Του Νικόλα Ζαννέττου
Τον Νοέμβριο του 2019, το AlphaNews.live βρέθηκε στις περιοχές που σήμερα το Κρεμλίνο ανακήρυξε ως ανεξάρτητες. Στο οδοιπορικό μας καταγράψαμε τότε την αγωνία των κατοίκων των περιοχών για την ρωσική επιθετική συμπεριφορά, τον υβριδικό πόλεμο που διεξαγόταν με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο σήμερα. Μαρτυρίες κατοίκων, εικόνες πολεμικού σκηνικού, άγχος και ανασφάλεια επικρατούσαν στις σκέψεις των ανθρώπων.
Αυτούσιο το ρεπορτάζ του AlphaNews.live.
Έξι χρόνια μετά την ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, την κατάληψη μέρους των επαρχιών Ντόνεσκ και Λουκάν, η χώρα παραμένει ένα από από τα πιο σύνθετα και προβληματικά σημεία του πλανήτη. Το ταξίδι μας άρχισε από το Κίεβο. Ακούσαμε κυβερνητικούς παράγοντες, πολιτικούς, δημοσιογράφους, απλούς πολίτες και καταγράψαμε συγκλονιστικές εικόνες και μαρτυρίες σε περιοχές που μέχρι και σήμερα θεωρούνται εμπόλεμες.
Το κλίμα στην πρωτεύουσα και οι απόψεις των πολιτικών
Η πλειοψηφία των κατοίκων της πρωτεύουσας, δίνουν την εντύπωση ότι ελάχιστο ενδιαφέρονται για όσα συμβαίνουν στη χώρα τους. Τα 600 χιλιόμετρα που χωρίζουν την πρωτεύουσα από τις περιοχές αυτές, η φτώχεια και ο αγώνας για επιβίωση σε μια χώρα που εξακολουθεί να μαστίζεται από διαφθορά και ελέγχεται από μερικούς ολιγάρχες, καθιστούν αυτού του είδους τα προβλήματα λιγότερο σημαντικά.
Συναντήσαμε τον Υπουργό…Προσωρινά Κατεχόμενων περιοχών. Το Υπουργείο του ιδρύθηκε το 2015 προκειμένου να διαχειριστεί τους πρόσφυγες που έφευγαν από τις περιοχές που πλέον βρίσκονται υπό τον έλεγχο των υποστηριζόμενων από τη Μόσχα αυτονομιστών. 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους ψάχνοντας στέγη. Την ίδια ώρα θα έπρεπε να βρεθούν λύσεις για τους ανθρώπους που επέλεξαν να παραμείνουν στα σπίτια τους υπό τον έλεγχο των αυτονομιστών.
Σε ένα σοβιετικής προέλευσης κτίριο, μας υποδέχεται και επιχειρεί να μας εξηγήσει την περιπλοκότητα της κατάστασης.
“Έχουμε πόλεμο στην Ουκρανία. Εξακολουθούμε να νιώθουμε την ρωσική επιθετικότητα σε βάρος της χώρας μας. Το Υπουργείο μας ασχολείται και με τα θέματα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα αυτά εδάφη. Σε εκείνα τα εδάφη υπάρχουν φυλακισμένοι άνθρωποι. Οι τρομοκράτες έχουν κάνει φοβερά εγκλήματα. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους μας που ζουν εκεί. Την ίδια ώρα συνεχίζουμε την προσπάθεια για να αναπτύξουμε περιοχές ώστε να στεγαστούν και να βρουν δουλειά οι άνθρωποι που είναι σήμερα πρόσφυγες”, ανέφερε χαρακτηριστικά προσθέτοντας ότι το υπουργείο του είναι υπεύθυνο και για τους βετεράνους του πολέμου.
“Αν παίζεις με τη Ρωσία, παίζεις με τη φωτιά”
Από την άλλη, η αντιπολίτευση φωνάζει ότι ο νέος Πρόεδρος της χώρας είναι επικίνδυνα πιο διαλλακτικός με τη Ρωσία. Ο έμπειρος βουλευτής Volodymyr Ariev, κάνει λόγο για αφέλεια από μέρους του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
“Από τον 17ο αιώνα η πολιτική της Ρωσίας είναι η ίδια για την Ουκρανία. Καλό θα ήταν ο Πρόεδρος να διαβάσει την ιστορία και να την μάθει καλά. Ούτε η ΕΕ πρέπει να το ξεχνά αυτό. Όταν νομίζεις ότι μπορείς να κάνεις δουλειές με τη Ρωσία συνήθως θα κάεις, γιατί παίζεις με τη φωτιά. Η στρατηγική μας είναι να θεραπεύσουμε τη ζημιά που δημιούργησε η ρωσική προπαγάνδα σε αυτές τις περιοχές. Θα πρέπει όλα τα στρατεύματα να αποσυρθούν και στη συνέχεια να διενεργηθούν εκλογές. Ήδη έχουμε ψηφίσει νομοθεσία για το προσωρινό στάτους διοίκησης εκείνων των περιοχών. Πρώτα θα πρέπει να αποσυρθούν τα στρατεύματα και μετά να συζητήσουμε πολιτικά όμως”, μας ανέφερε.
Στο απελευθερωμένο Σλοβιάνσκ
Παίρνουμε το τρένο για το Σλοβιάνσκ. Η διαδρομή διαρκεί έξι ώρες. Άλλος κόσμος. Κτίρια της σοβιετικής εποχής. Κάποια από αυτά κατεστραμμένα από τις μάχες που προηγήθηκαν. Το Σλοβιάνσκ είχε καταληφθεί από τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές και απελευθερώθηκε δύο μήνες αργότερα από τον ουκρανικό στρατό. Σήμερα οι μνήμες είναι νωπές. Τα σημάδια του πολέμου εμφανέστατα. Aκόμα και στην πινακίδα της πόλης. Στη διάρκεια των μαχών το νηπιαγωγείο της περιοχής, που σήμερα ενσωματώθηκε στο δημοτικό, καταστράφηκε ολοσχερώς. Το ίδιο και το νοσοκομείο. Βρεθήκαμε στα σημεία. Οι εικόνες είναι συγκλονιστικές.
Φτάνουμε στο τοπικό δημοτικό σχολείο. Υπήρξε οχυρό των αυτονομιστών και καταστράφηκε στις μάχες που ακολούθησαν για την απελευθέρωση της περιοχής.
“Έρχονται οι Ρώσοι. Οι μοναδικοί υπερασπιστές της Ορθοδοξίας”, έγραφαν οι αυτονομιστές στους πίνακες των τάξεων του σχολείου. Εξασφαλίσαμε σχετικό βίντεο που δείχνει πως ήταν το σχολείο μετά την απελευθέρωση της πόλης.
Κατέστρεψαν τα έπιπλα, έκαψαν βιβλία, ενώ από τις μάχες σημειώθηκαν σοβαρές ζημιές στην οροφή και τις εγκαταστάσεις.
Με σκληρή δουλειά, ελάχιστα χρήματα και πολλούς εθελοντές, το σχολείο ξαναφτιάχτηκε. Μας μίλησε η υποδιευθύντρια.
“Ο πόλεμος άρχισε ξαφνικά στις 5 Απριλίου. Ο κόσμος την προηγούμενη νύχτα κοιμήθηκε ήσυχα. Το πρωί ήρθε στρατός. Δεν ήταν Ουκρανοί. Το μήνυμα στο Σλάβιανσκ είναι ότι η πόλη καταλήφθηκε από τους Ρώσους. Άρχισε ο πόλεμος. Αναγκαστήκαμε να πάμε σε προσωρινά κτίρια. Το σχολείο είχε καταληφθεί. Το πρόγραμμα προσαρμόστηκε στην νέα κατάσταση πραγμάτων. Τα μαθήματα έγιναν πιο σύντομα. Κάθε φορά που υπήρχε συναγερμός τα παιδιά έκλαιγαν, έπεφταν κάτω από τα θρανία. Στις 5 Ιουλίου απελευθερώθηκε το Σλαβιάνσκ από τους Ρώσους και θυμάμαι τον διευθυντή του σχολείου να κλαίει βλέποντας τις ζημιές στο κτίριο του σχολείου”, μας ανέφερε σε έντονο ύφος.
Σήμερα, έστω και προσωρινά τα χαμόγελα και η ελπίδα επέστρεψαν.
Η σκοτεινή διαδρομή προς τη Μαριούπολη
Αργά το απόγευμα, μπαίνουμε σε μικρό λεωφορείο και κατευθυνόμαστε προς την Μαριούπολη. Υπήρξε στόχος των αυτονομιστών, όμως η σθεναρή αντίσταση του ουκρανικού στρατού, απέτρεψε την κατάληψη της. Η διαδρομή διήρκησε έξι ώρες. Ήταν ότι χειρότερο συναντήσαμε στη ζωή μας ως προς την ποιότητα των δρόμων. Δρόμοι σκοτεινοί, οδόστρωμα εντελώς κατεστραμμένο από τις διελεύσεις αρμάτων μάχης που διακινούνται συχνά στις περιοχές. Καθώς προχωρούσαμε στη μέση του πουθενά, προσπεράσαμε ένα τεθωρακισμένο Τ-64. Λίγο πιο κάτω, βρίσκουμε μπροστά μας σημείο ελέγχου. Πάνοπλοι στρατιώτες, στέκονταν στο σκοτάδι, με τη θερμοκρασία να είναι στους -12 βαθμούς κελσίου. Μπαίνουν στο λεωφορείο, ελέγχουν τα διαβατήρια και μας αφήνουν να συνεχίσουμε τον δύσκολο δρόμο μας. Μέχρι να φτάσουμε, μας σταμάτησαν άλλες έξι φορές. Η τελευταία θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας. Στρατιώτες ήταν συγκεντρωμένοι γύρω από ένα μεταλλικό βαρέλι στο οποίο άναψαν φωτιά για να ζεσταθούν. Εικόνες βγαλμένες από πολεμική ταινία. Καταφέραμε μετά βίας να τραβήξουμε μια όχι και τόσο καθαρή φωτογραφία καθώς απαγορευόταν. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα φτάνουμε στη Μαριούπολη.
Στην παιδοκλινική….
Οι Ουκρανοί υπεύθυνοι της αποστολής θέλησαν να μας δείξουν την επόμενη μέρα μια σύγχρονη παιδοκλινική που άνοιξε πριν από ένα χρόνο. Αν και η επίσκεψη είχε στόχο την επίδειξη των νέων αυτών υποδομών, δεν διστάσαμε να κλέψουμε μια κουβέντα από την παιδοψυχολόγο.
“Περίπου 30% των περιστατικών που εξετάζουμε τα τελευταία χρόνια ως παιδοψυχολόγοι, συνδέονται με τις συνέπειες του πολέμου. Η Μαριούπολη ζει μέχρι σήμερα στην ανασφάλεια. Τα παιδιά παρουσιάζουν ψηλά επίπεδα άγχους, προϊόν της ποιότητας ζωής η οποία έγινε χειρότερη μετά τη στρατιωτική παρέμβαση”, μας είπε.
Η άνοδος των ακραίων εθνικιστών και ο…Γιάννης
Το βράδυ μετά από το δείπνο μας στην Μαριούπολη, μια πόλη στην οποία ελάχιστοι άνθρωποι κυκλοφορούσαν εκείνη την ώρα, περπατήσαμε προσπαθώντας να βρούμε ντόπιους. Συναντήσαμε τυχαία τον Γιάννη. Ένα παιδί 25 ετών, με ρίζες από τη Θεσσαλονίκη, μέλος της μειονότητας των Ελλήνων που κατοικούν εδώ και χρόνια στην πόλη. Ο Γιάννης μας προσκάλεσε για μια μπύρα σε ένα μικρό σκοτεινό μπαράκι όπου οι 10 θαμώνες του έδειχναν να ήξεραν καλά ο ένας τον άλλο. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την παρουσία ξένων δημοσιογράφων. Τον ρωτήσαμε τι πιστεύει για το μέλλον της χώρας του.
“Γνωρίζετε την Μονάδα Ειδικών Επιχειρήσεων Azov; Eίμαστε εμείς που καταφέραμε να κρατήσουμε όρθια την Μαριούπολη. Εμείς είμαστε το μέλλον της Ουκρανίας. Χρειαζόμαστε ισχυρό στρατό και αποφασιστικούς πολιτικούς”, μας ανέφερε με τρόπο που ήθελε να κεντρίσει τη σημασία μας. Η μονάδα Azov είναι μία εκ των διαφόρων παραστρατιωτικών ομάδων που υπάρχουν στην Ουκρανία, λειτουργούν αυτόνομα αλλά και σε συνεννόηση με τον επίσημο στρατό της χώρας και θεωρούνται ότι πιο ακραίο υπάρχει αυτή τη στιγμή. Το παιδί αυτό, είναι θύμα μιας άλλης προπαγάνδας. Είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενος, από την μια και από την άλλη υποστηρίζει πως ο Αδόλφος Χίτλερ δεν είναι ένας εγκληματίας, αλλά ένας “δύσκολος χαρακτήρας”.
Αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες, ήταν σε διαφορετικές περιπτώσεις καλοδεχούμενες από τον αδύναμο σε πρώτο στάδιο ουκρανικό στρατό. Σήμερα λειτουργούν ανεξέλεγκτα, έχουν οπλισμό, επικίνδυνες ιδεολογίες και άρα αποτελούν ένα από τους πολλούς κινδύνους για το μέλλον της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι πραγματοποιούν περιπολίες με πολιτικά οχήματα, φορώντας ανεπίσημες στρατιωτικές στολές και σε πολλές περιπτώσεις παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους…Τους συναντήσαμε σε διάφορα σημεία της Μαριούπολης και κάποιοι δεν δίστασαν να ποζάρουν για μια φωτογραφία.
Στην πιο κάτω φωτογραφία, ο κεντρικός αστυνομικός σταθμός της Μαριούπολης. Στις 9 Μαϊου 2014, γίνεται στόχος 60 ένοπλων αυτονομιστών οι οποίοι ταμπουρώνονται στο κτίριο. Ουκρανικά στρατεύματα καταφέρουν μετά από σκληρή μάχη να ανακαταλάβουν τον σταθμό. Αυτή είναι φυσικά η εκδοχή του Κίεβο, αφού το φως της δημοσιότητας είδαν και πληροφορίες που ήθελαν την επίθεση στον σταθμό να γίνεται από το στρατό, καθώς έκριναν ότι ο αρχηγός Αστυνομίας είχε μαλακή στάση έναντι φιλο-ρώσων διαδηλωτών.
Η ρωσική προπαγάνδα και ο πόλεμος εναντίον της
Η ρωσική προπαγάνδα αποτέλεσε την σπίθα για να ξεσπάσει η κρίση στη χώρα. Η σπίθα έγινε φωτιά που κατέκαψε για πάντα την ενότητα της χώρας. Οι άνθρωποι που μένουν σήμερα στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας, υπόκεινται σε συστηματική παραπληροφόρηση από ρωσικά μέσα ενημέρωσης, με σκοπό την ενίσχυση του ηθικού των αυτονομιστών, τη διατήρηση της διχόνοιας στη χώρα και την αποτροπή εξεύρεσης οποιασδήποτε πολιτικής λύσης κατά τρόπο που οι αυτονομιστές να δεχθούν ξανά να γίνουν μέρος της Ουκρανίας.
Συναντήσαμε την διευθύντρια του ραδιοφωνικού σταθμού Γκραμόρσκι στο Κίεβο ο οποίος εκπέμπει και στα κατεχόμενα τμήματα της χώρας ως αντίβαρο στη ρωσική προπαγάνδα. Παλεύουμε με ελάχιστα χρήματα, κάποιοι εθελοντικά, για την έγκυρη και αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών μας ανέφερε χαρακτηριστικά.Oι συμπλοκές στο ανατολικό μέρος της χώρας συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
“Είναι σύνηθες φαινόμενο τα ρωσικά Μέσα Ενημέρωσης να μεταδίδουν ότι πρόκειται για μια εσωτερική κρίση στη χώρα μας, βγάζοντας από την εξίσωση τον ρόλο της Ρωσίας. Παρουσιάζουν την Ουκρανία και το Κίεβο ως εχθρούς που ευθύνονται για όσα συμβαίνουν στη χώρα και ότι δεν υπάρχει τρίτο χέρι στην υπόθεση και ότι δεν υπάρχουν ρωσικά στρατεύματα, όπλα ή άνθρωποι από τη Ρωσία. Εμείς προσπαθούμε μέσα από τα ρεπορτάζ μας να αναδείξουμε το ρόλο της Ρωσίας με πραγματικές αποδείξεις και διασταυρωμένη πληροφόρηση”, σημείωσε εξηγώντας ότι η μετάδοση γίνεται μέσω πομπών που βρίσκονται σε πόλεις γύρω από τις κατεχόμενες περιοχές. Πολλές φορές καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τις παρεμβολές στις συχνότητες μας, είπε.
“Οι άνθρωποι σε εκείνες τις περιοχές δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι θύματα αυτής της προπαγάνδας. Κάποτε όμως η προπαγάνδα είναι τόσο ευδιάκριτη που οι άνθρωποι ψάχνουν περισσότερη πληροφόρηση. Μια φορά υπήρχε μια fake είδηση ότι δήθεν οι πολιτικοί κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι. Άμεσα διασταυρώσαμε τις πληροφορίες και βρήκαμε ότι ήταν ψευδείς”.
Το μέλλον της χώρας
Το οδοιπορικό μας στην Ουκρανία ήταν εξαιρετικά χρήσιμο. Τα δεδομένα στη χώρα είναι εξαιρετικά περίπλοκα. Από τις συζητήσεις μας αντιληφθήκαμε πως όπως και στην περίπτωση της Κύπρου, απουσιάζει η ενότητα και το όραμα για το μέλλον της χώρας. Απουσιάζει το σχέδιο για απελευθέρωση αυτών των εδαφών. Κάποιοι, πιστεύουν ότι ο χρόνος θα δώσει τη λύση. Όμως υπάρχει σε εξέλιξη ένας υβριδικός πόλεμος ο οποίος δημιουργεί εξαιρετικά δυσμενή δεδομένα τόσο στις συνειδήσεις των ανθρώπων όσο και επί του εδάφους. Εάν το Κίεβο δεν παράξει τις πολιτικές που χρειάζονται άμεσα, τότε όπως αρκετοί έμπειροι διπλωμάτες εκτιμούν, θα κινδυνέψουν και άλλα εδάφη της χώρας στο μέλλον.
Oι συμπλοκές στο ανατολικό μέρος της χώρας συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Aπό το 2014 μέχρι σήμερα 4289 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 740 σχολεία καταστράφηκαν, 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζονται και από τις δύο πλευρές. Το μέλλον της Ουκρανίας, επί του παρόντος δεν προδιαγράφεται λαμπρό…Για πολλούς η ευρωπαϊκή οδός φαντάζει ως όαση για την Ουκρανία, ωστόσο η χώρα είναι πάρα πολύ πίσω σε μια σειρά από ζητήματα για να διεκδικήσει κάτι τέτοιο στο άμεσο μέλλον.
