Την κατακραυγή της παγκόσμιας πολιτικής και επιστημονικής κοινότητας έχει προκαλέσει η απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να δώσει την Παρασκευή το «πράσινο φως» για μετατροπή του μουσειακού καθεστώτος της Αγίας Σοφίας, με τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να υπογράφει λίγο αργότερα το αντίστοιχο διάταγμα.

Δριμεία ήταν η αντίδραση Αθήνας και Λευκωσίας, ενώ ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ρωσία καταδίκασαν την απόφαση που φαίνεται να διαταράσσει και τις πολιτικές ισορροπίες, σε μια εποχή έντονων διπλωματικών σχεδιασμών για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Στις 24 Ιουλίου η πρώτη προσευχή

Ο Τούρκος Πρόεδρος, κατά τη διάρκεια διαγγέλματος που απηύθυνε το βράδυ της Παρασκευής προς τον τουρκικό λαό, δήλωσε πως στις 24 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί η πρώτη μουσουλμανική προσευχή στην Αγία Σοφία.

«Η Τουρκία ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί», τόνισε ο Τούρκος πρόεδρος, προσθέτοντας ότι το «τζαμί» θα είναι ανοιχτό σε όλους τους μουσουλμάνους, τους χριστιανούς και τους ξένους. 

Νωρίτερα την ίδια μέρα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανήρτησε στο Twitter το διάταγμα που υπέγραψε, στο οποίο αναφέρεται ότι ελήφθη η απόφαση να τεθεί η Αγία Σοφία υπό τον έλεγχο της Αρχής Θρησκευτικών Υποθέσεων (Ντιγιανέτ), συνοδεύοντάς το, μάλιστα, με την έκφραση «Με τις ευχές μου».

Ηχηρή αντίδραση Αθήνας και Λευκωσίας

Σύσσωμη η πολιτική σκηνή της Κύπρου καταδίκασε την απόφαση μετατροπής αλλά και την προκλητικότητα του Τούρκου Προέδρου, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να αναφέρει σε ανάρτησή του στο τουίτερ:

Νίκος Αναστασιάδης – Πρόεδρος της Δημοκρατίας«H μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, είμαι μία ακόμη πρόκληση για το σύνολο του πολιτισμένου κόσμου και των διεθνών οργάνων που τον εκπροσωπούν. Συνιστά ιστορική εκτροπή και βεβήλωση ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς με ιδιαίτερη αξία για τους όπου γης χριστιανούς».

Στην ίδια γραμμή ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, τόνιζε την έντονη καταδίκη, αναφέροντας ότι πρόκειται για ενέργεια «που δείχνει το πραγματικό πρόσωπο του Ταγίπ Ερντογάν». Παράλληλα, κάλεσε την διεθνή κοινότητα να στείλει τα κατάλληλα μηνύματα στον Τούρκο Πρόεδρο. 

Σχολιάζοντας τα τεκταινόμενα από την πλευρά του ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος επεσήμανε ότι θ αποβούν εις βλάβης της Τουρκίας:

Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος«Ξέρουμε πολύ καλά ότι ακόμη και το ροχαλητό του ενοχλεί τους Τούρκους για αυτό πρέπει να κρατήσουμε σε απόσταση από τον πατριάρχη και να μην τον βάλουμε σε δύσκολες περιστάσεις».

«Σοβαρό πλήγμα στις σχέσεις Τουρκίας και διεθνούς κοινότητας» προκαλεί η απόφαση της Τουρκίας, σύμφωνα με την Αθήνα.

«Η απόφαση της Τουρκίας να την μετατρέψει σε τζαμί προκαλεί ευθέως την ιστορική μας μνήμη, υπονομεύει ανεπανόρθωτα τις αξίες της ανεκτικότητας και του διαλόγου των θρησκειών και επιφέρει σοβαρό πλήγμα στις σχέσεις της με την Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή κοινότητα» δήλωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου. 

Με γραπτή του δήλωση και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, τόνισε ότι η απόφαση αποτελεί προσβολή του οικουμενικού χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας. Παράλληλα, «πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει επίσης όλους όσοι αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού».

Λανθασμένη απόφαση, χαρακτήρισε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Ελλάδας Στέλιος Πέτσας, την απόφαση του προέδρου της Τουρκίας, να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. «Το θέμα της Αγίας Σοφίας είναι διεθνές ζήτημα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τέτοια παραβατική συμπεριφορά και μια τόσο μεγάλη προσβολή θα πρέπει να έχει και ανάλογη απάντηση» είπε ο κ. Πέτσας μιλώντας στο δίκτυο του Σκάϊ.

«Καμπανάκια» από την διεθνή κοινότητα και μηνύματα προς Ερντογάν

Την απογοήτευση αλλά και τη λύπη τους για την απόφαση της Τουρκίας να προχωρήσει στη μετατροπή του μουσειακού καθεστώτος εξέφρασαν αξιωματούχοι της Ε.Ε., των ΗΠΑ, της Ρωσίας αλλά και της Γερμανίας. 

«Λυπηρή» χαρακτήρισε την απόφαση για την Αγιά Σοφιά, με ανακοίνωσή του, ο Ύπατος Εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ. Ο κ. Μπορέλ ανέφερε ότι «η Αγιά Σοφιά έχει ισχυρή συμβολική, ιστορική και παγκόσμια αξία. Η Τουρκία έχει αναπτύξει μια παράδοση πολιτιστικής διατήρησης καθώς και αναγνωρισμένη παράδοση πνευματικής και πολιτιστικής ανοικτότητας».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε ο εντεταλμένος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για θρησκευτικά ζητήματα Μάρκους Γκρίμπελ, δηλώνοντας ότι «πολύ λυπηρό το γεγονός ότι η Αγιά Σοφιά διατίθεται αποκλειστικά σε μία θρησκεία για την τέλεση προσευχής», επισημαίνοντας τη σημαντικότητα του κτηρίου., τόσο για τον χριστιανικό όσο και για τον μουσουλμανικό λαό.

Την απογοήτευση των ΗΠΑ για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί εξέφρασε η εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μόργκαν Ορτέιγκους. Απαντώντας σε ερώτηση των Ελλήνων ανταποκριτών στην Ουάσιγκτον, η κ. Ορτέιγκους κάλεσε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει την προσβασιμότητα σε όλους τους επισκέπτες.

Μόργκαν Ορτέιγκους – Εκπρόσωπος Στέιτ Ντιπαρτμεντ«Κατανοούμε ότι η τουρκική κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της πρόσβασης στην Αγία Σοφία για όλους τους επισκέπτες και ανυπομονούμε να ακούσουμε τα σχέδιά της για να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει προσβάσιμη χωρίς εμπόδια σε όλους».

Παράλληλα, τη λύπη του για την απόφαση του ανώτατου τουρκικού διοικητικού δικαστηρίου να μετατραπεί σε τζαμί η Αγία Σοφία εξέφρασε με ανακοίνωσή του ο υποψήφιος για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών, Τζο Μπάιντεν, ενώ καλεί τον Τούρκο πρόεδρο να αναιρέσει την απόφασή του και να διατηρήσει τον ιερό αυτό χώρο υπό το σημερινό του καθεστώς. 

Ο πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας (άνω βουλή) της Ρωσίας, Κονσταντίν Κόσατσεφ, εξέφρασε την λύπη του για την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να χρησιμοποιηθεί ο Ναός της Αγιάς Σοφιάς ως τζαμί, επισημαίνοντας ότι μια τέτοια απόφαση μπορεί να προκαλέσει εξαιρετικά αρνητικές αντιδράσεις σε όλο τον χριστιανικό κόσμο.

Η κυβέρνηση της Γαλλίας κατέγραψε μετά «θλίψης» της τις αποφάσεις των τουρκικών αρχών για τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, αναφέρει ανακοίνωση Τύπου που δημοσιοποίησαν αργά το βράδυ χθες Παρασκευή οι υπηρεσίες του γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν. «Η Γαλλία θλίβεται για την απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να τροποποιηθεί το καθεστώς της Αγίας Σοφίας και το διάταγμα του προέδρου [της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ] Ερντογάν με το οποίο υπήχθη στη δικαιοδοσία της διεύθυνσης θρησκευτικών υποθέσεων. Οι αποφάσεις αυτές θέτουν υπό αμφισβήτηση μια από τις πιο συμβολικές ενέργειες της σύγχρονης και λαϊκής Τουρκίας», τόνισε ο γάλλος ΥΠΕΞ

Ο Ερντογάν εναντίον όλων

Κρατώντας τα αυτιά του κλειστά στις προτροπές Αμερικανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων που τον καλούσαν να σεβαστεί το μέχρι πρότινος ισχύον καθεστώς της Αγίας Σοφίας, ο Τούρκος Πρόεδρος προχώρησε σε μια κίνηση – «δυναμίτη» σε μια εποχή με έντονο διπλωματικό παρασκήνιο για τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Υπενθυμίζεται ότι η αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή είναι το πρώτο θέμα στην ατζέντα της Δευτέρας, όπου οι 27 Υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες στο πρώτο Συμβούλιο με φυσική παρουσία μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του νέου κορωνοϊού. 

Με το βλέμμα στραμμένο στις ευρωτουρκικές σχέσεις, αναμένεται να συζητηθούν οι προκλητικές ενέργειες της χώρας στην ευρύτερη περιοχή, ενώ ερωτηματικό παραμένει αν, και μετά την τελευταία κίνηση του Τούρκου Προέδρου, η Ένωση θα προχωρήσει σε έμπρακτη στήριξη και προστασία των δικαιωμάτων και συμφερόντων Αθήνας – Λευκωσίας.