Του Νικόλα Ζαννέττου
Τη διττή προσέγγιση «μαστίγιο και καρότο” επιζητεί να ακολουθήσει η ΕΕ στις σχέσεις της με την Τουρκία σύμφωνα με το περιεχόμενο της έκθεσης Μπορέλ για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Στην έκθεση το κυπριακό τοποθετείται ως ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία της μετέπειτα πορείας των ευρωτουρκικών σχέσεων οι οποίες χωρίς την επίλυση του προβλήματος καθίστανται εξαιρετικά δύοσκολες.
Η αξιολόγηση
Το τελευταίο καταγράφεται σύμφωνα με πληροφορίες ξεκάθαρα στην έκθεση ενώ υιοθετείται μια σταδιακή, αναλογική αναστρέψιμη προσέγγιση με την Άγκυρα νοουμένου ότι θα διατηρηθούν και θα ενισχυθούν οι προσπάθειες της να συναντήσει τις προτροπές των Βρυξελλών τους επόμενους μήνες.
Ανάμεσα σε άλλα αναφέρεται ότι η μη αναγνώριση της ΚΔ από την Τουρκία παρεπομδίζει τις δυνατότητες συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας, ενώ οι τουρκικές δράσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και η αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της ΚΔ στις θαλάσσιες ζώνες, η οξεία αύξηση προκλητικών ενεργειών σε βάρος της Ελλάδα, η στασιμότητα στο κυπριακό, η απειλητικές δράσεις και ρητορική, η επιδείνωση της εσωτερικής κατάστασης στα θεμελειώδη δικαιώματα στην Τουρκία και άλλοι παράγοντες έφεραν τη στασιμότητα στην ενταξιακής της πορεία.
Σύμφωνα με πληροφορίες η Έκθεση θέτει το Κυπριακό στο επίκεντρο ως βασικό στοιχείο (core element) των ισχυρών διαφωνιών Τουρκίας με ΕΕ στην Αν. Μεσόγειο. Η έκθεση σημειώνει το πάγωμα προόδου απόρροια της “εκλογικής διαδικασίας” στην Τ/Κ κοινότητα και την μετά το “εκλογικό” αποτέλεσμα αύξηση πολωτικής ρητορικής και προκλήσεων που έχρηζε της άμεσης αντίδρασης ΕΕ, ως αποτυπώθηκε εντός Συμβουλίου και στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Στην έκθεση αναφέρεται η πλήρης στήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ στη διαπραγματευτική διαδικασία για το κυπριακό υπό τα Ηνωμένα Έθνη, σημειώνονται οι μονομερείς ενέργειες στα Βαρώσια και οι επανελειμμένες δηλώσεις αμφισβήτησης της συμφωνημένης βάσης λύσης του κυπριακού, δηλαδή της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.
Ο Μπορέλ αναφέρει επίσης ότι η εμπλοκή της ΕΕ και υποστήριξη στο Κυπριακό είναι εκ των ων ουκ άνευ για αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή, ενώ ξεκαθαρίζει πως η μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, συνεχίζει να μπλοκάρει “διάφορα μονοπάτια” συνεργασίας. Ενδεικτικά η έκθεση αναφέρεται στην άρνηση της Τουρκίας να εφαρμόσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του 2005 έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας που εν πολλοίς διατηρεί παγωμένα αρκετά ενταξιακά κεφάλαια, έξι εκ των οποίων από τη Λευκωσία.
Ένα σημείο για το οποίο η Λευκωσία δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη, αφορά τη μεταναστευτική πίεση από την Τουρκία προς την Κυπριακή Δημοκρατία, με μια απλά σημείωση ότι έχει “αυξηθεί σημαντικά”. Εδώ η Λευκωσία επιχειρούσε εδώ και καιρό να στείλει το μήνυμα ότι οι αυξημένες και στοχευμένες κατά την άποψη της ροές από τα παράλια της Τουρκίας, θέτουν σε κίνδυνο το δημογραφικό χαρακτήρα της Κύπρου.
Τα τουρκικά αιτήματα
Όσο αφορά τα επαναλαμβανόμενα αιτήματα της Τουρκίας σε σχέση με την επίσπευση εφαρμογής Δήλωσης 2016 και δη των μη-μεταναστευτικών στοιχείων (ταχεία αναζωογόνηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, τάχιστη αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, φιλελευθεροποίηση θεωρήσεων εισόδου), η έκθεση αναφέρει ότι υπόκεινται σε γνωστές και συμφωνημένες με την Άγκυρα προϋποθέσεις, κριτήρια και διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Υποδεικνύεται στην Τουρκία ότι δεν έχει ικανοποιήσει τους σχετικούς όρους.
Τα θετικά για την Άγκυρα
Η έκθεση υποστηρίζει ότι από τον Δεκέμβριο του 2020 η Τουρκία έχει επιδείξει πιο εποικοδομητική συμπεριφορά σε διάφορα ζητήματα συμπεριλαμβανομένων των διμερών της σχέσεων με κράτη μέλη της ΕΕ και καλωσορίζει τα βήματα της Τουρκίας ως θετικά. Σημειώνει όμως πως η διαδικασία αποκλιμάκωσης παραμένει εύθραυστη και ότι χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να εξακριβωθεί εάν η αποκλιμάκωση αυτή είναι βιώσιμη και αξιόπιστη. Εν ολίγοις μπορεί να αναγνωρίζονται κάποια θετικά βήματα από την πλευρά της Τουρκίας, ωστόσο εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία.
Τα κίνητρα και οι “ποινές” προς την Άγκυρα
Στα λεγόμενα “καρότα” προτείνονται τα πιο κάτω κίνητρα προς την Τουρκία:
1. Αποτελεσματικότερη και αμοιβαίως επωφελή εφαρμογή των κύριων σημείων της κοινής Δήλωσης 2016, κυρίως στην μεταναστευτική διαχείριση. Συγκεκριμένα θα επανεκκινήσει χωρίς καθυστέρηση τη διαδικασία επιστροφών από τα ελληνικά νησιά ξεκινώντας με τους 1450 επιστρέφοντες που οι εφεσεις των οποίων έχουν εξαντληθεί.
2. Αντιστρόφως τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να ενισχύσουν τις επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία στην ΕΕ. Αυτό θα καλύψει συγκεκριμένα τις πιο ευάλωτες ομάδες Σύριων προσφύγων στην Τουρκία.
3. Στο επίκεντρο ενίσχυσης των οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας να τεθεί η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης.
4. Διατήρηση ανοικτών καναλιών επικοινωνίας είναι χρήσιμη προς υποστήριξη δεσμεύσεων Τουρκίας για οικονομικές και τομεακές μεταρρυθμίσεις.
Σε περίπτωση δε που η Άγκυρα συνεχίζει να λειτουργεί σε βάρος των συμφερόντων της ΕΕ και των κρατών-μελών της προβλέπονται τα ακόλουθα μέτρα:
1. Υιοθέτηση επιπρόσθετων καταχωρίσεων που έχουν ήδη συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2020.
2. Περιοριστικά μέτρα υπό τα υφιστάμενα καθεστώτα κυρώσεων δύνανται να ενισχυθούν και να εξεταστεί συμπερίληψη νομικών οντοτήτων.
3. Επιπρόσθετοι περιορισμοί στην οικονομική συνεργασία ΕΕ-Τουρκίας συμπεριλαμβανομένων εργασιών της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών.
4. Μέτρα που θα στοχεύουν άλλους σημαντικούς τομείς της τουρκικής οικονομίας όπως η απαγόρευση προμήθειας τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές οδηγίες από κράτη-μέλη της ΕΕ
5. Επιπρόσθετα μέτρα από ΕΕ στον τομέα της ενέργειας και σχετικούς τομείς όπως απαγόρευση σε εισαγωγές/ εξαγωγές σε συγκεκριμένα αγαθά και τεχνολογίες.
