Από τη δεκαετία του 2000 που κυκλοφόρησε στην αγορά το πρώτο μοντέλο, οι ρομποτικές ηλεκτρικές σκούπες έχουν εξελιχθεί ραγδαία. Καθαρίζουν γρήγορα κάθε γωνιά του σπιτιού σας, ενώ οι νεότερες εκδόσεις είναι πολύ κοντά στο να νικήσουν και τους μακροχρόνιους «εχθρούς» τους: τα εμπόδια που δημιουργούν τα καλώδια και τα κορδόνια των παπουτσιών.

«Πληρώνουμε όμως υψηλό τίμημα, και εδώ δε μιλάμε μόνο για χρήματα» λέει ο Roman Cuprik από την ομάδα της παγκόσμιας εταιρίας ψηφιακής ασφάλειας ESET. «Για να αποφύγουν τα εμπόδια, οι σύγχρονες ρομποτικές ηλεκτρικές σκούπες είναι εξοπλισμένες με αισθητήρες, GPS ή ακόμα και κάμερες!

Χρησιμοποιώντας ισχυρά εργαλεία για να μαζέψει τη σκόνη σας, η έξυπνη σκούπα σας μαζεύει και κάτι άλλο: τα… προσωπικά σας δεδομένα».

Περιστατικά όπως η διαρροή φωτογραφιών μιας γυναίκας στην τουαλέτα εγείρουν ερωτήματα ως προς το πόσα τελικά γνωρίζει η ρομποτική σκούπα σας για εσάς και – το πιο σημαντικό – τι δεδομένα στέλνει σε άλλους.

Πόσα γνωρίζει για εσάς η ηλεκτρική σας σκούπα; 

Μερικά γνωστά περιστατικά θα μπορούσαν να μας δώσουν κάποιες ενδείξεις. 

Στις αρχές του 2022, το MIT Technology Review απέκτησε ιδιωτικές φωτογραφίες από εσωτερικά σπιτιών και προσωπικές φωτογραφίες που είχαν ληφθεί από χαμηλές γωνίες. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι φωτογραφίες αυτές τραβήχτηκαν από μια έκδοση της σειράς Roomba J7 της iRobot.

Η iRobot – ένας από τους πιο γνωστούς προμηθευτές ρομποτικών σκουπών στον κόσμο – επιβεβαίωσε ότι οι εικόνες αυτές τραβήχτηκαν από τις συσκευές της το 2020 στο πλαίσιο μιας διαδικασίας ανάπτυξης προϊόντων.

Οι εικόνες τραβήχτηκαν από τη ρομποτική σκούπα Roomba και στη συνέχεια στάλθηκαν στην Scale AI, η οποία τις χρησιμοποιεί για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και η οποία, τελικά, βοηθά την iRobot να βελτιώσει τα προϊόντα της αναγνωρίζοντας περισσότερα αντικείμενα και εμπόδια.

Δυστυχώς, σε αυτή την περίπτωση, κάποιοι εργαζόμενοι της Scale AI δεν τήρησαν τις συμφωνίες απορρήτου και μοιράστηκαν τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τις ηλεκτρικές σκούπες σε ιδιωτικές ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Δείξε μου το σπίτι σου και θα σου πω τι χρειάζεσαι 

Τον Αύγουστο του 2022, η Amazon ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εξαγοράσει την iRobot. Σε μια εποχή μεγαλύτερης ρυθμιστικής ανησυχίας σχετικά με τον ανταγωνισμό στην αγορά και την προστασία της ιδιωτικής ζωής, η συμφωνία προκάλεσε ανησυχίες σχετικά με το ποια δεδομένα θα μπορούσε να συλλέξει η Amazon και πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν.

Τον Ιούλιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε επίσημη έρευνα σχετικά με τη συμφωνία για να αξιολογήσει αν αυτή θα μπορούσε να δώσει σε μια εταιρεία όπως η Amazon ένα μεγάλο πλεονέκτημα – δηλαδή, αν οι εικόνες που συλλέγονται θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση των οργανικών προτάσεων αγοράς και των καλύτερα προσαρμοσμένων διαφημίσεων με βάση πραγματικά προσωπικά δεδομένα.    

«Για παράδειγμα, οι ρομποτικές ηλεκτρικές σκούπες μπορούν να μάθουν την καθημερινή σας ρουτίνα με βάση το πρόγραμμα καθαρισμού που έχετε ορίσει» ενημερώνει ο Cuprik από την ESET.

«Ομοίως, τα αποθηκευμένα σχεδιαγράμματα των εσωτερικών χώρων αποκαλύπτουν το μέγεθος και το σχεδιασμό ενός σπιτιού, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει στοιχεία όπως πχ επίπεδα εισοδήματος και άλλες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης κάποιου. Και, φυσικά, μια διαρροή δεδομένων θα μπορούσε ενδεχομένως να αποκαλύψει εικόνες του χώρου σας, συμπεριλαμβανομένων τρόπων αναγνώρισης του ποιος είστε και πού ζείτε».

Κατασκοπεία από την ηλεκτρική σας σκούπα; 

Εμπνευσμένη από την τεχνική υποκλοπής, η οποία χρησιμοποιείται από τον Ψυχρό Πόλεμο, η έρευνα του 2020 που διεξήχθη από επιστήμονες πληροφορικής του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης (NUS) και του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ (UMD), μετέτρεψε τα συστήματα πλοήγησης των ρομποτικών σκουπών σε μικρόφωνα λέιζερ.

Με αυτόν τον τρόπο, η ηλεκτρική σκούπα μπορεί να καταγράψει τις αλλαγές στις δονήσεις που παράγονται ως απόκριση στα κύματα πίεσης που δημιουργούνται. Αυτές οι αλλαγές μπορούν, τελικά, να μετατραπούν έτσι ώστε να μπορεί να ακουστεί μια συζήτηση που λαμβάνει χώρα στο συγκεκριμένο δωμάτιο.

Όσο πιο ικανή είναι μια έξυπνη συσκευή, τόσο περισσότερα γνωρίζει για εσάς 

Οι πρόσφατες εκδόσεις των ρομποτικών ηλεκτρικών σκουπών διατηρούν συνήθως ένα σχεδιάγραμμα του σπιτιού σας και μπορούν να λειτουργούν μέσω μιας εφαρμογής για smartphone. Πολλά από αυτά τα μοντέλα διαθέτουν επίσης φωνητικό έλεγχο, συνήθως συμβατό με το Amazon Alexa ή το Google Assistant. Και οι περισσότερες από τις έξυπνες δυνατότητες προέρχονται από κάμερες, αισθητήρες και μικρόφωνα.

Αν θέλετε μια ρομποτική ηλεκτρική σκούπα με έμφαση στην προστασία της ιδιωτικής ζωής, εξετάστε τις συσκευές που βασίζονται σε αδρανειακές μετρήσεις συνδυάζοντας γυροσκόπια και επιταχυνσιόμετρα. Ο λόγος είναι απλός: αυτές οι συσκευές δε χρειάζονται κάμερες, λέιζερ ή χαρτογράφηση για να λειτουργήσουν.

Ωστόσο, το μειονέκτημα είναι ότι κινούνται λιγότερο αποτελεσματικά από τις αντίστοιχες συσκευές υψηλής τεχνολογίας και ενδέχεται να διέρχονται επανειλημμένα από τις ίδιες περιοχές του σπιτιού σας. 

Όταν πρόκειται για τον έλεγχο μιας ηλεκτρικής σκούπας από το τηλέφωνο, χρησιμοποιήστε ασφαλείς εφαρμογές για κινητά αντί για φωνητικό έλεγχο.

Πως να προστατέψετε τα δεδομένα σας

Τι να λάβετε υπόψη πριν αγοράσετε μια νέα έξυπνη σκούπα.

Τι προτείνει ο Roman Cuprik από την ομάδα της ESET

1. Κάποια μοντέλα μπορούν να λειτουργούν και όταν είναι εκτός σύνδεσης (offline) χωρίς ορισμένες λειτουργίες, όπως ο τηλεχειρισμός ή ο προγραμματισμός. Άλλες σκούπες πρέπει να ρυθμιστούν ειδικά ώστε να μην στέλνουν δεδομένα στον διακομιστή του κατασκευαστή. 
2. Σε πολλές έξυπνες σκούπες μπορεί επίσης να απαγορευτεί η είσοδος σε ορισμένα δωμάτια, όπως ένα υπνοδωμάτιο ή ένα μπάνιο. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω των ρυθμίσεων ή με τη χρήση εικονικών «τοίχων».  
3. Πριν αγοράσετε τη νέα ρομποτική σας σκούπα, ελέγξτε τον κατασκευαστή της. Επιλέξτε εκείνους τους κατασκευαστές που ευνοούν την κρυπτογράφηση δεδομένων και απαιτούν έλεγχο ταυτότητας δύο παραγόντων για την πρόσβαση στις εφαρμογές κινητών τηλεφώνων της συσκευής.
4. Διαλέξτε έναν προμηθευτή που προσφέρει τακτικές ενημερώσεις για την εφαρμογή κινητού και το firmware (υλικολογισμικό) της ηλεκτρικής σκούπας.
5. Ελέγχετε πάντα τη διάρκεια ζωής του προϊόντος που αγοράζετε και για πόσο καιρό αναμένεται να λαμβάνει υποστήριξη από τον κατασκευαστή.

Βάζοντας την ευκολία μας πάνω από την ιδιωτικότητά μας  

Η εξέλιξη των έξυπνων ηλεκτρικών σκουπών είναι ένα παράδειγμα του πως οι άνθρωποι επιλέγουν την ευκολία τους έναντι της ιδιωτικότητάς τους. Όσο πιο ικανές είναι οι έξυπνες συσκευές μας και όσο περισσότερα δεδομένα επιτρέπεται να συλλέγουν, τόσο περισσότερο εισβάλλουν στη ζωή μας- επομένως, οι πιθανότητες να διατηρήσει κανείς την ιδιωτική του ζωή πλήρως ανέπαφη είναι μικρότερες.

Ωστόσο, για όσους βάζουν την ιδιωτικότητα και την προστασία των δεδομένων τους πάνω από την ευκολία τους, ο καλύτερος τρόπος για να μείνουν μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα είναι να χρησιμοποιούν τις παλιές καλές «όχι και τόσο έξυπνες» συσκευές. «Μια απλή ηλεκτρική σκούπα μπορεί να απαιτεί περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσετε το καθάρισμα του σπιτιού, αλλά τουλάχιστον δε θα σας φωτογραφίσει ενώ βρίσκεστε στην τουαλέτα» λέει ο Cuprik.

Παρ’ όλα αυτά, αν εξακολουθείτε να βρίσκετε τις ρομποτικές ηλεκτρικές σκούπες πολύ βολικές για να τις αποφύγετε, τότε ένας τρόπος για να διατηρήσετε κάποιο ίχνος ελέγχου της ιδιωτικής σας ζωής είναι να είστε επιλεκτικοί με τις ρυθμίσεις τους και τα στοιχεία που μπορούν να συλλέξουν.