Του Χρίστου Χριστοδούλου-Βόλου Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών και Προέδρου του Τμήματος Οικονομικών και Διοίκησης του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφος.

Η αμερικανική οικονομία αντιμετωπίζει τρομερές προκλήσεις, που χαρακτηρίζονται από επίμονο πληθωρισμό, αυξανόμενα επιτόκια, διογκούμενο εθνικό χρέος και τάση αποδολαριοποίησης. Καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (FED) αυξάνει τα επιτόκια για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, η ΗΠΑ προσπαθούν να εξισορροπήσουν πολλούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής οικονομικής κρίσης, μιας συνεχιζόμενης υποτίμησης του δολαρίου, ακόμη και μιας γεωπολιτικής αστάθειας. Αυτοί οι αλληλένδετοι παράγοντες θα διαμορφώσουν την τροχιά της οικονομίας στο εγγύς και μεσοπρόθεσμο μέλλον.

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τον επίμονα υψηλό πληθωρισμό, η FED αυξάνει επιθετικά τα επιτόκια. Στόχος είναι να περιοριστεί η καταναλωτική δαπάνη και ο δανεισμός, μειώνοντας έτσι τον πληθωρισμό. Όμως, αυτή η στρατηγική έχει σημαντικές επιπτώσεις σε στην Αμερικανική οικονομία.

Τα υψηλότερα επιτόκια κάνουν τον δανεισμό πιο ακριβό τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις επιχειρήσεις. Αυτό μειώνει τις δαπάνες και τις επενδύσεις, οι οποίες με τη σειρά τους επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη. Για παράδειγμα, η αγορά κατοικίας έχει ήδη αρχίσει να παγιοποιείται, με τα υψηλότερα επιτόκια στεγαστικών δανείων να τιμωρούν τους πιθανούς αγοραστές. Καθώς η στέγαση αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομικής δραστηριότητας, αυτή η πτώση θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια ευρύτερη οικονομική επιβράδυνση.

Μια πιο μακροπρόθεσμη ανησυχία είναι το αυξανόμενο κόστος εξυπηρέτησης του εθνικού χρέους καθώς αυξάνονται τα επιτόκια. Οι ΗΠΑ ξοδεύουν τώρα σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως μόνο για να καλύψουν πληρωμές τόκων. Αυτή η αυξανόμενη επιβάρυνση περιορίζει τις κρατικές δαπάνες σε ζωτικούς τομείς, όπως οι υποδομές, η εκπαίδευση και τα κοινωνικά προγράμματα, θέτοντας δυνητικά το υπόβαθρο μιας δημοσιονομικής κρίσης. Εάν αυτό συνεχιστεί, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δύσκολες επιλογές μεταξύ αύξησης των φόρων ή περικοπής δαπανών, που και τα δύο θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την οικονομική ανάπτυξη.

Το αμερικανικό δολάριο κατέχει κυρίαρχη θέση ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αλλά αυτή η κατάσταση απειλείται. Ο υψηλός πληθωρισμός και τα αυξανόμενα επίπεδα χρέους έχουν αποδυναμώσει το δολάριο, με βαθιές επιπτώσεις τόσο για την οικονομία των ΗΠΑ όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Καθώς ο πληθωρισμός διαβρώνει την αγοραστική δύναμη του δολαρίου, οι ξένοι επενδυτές ενδεχομένως να αποθαρρύνουν για επενδύσεις σε Αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία. Η αποδυνάμωση του δολαρίου αυξάνει επίσης το κόστος των εισαγωγών, γεγονός που επιδεινώνει περαιτέρω τον πληθωρισμό. Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο φαύλο κύκλο όπου ο πληθωρισμός μειώνει την αξία του δολαρίου, οδηγώντας σε ακόμη ψηλότερο πληθωρισμό. Επιπλέον, η αποδυνάμωση του δολαρίου υπονομεύει την επιρροή των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο. Ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών ψάχνουν για εναλλακτικές λύσεις αντί του δολαρίου για διεθνείς συναλλαγές – μια διαδικασία γνωστή ως αποδολαριοποίηση. Η αποδολαριοποίηση αντανακλά την αυξανόμενη επιθυμία πολλών εθνών να μειώσουν την εξάρτησή τους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία προωθούν τα νομίσματά τους ως εναλλακτικές λύσεις. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και η άνοδος των ψηφιακών νομισμάτων τροφοδοτούν επίσης αυτήν την τάση. Εάν επιταχυνθεί η αποδολαριοποίηση, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χάσουν την κυρίαρχη θέση τους στα παγκόσμια χρηματοοικονομικά, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού και αποδυναμώνοντας περαιτέρω το δολάριο.

Χρόνια χαμηλά επιτόκια έχουν οδηγήσει σε πιθανές φούσκες στις αγορές ακινήτων και χρηματιστηρίων των ΗΠΑ. Καθώς η FED συνεχίζει να αυξάνει τα επιτόκια, αυτές οι φούσκες κινδυνεύουν να σκάσουν, κάτι που θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες για την οικονομία. Οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω ενός συνδυασμού χαμηλών επιτοκίων, περιορισμένης προσφοράς κατοικιών και αυξημένης ζήτησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, καθώς τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων αυξάνονται, η προσιτότητα των κατοικιών μειώνεται και η ζήτηση επιβραδύνεται. Μια κατάρρευση της αγοράς κατοικίας θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τους ιδιοκτήτες κατοικιών και να προκαλέσει μια ευρύτερη οικονομική ύφεση, δεδομένου του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζει στις καταναλωτικές δαπάνες και την απασχόληση. Παρομοίως, το χρηματιστήριο έχει διογκωθεί από τα χρόνια χαμηλά επιτόκια. Καθώς το κόστος δανεισμού αυξάνεται, τα εταιρικά κέρδη ενδέχεται να τεθούν υπό πίεση, οδηγώντας σε πτώση των τιμών των μετοχών. Μια σημαντική διόρθωση στα χρηματιστήρια θα μπορούσε να μειώσει τον πλούτο των νοικοκυριών, διαβρώνοντας τις καταναλωτικές δαπάνες και πυροδοτώντας ευρύτερη οικονομική αστάθεια.

Δεδομένων των περίπλοκων και αλληλένδετων προκλήσεων, δύο σενάρια διαφαίνονται στον ορίζοντα.

Χρηματοπιστωτική κρίση

Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι μια χρηματοπιστωτική κρίση που οφείλεται σε υψηλό πληθωρισμό, αύξηση των επιτοκίων και διογκωμένες τιμές περιουσιακών στοιχείων. Ένα ταυτόχρονο κραχ στις αγορές ακινήτων και χρηματιστηρίων θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή ύφεση ή ακόμα και κρίση, με παγκόσμιες επιπτώσεις.

Γεωπολιτική σύγκρουση

Ένα άλλο, αν και λιγότερο πιθανό, σενάριο είναι μια γεωπολιτική σύγκρουση. Οι οικονομικές ανισορροπίες έχουν οδηγήσει ιστορικά σε πολέμους και στις σημερινές παγκόσμιες εντάσεις – ιδιαίτερα μεταξύ των ΗΠΑ, Κίνας και Ρωσίας – θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια μεγάλη σύγκρουση. Αυτό θα διαταράξει το διεθνές εμπόριο και τις εφοδιαστικές αλυσίδες, επιδεινώνοντας τον πληθωρισμό και την οικονομική αστάθεια.

Συμπερασματικά, η αμερικανική οικονομία αντιμετωπίζει μια περίοδο βαθιάς αβεβαιότητας. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να διαχειριστούν προσεκτικά αυτές τις προκλήσεις για να αποτρέψουν μια οικονομική κρίση ή μια γεωπολιτική σύγκρουση. Καθώς αυξάνονται οι πιέσεις του πληθωρισμού, του χρέους και της αποδολαριοποίησης, η οικονομική σταθερότητα των ΗΠΑ εξαρτάται από αυτή την ισορροπία.