Η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ παραμένει η μεγαλύτερη επιτυχία της χώρας από την ίδρυση της ως δημοκρατία. Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, η υποψηφιότητα της στη Συμμαχία, βοήθησε την Τουρκία να αποφύγει την ισοπεδωση της από τη Σοβιετική Ένωση και της έδωσε χώρο για την οικονομική της ανάπτυξη ως ένας δυτικός σύμμαχος. Σήμερα, πιο εμφαντικά από ποτέ, ο ρόλος αυτός της Τουρκίας, αλλά και η συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ αμφισβητείται περισσότερο από ποτέ.
Σε πρόσφατο άρθρο του, το διαδικτυακό περιοδικό Foreign Policy, εγείρει το εξής ερώτημα: λαμβάνοντας τα πιο πάνω δεδομένα, γιατί επί των ημερών του Ερντογάν, η Συμμαχία αναγκάζεται συχνά να μπαίνει σε λογική να καταφέρει να συνεργαστεί με τον Τούρκο Πρόεδρο; Ο αρθρογράφος Sinan Ciddi επιχειρηματολογεί γιατί έφτασε η στιγμή αναθεώρησης της συμμετοχής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, εφόσον λειτουργεί υπονομευτικά για την βορειοατλαντική συμμαχία.
“Δεν ήταν πάντοτε έτσι. Οι Τούρκοι διπλωμάτες συχνά αρέσκονταν να υπενθυμίζουν στους ξένους εταίρους τους ότι η Τουρκία ζει σε μια δύσκολη γειτονιά και η υπεράσπιση της κυριαρχίας της ήταν ένα διαρκές τεστ της ικανότητας των Τούρκων ηγετών που εργάζονταν ακούραστα για να κρατήσουν την Άγκυρα ασφαλή”, αναφέρει χαρακτηριστικά το άρθρο.
Υπενθυμίζει όμως την ηγεσία του Ισμέτ Ινονού, ο οποίος εργαλειοποίησε τη θέση της Τουρκίας στον β’ παγκόσμιο πόλεμο και ενώ εξυπηρετούσε τη ναζιστική Γερμανία, παρέμενε εταίρος της Δύσης. Το κεμαλικό καθεστώς ήταν επίσης αρκετά διορατικό ώστε να αποφύγει να εμπλέξει τη νέα δημοκρατία σε οποιαδήποτε διεθνή σύγκρουση, κυρίως επειδή θα εμπόδιζε την οικονομική ανάπτυξη.
Πέραν όμως της διπλωματικής γενναιότητας που επέδειξε η Τουρκία, εκείνο που πραγματικά της επέτρεψε να αναπτυχθεί, ήταν ο μανδίας ασφαλείας που της παρείχε η συμμετοχή της στη Συμμαχία του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία μπήκε στο ΝΑΤΟ το 1952 μαζί με την Ελλάδα λόγω της πεποίθησης της αμερικανικής ηγεσίας του Τρούμαν ότι ήταν ο τρόπος για να ελέγξει την επέκταση του κομμουνισμού στην Ευρώπη.
Η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ έδωσε στην Τουρκία και την Ελλάδα 400 εκατομμύρια δολάρια δημοσιονομικής βοήθειας, στρατιωτική βοήθεια η οποία επέτρεψε στην Άγκυρα να χτίσει ένα ικανό μοντέρνο στρατό. Εντάχθηκε έτσι στις δυτικές χώρες, ενώ οι Τούρκοι αξιωματούχοι, σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, κέρδισαν μια θέση στα τραπέζια που παίρνονταν κρίσιμες αποφάσεις για τα θέματα ασφάλειας από τους δυτικούς εταίρους. Έτσι η Τουρκία ανέβασε τον πήχη της ισχύος σε νέα επίπεδα.
Η βούληση της Άγκυρας να αναλάβει ζωτικής σημασίας στρατιωτικό ρόλο στις αποστολές του ΝΑΤΟ όπως στο Κόσοβο και το Αφγανιστάν, έδωσαν στην Τουρκία μια ισχυρή φωνή εντός της Συμμαχίας. Ως αποτέλεσμα, πολλές αμερικανικές κυβερνήσεις έδιναν μεγάλη σημασία στις ανησυχίες και τους διαχρονικούς προβληματισμούς της Τουρκίας στα θέματα ασφάλειας, όπως για παράδειγμα στο θέμα των Κούρδων ή των απειλών του Πούτιν.
Τον Νοέμβριο του 2015 μετά την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφος στον τουρκικό εναέριο χώρο, ο Πούτιν σκέφτηκε προσεκτικά κατά πόσο θα απαντούσε στρατιωτικά απέναντι σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ. Αν δεν ήταν μέλος του ΝΑΤΟ, ενδεχομένως η Τουρκία να είχε τότε ανάλογη τύχη με αυτή που έχει η Ουκρανία σήμερα.
Τον Μάρτιο του 2022, η πλειοψηφία του τουρκικού λαού, σε μέτρηση κοινής γνώμης απάντησε ότι θεωρεί τις ΗΠΑ ως τη μεγαλύτερη απειλή για την Τουρκία, ενώ μόλις 19% απάντησε πως θεωρεί την Ρωσία ως τέτοια. Υπό την ηγεσία του Ερντογάν, η Άγκυρα σε αρκετές περιπτώσεις εργάστηκε για την υπονόμευση της ασφάλειας του ΝΑΤΟ.
Στο θέμα της διεύρυνσης, ο Ερντογάν επέλεξε να κρατεί υπό ομηρία τη Συμμαχία για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Κριτική ασκείται και ως προς την αντίδραση του ΝΑΤΟ για αυτές τις συμπεριφορές, η οποία περιορίζεται μέχρι στιγμής στους περιορισμούς αμυντικών συναλλαγών προς την Τουρκία όπως το ζήτημα των F-16 αντί να αξιολογηθεί ο παράγοντας της καταπάτασης των αρχών και αξιών στις οποίες στηρίζεται η βορειοατλαντική συμμαχία.
Ο λόγος που οι ΗΠΑ και οι άλλοι Συμάχοι θέλουν τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ, είναι η επιθετική συμπεριφορά της Ρωσίας που θέτει πια σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ευρώπης. Σουηδία στο ΝΑΤΟ, σημαίνει ισχυρό ουσιαστικό μήνυμα απέναντι σε αυτή την απειλή. Ωστόσο, η Τουρκία δεν κάνει αυτό που πρέπει για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής από τη Ρωσία.
Το 2019, η Τουρκία επέλεξε να αποκτήσει το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400, σε μια ξεκάθαρη υπονομευτική συμπεριφορά προς τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου μέσω των κυρώσεων CAATSA από την κυβέρνηση Τραμπ, οι ΗΠΑ έδιωξαν την Άγκυρα από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των μαχητικών F-35. Ο Ερντογάν δεν έκανε τίποτα απολύτως για να διορθώσει αυτό το σφάλμα και από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, διευκολύνει Ρώσους ολιγάρχες να ξεφεύγουν από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν. Μάλιστα ο Ερντογάν έδωσε χώρο στα τουρκικά χωρικά ύδατα για να γίνουν ανακαινίσεις στο προσωπικό γιοτ του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Αυτή είναι η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
