και το περιβάλλον. Οι λύσεις καθαρών τεχνολογιών αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση παγκόσμιων κινδύνων και προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, η ενεργειακή ασφάλεια, η διασφάλιση των υδάτινων πόρων, η εξάντληση των φυσικών πόρων, αλλά και την προώθηση ευκαιριών, όπως η οικοδόμηση βιώσιμων κοινοτήτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει μια βιώσιμη ενεργειακή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. Η στρατηγική καθορίζει πολλούς φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για την επίτευξη αυτής της στρατηγικής, η ΕΕ χρειάζεται να αυξήσει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών αποθήκευσης, καθώς και του υδρογόνου, την ενεργειακή απόδοση, την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού και την αύξηση της ισχύος των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών μελών. Κατά συνέπεια, ο ηλεκτρικός τομέας υφίσταται σημαντικές αλλαγές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αγορές ηλεκτρισμού γίνονται όλο και πιο ανταγωνιστικές, απαιτώντας χαμηλότερο κόστος και υψηλότερη απόδοση των συστημάτων. Ταυτόχρονα, περιβαλλοντικά ζητήματα και ανησυχίες έχουν οδηγήσει στην αυξανόμενη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού, καθώς και στην ευρύτερη χρήση των πόρων διεσπαρμένης παραγωγής. Τα ηλεκτρικά δίκτυα γίνονται όλο και πιο περίπλοκα δυσκολεύοντας την διαχείριση τους. Η χρήση διακοπτόμενων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ηλεκτροπαραγωγής, όπως αιολικά ή φωτοβολταϊκά συστήματα, σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, και των διασκορπισμένων γεωγραφικών τους θέσεων, δημιουργούν πρόσθετες προκλήσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού, την αξιοπιστία του ηλεκτρικού συστήματος και την ποιότητα ισχύος. Επιπλέον, υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη για περισσότερες ηλεκτρικές διασυνδέσεις, ακριβή σχεδιασμό, λειτουργία και έλεγχο του ηλεκτρικού συστήματος.

Η Κύπρος είναι μια χώρα με πολλές ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα, είναι απομονωμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη και η οικονομία της βασίζεται κυρίως στον τουρισμό. Η οικονομία της Κύπρου εξαρτάται από το πετρέλαιο και συχνά πλήττεται από σοβαρές ελλείψεις νερού. Ταυτόχρονα, ωστόσο, η Κύπρος έχει υψηλές δυνατότητες όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Κύπρος μπορεί εύκολα να εκμεταλλευτεί την ηλιακή ενέργεια και επίσης διαθέτει πιθανά αποθέματα φυσικού αερίου. Η υλοποίηση της ενεργειακής μετάβασης στην Κύπρο θα απαιτήσει σημαντικές ενεργειακές επενδύσεις τα επόμενα 30-40 χρόνια. Τα επίπεδα επενδύσεων αναμένεται να τριπλασιαστούν ή να τετραπλασιαστούν σε σύγκριση με τα τρέχοντα επίπεδα. Για να επιτευχθεί αυτός ο μετασχηματισμός του ενεργειακού τομέα, απαιτείται μια φιλόδοξη, μακροπρόθεσμη και ολοκληρωμένη ενεργειακή στρατηγική, προκειμένου να τεθούν σαφείς στόχοι και να δημιουργηθεί το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, η Κύπρος θα μπορούσε να χαράξει τη στρατηγική της για την ενεργειακή μετάβαση με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει κέντρο για την ανάπτυξη μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της οικονομίας του υδρογόνου.

Η Κύπρος θα μπορούσε να θέσει μακροπρόθεσμο στόχο να γίνει κλιματικά ουδέτερη το 2050 ή να επιτύχει 100% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.

Για την επίτευξη της 100% μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2050 χρειάζεται να τεθούν στόχοι για τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 30% για το έτος 2030, 75% για το έτος 2040 και 100% για το έτος 2050. Επίσης, όσον αφορά τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις μπορούν να τεθούν στόχοι όπως 50% για το έτος 2030, 65% για το έτος 2040 και πέραν του 80% για το έτος 2050. Οι αισιόδοξοι στόχοι για τα έτη 2030 και 2040 μπορούν να επιτευχθούν με σωστό σχεδιασμό και σωστή παρακολούθηση με την εφαρμογή διακομματικών συμφωνιών ενεργειακής στρατηγικής στην Κύπρο.

Με σωστή στρατηγική, η Κύπρος θα μπορούσε να μετατραπεί σε μοντέλο πράσινης χώρας μέχρι το 2050. Ο τελικός στόχος είναι η μετάβαση της Κύπρου από την τρέχουσα οικονομία άνθρακα σε μια πιο βιώσιμη οικονομία όπως η οικονομία του υδρογόνου μέχρι το έτος 2050. Αναμένεται ότι το 2050 το ενεργειακό σύστημα της χώρας θα γίνει έξυπνο και ψηφιοποιημένο, ευέλικτο, αποκεντρωμένο, ηλεκτρικά διασυνδεδεμένο και διασυνδεδεμένο με αγωγούς ή/και εικονικούς αγωγούς φυσικού αερίου ή/και υδρογόνου, όπου θα γίνεται χρήση υδρογόνου σε όλους τους ενεργειακούς τομείς, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας και ηλεκτροκίνησης. Η Κύπρος, με σωστό προγραμματισμό, μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο το ενεργειακό της δυναμικό, μετατρέποντάς την σε κράτος-παραγωγό. Μπορεί να εξάγει ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιώντας κατάλληλες ηλεκτρικές διασυνδέσεις ώστε να αρθεί η ενεργειακή της απομόνωση. Ταυτόχρονα, η Κύπρος μπορεί να γίνει κόμβος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας από και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και από και προς τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, αυξάνοντας παράλληλα την ενεργειακή της ασφάλεια. Επιπλέον, οι χώρες της περιοχής της Νοτιοανατολικής Μεσογείου μπορούν να γίνουν πρωτοπόροι στην οικονομία του υδρογόνου και να γίνουν εξαγωγείς βιώσιμης ενέργειας προς την ΕΕ. Εν κατακλείδι, με κατάλληλη βιώσιμη ενεργειακή στρατηγική, η Κύπρος θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια κλιματικά ουδέτερη πράσινη χώρα έως το 2050.