Φωτογραφίες από Associated Press
Σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ λειτούργησε ως σανίδα σωτηρίας για την Τουρκία και τον Πρόεδρο της σε μια σειρά από ζητήματα που άπτονται των ευρωτουρκικών σχέσεων. Στο ζήτημα των τουρκικών προκλήσεων σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας, η Μέρκελ ήταν ο άνθρωπος που έκανε τα πάντα για να αποφευχθεί η επιβολή κυρώσεων που Λευκωσία και Αθήνα ζητούσαν από την ΕΕ για την παραβίαση της κυριαρχίας της ΕΕ.
Οι σχέσεις της Τουρκίας και της Γερμανίας διαχρονικά ήταν ιδιαίτερες. Επί Μέρκελ όμως η σχέση αυτή εξελίχθηκε σε διαφορετικές περιπτώσεις εις βάρος των ευρωπαϊκών συμφερόντων, ενώ ενισχύθηκε στην πορεία εξαιτίας των οικονομικών και εμπορικών δεσμών των δύο χωρών. Η εποχή της Μέρκελ όμως φτάνει στο τέλος της καθώς η ισχυρή Καγκελάριος διανύει την τελευταία της θητεία στην ηγεσία της Γερμανίας. Τα γερμανικά ΜΜΕ αλλά και άλλες πολιτικές φωνές ζητούν επιτακτικά αλλαγή της στάσης του Βερολίνου έναντι της Άγκυρας.
Οι σχέσεις πάνε πίσω στο χρόνο
Σύμφωνα με ανάλυση της ισραηλινής δεξαμενής σκέψης BESA Center οι ευρωτουρκικές σχέσεις αν και διέρχονται πολλών προκλήσεων τα τελευταία χρόνια, η στρατηγική σχέση Τουρκίας-Γερμανίας μέχρι στιγμής διατήρησε το παράθυρο ανοιχτό. Οι τουρκο-γερμανικές σχέσεις πάνε πίσω στο χρόνο 100 χρόνια, όταν οι δύο χώρες στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο πολεμούσαν η μία δίπλα στην άλλη. Στη διάρκεια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, ο Τούρκος Πρόεδρος Ισμέτ Ινονού υπέγραψε ένα πακέτο φιλίας με τη ναζιστική Γερμανία. Από εκείνη τη συμφωνία αποχώρησε το 1945 εξαιτίας φοβερών πιέσεων από τους Συμμάχους λίγους μήνες πριν το τέλος του πολέμου.
Το 1961 Γερμανία και Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία για τη δημιουργία ενός προγράμματος φιλοξενίας εργαζομένων με σκοπό να καλυφθούν οι ανάγκες για ανειδίκευτο προσωπικό στην ακμάζουσα τότε γερμανική οικονομία. Σήμερα τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι τουρκικής καταγωγής ζουν στη Γερμανία. Αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα της χώρας.
Η ανάδειξη της Μέρκελ
Της ανάδειξης της Άγγελα Μέρκελ στην εξουσία της Γερμανίας πριν από 15 χρόνια, ακολούθησε η άνευ προηγουμένου ώθηση των διμερών σχέσεων η οποία συνέπεσε με την εκλογή του Ερντογάν στην Πρωθυπουργία της Τουρκίας το 2003. Ο Τούρκος Πρόεδρος καταφέρνει να παραμένει στην ηγεσία της χώρας μέχρι σήμερα, ενώ η συνεργασία τους επεκτάθηκε και στη διεθνή αρένα.
Όταν η Άγκυρα επέλεξε το δρόμο της κλιμάκωσης στην Ανατολική Μεσόγειο, σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας, η Γερμανία ανέλαβε το ρόλο της διαμεσολαβήτριας χώρας. Είναι μία από τις σπάνιες φορές στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ένα κράτος-μέλος, ανέλαβε ρόλο «διαιτητή» σε μια διένεξη που αφορά δύο μέλη της Ένωσης και ένα μη μέλος. Στην περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ η Γερμανία παρά τη δημόσια καταδίκη για το ρόλο που είχε η Τουρκία στη σύγκρουση, εντούτοις σύμφωνα με το BESA Center, λειτούργησε ως διπλωματική ομπρέλα στο να αναλάβει η Άγκυρα την συμπροεδρία της Ομάδας του Μίνσκ.
Ακόμα και όταν ο Ερντογάν αποφάσισε να εισβάλει στη Βόρεια Συρία, η Μέρκελ δεν έκανε απολύτως τίποτα για να τον σταματήσει. Εμμέσως μάλιστα υποστήριξε την κίνηση αυτή, διασυνδέοντας το με την προσπάθεια της ΕΕ για να σταματήσουν τα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ευρώπη. Η λογική της ήταν ότι τα κύματα θα περιορίζονταν αν ο Ερντογάν κατάφερνε να μετατρέψει τις ελεγχόμενες από την Τουρκία ζώνες εντός της Συρίας κατά τρόπο που να δημιουργούσαν μια ασφαλή περιοχή για τους πρόσφυγες.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους
Το διμερές εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας το 2019 ανήλθε στα 30,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Το Βερολίνο αποτελεί ένα από τους καλύτερους επιχειρηματικούς εταίρους της Άγκυρας. Περισσότερες από 7,500 εταιρείες λειτουργούν στην Τουρκία, περιλαμβανομένης της Europipe GmbH. Πρόκειται για την εταιρεία που προμηθεύει τους σωλήνες για την δημιουργία του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου TurkStream.
Το 2015 όταν ξεσπούσε η μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη, ο Ερντογάν είχε στείλει σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες μόνο στη Γερμανία. Την ίδια χρονιά η μεγαλύτερη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία πούλησε πέραν των 107,400 αυτοκινήτων στην Τουρκία, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ πωλήσεων από την εποχή που ανήλθε στην εξουσία ο Ερντογάν. Μια άλλη γνωστή γερμανική βιομηχανία διατηρεί επίσης εργοστάσιο παραγωγής λεωφορείων στην Κωνσταντινούπολη.
Συνεργασία στον τομέα των οπλισμών
Τα τελευταία χρόνια η συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα των αμυντικών εξοπλισμών επίσης έχει ανέβει. Η Άγκυρα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εισαγωγές γερμανικών όπλων στον κόσμο. Την περασμένη χρονιά η Τουρκία εισήγαγε οπλισμό από τη Γερμανία αξίας πέραν των 250 εκατομμυρίων ευρώ, σπάζοντας ρεκόρ από την εποχή που η Μέρκελ ανήλθε στην εξουσία το 2005.
Η Γερμανία διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στο τουρκικό πρόγραμμα παραγωγής μη επανδρωμένων αεροσκαφών που αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος του τουρκικού στρατού στις μάχες στη Λιβύη, τη Συρία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Οι κεφαλές των πυραύλων που κουβαλούν τα συγκεκριμένα drones κατασκευάζονται από τη γερμανική εταιρεία TDW. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δημοσιοποίησε η γερμανική κυβέρνηση, έχουν δοθεί 33 άδειες για εξαγωγή προϊόντων προς την Τουρκία τα οποία είναι κατάλληλα για την κατασκευή στρατιωτικών drones. Οι ίδιοι οι πύραυλοι, πέραν των γερμανικών κεφαλών, κατασκευάζονται από την κρατική εταιρεία Roketsan η οποία συνδέεται με τον οικογενειακό περίγυρο του Ερντογάν.
Η πιο κάτω φωτογραφία του συγκεκριμένου τουρκικού drone είναι από τα κατεχόμενα και τη βάση που δημιούργησαν στο κατεχόμενο Λευκόνοικο.
Η δεξαμενή ψηφοφόρων
Το βάθος των σχέσεων των δύο χωρών όμως δεν είναι όμως μονοδιάστατο. Η τουρκική διασπορά στη Γερμανία ισοδυναμεί με την τέταρτη μεγαλύτερη εκλογική περιφέρεια της Τουρκίας. Περίπου 1,5 εκατομμύριο Τουρκογερμανοί έχουν δικαίωμα ψήφου, με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να ψηφίζουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις τελευταίες εκλογές.
Αν και τις προηγούμενες ημέρες το γερμανικό κοινοβούλιο κατά πλειοψηφία ενέκρινε πρόταση ψηφίσματος για την απαγόρευση του βραχίονα των Γκρίζων Λύκων στη χώρα Ulkucu, εντούτοις στη Γερμανία λειτουργούν και άλλες παρόμοιες ισλαμικές οργανώσεις. Μια από αυτές η Τουρκική Ισλαμική Ένωση Θρησκευτικών Σχέσεων DİTİB. Θεωρείται το σημαντικότερο εργαλείο του Ερντογάν. Ελέγχει 3000 τεμένη που αντιστοιχούν στο 1/3 των συνολικών στη Γερμανία. Η οργάνωση λαμβάνει εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ βοήθεια ετησίως από τη γερμανική κυβέρνηση και ελέγχει το μεγαλύτερο τέμενος της Γερμανίας. Ο Ερντογάν το είχε επισκεφθεί για τα εγκαίνια του το 2018.
Έχοντας τα πιο πάνω υπόψη, αντιλαμβάνεται κανείς τους λόγους για τους οποίους η Άγκελα Μέρκελ επέδειξε προκλητική ανοχή στις προκλήσεις του Ερντογάν έναντι της ΕΕ και του δυτικού πολιτισμού ευρύτερα. Σε ένα περίπου χρόνο θα αποχωρήσει από την ηγεσία της Γερμανίας. Η Γερμανία από μόνη της δεν μπορεί να βοηθήσει για να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η τουρκική οικονομία και την ελεύθερη πτώση της τουρκικής λίρας.
Μέχρι τότε, εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η Άγκελα Μέρκελ δεν είπε την τελευταία της λέξη. Το τελευταίο της project ονομάζεται τελωνειακή ένωση και δεν αποκλείεται να επιχειρήσει και πάλι σε βάρος των ευρωπαϊκών συμφερόντων και μη λαμβάνοντας υπόψη το ζήτημα της Κύπρου, να δώσει άλλη μια βοήθεια στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
