«Τότε είπε και γεννήθηκεν η θάλασσαΚαι είδα και θαύμασαΚαι στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ’ εικόνακαι ομοίωσή μου»
Ο ραψωδός του Αιγαίου, ο υμνητής του αρχιπελάγους και του φωτός, ο πολίτης του κόσμου. Ένα από τα επίλεκτα μέλη της «γενιάς του τριάντα», ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες δημιουργούς. Ποιητής μα και ζωγράφος. Οδυσσέας Ελύτης.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η ξενιτιά μέσα από την πέμπτη τέχνη
«Έχω την εντύπωση ότι σε όλη μου τη ζωή όταν άνοιγα ένα παράθυρο έβλεπα τη θάλασσα, ακόμα και στον ύπνο μου.»
Μια Πέμπτη, 2 Νοεμβρίου 1911 θα έρθει «σε αυτόν τον κόσμο τον μικρό, τον μέγα». Θα αντικρίσει στο Ηράκλειο για πρώτη φορά το φως του ήλιου και το μπλε της θάλασσας, που τόσο εξύμνησε ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα…
Advertisement«Ήθελα κάποιο ψευδώνυμο και επειδή πάντοτε οι λέξεις που άρχιζαν από έψιλον λάμδα, ελ, μου ασκούσανε μια μαγεία, είτε επειδή ήταν η Ελλάδα, είτε η ελπίδα, είτε μια Ελένη που ήμουνα τότε ερωτευμένος, η ελευθερία, όλες οι λέξεις που αρχίζουν από ελ, σκέφτηκα να το αρχίσω έτσι. Κατόπιν ήταν το γράμμα ύψιλον που για εμένα είναι το πιο ελληνικό γράμμα, άλλωστε οι Γάλλοι για να το λένε ι γκεκ θα πει είναι το ελληνικό. Και έβαλα μετά το ελ το ύψιλον. Δεν χρειαζόταν λοιπόν παρά να βάλω μια κατάληξη που να είναι και λίγο αρχαιοπρεπής, -ύτης και έτσι, ενώ έψαχνα στην αρχή να βάλω κάτι μεταξύ του ελ και του -ύτης, έβαλα το ύψιλον και βρήκε το Ελύτης.»
«Τη γλώσσα του έδωσαν ελληνική» και τόσο την αγάπησε που έπαιξε μαζί της, έμπλεξε περίτεχνα τις λέξεις της και έφτιαξε τη δική του, την ελύτικη γλώσσα, αφήνοντας το αποτύπωμά του στην παγκόσμια λογοτεχνία.
1940. Ενώ έχει ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ξεπροβάλλει μια φωτεινή αχτίδα μες «τη συννεφιά του κόσμου». Οι Προσανατολισμοί, η πρώτη ποιητική συλλογή του Ελύτη.
«Οι δυο πρώτες λέξεις του πρώτου ποιήματος, του πρώτου βιβλίου μου, είναι ο έρωτας, το αρχιπέλαγος. Κατά έναν μυστηριώδη τρόπο, αυτές οι δύο λέξεις καθορίσανε – και φυσικά με προεκτάσεις που έφερε η ωριμότητα – όλο το υπόλοιπο το έργο μου. Το καθορίζουνε.»
Λίγους μήνες αργότερα, επιστρατεύεται ως ανθυπολοχαγός στα αλβανικά βουνά, όπου θα πολεμήσει στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Θα προσβληθεί από τύφο και θα σωθεί «από θαύμα», όπως ο ίδιος λέει. Εκεί θα αντικρύσει εικόνες που πολλά χρόνια αργότερα θα μαρτυρήσει μέσα από το κατεξοχήν αριστούργημά του.
«…Και στα βάθη μέσα των ματιών ανεπίδοτο έμεινε το ηλιοβασίλεμα! Και των ανθρώπων η φρόνηση έκλεισε τα σύνορα. Τείχισε τις πλευρές του κόσμου και από το μέρος τ’ ουρανού σήκωσε τις εννέα επάλξεις και στην πλάκα επάνω του βωμού σφαγίασε το σώμα τους φρουρούς πολλούς έστησε στις εξόδους. Και των ανθρώπων η φρόνηση έκλεισε τα σύνορα…»
1959. Η Γένεσις του «Άξιον Εστί», μια εθνική τοιχογραφία, ένας επίγειος μεταφυσικός ύμνος…
Στίχοι που αργότερα θα σμίξουν με τη μουσική του Θεοδωράκη και θα τον καθιερώσουν ως μια μορφή αντιστασιακού λόγου.
Σε μια ιδιαιτέρως αντιερωτική εποχή για την Ελλάδα, θα γράψει ένα από τα πιο βαθιά ερωτικά ποιήματα, έναν ύμνο που κάθε του λέξη σπινθηρίζει από πάθος, μια γλυκόπικρη εξομολόγηση που αντανακλά ολόκληρο το μεγαλείο του έρωτα. Το Μονόγραμμα!
Θα κυκλοφορήσει για πρώτη φορά την Άνοιξη του 1971 από τον Κύπριο εκδότη Ευάγγελο Λουίζο ο οποίος θα έχει την ιδέα να εκδώσει φωτοτυπημένα χειρόγραφα του Ελύτη.
«Οι άγγελοι τραγουδάνε. Και οι ερωτευμένοι επίσης. Πίσω από κάθε ανάταση, από κάθε μεράκι, μια κιθάρα περιμένει έτοιμη να πάρει τα λόγια και να τα ταξιδέψει από χείλη σε χείλη. Δεν είναι λίγο αυτό. Είναι η χαρά να δίνεις χαρά στους άλλους, είναι αυτό που μας βαστάει στη ζωή», γράφει στα «Ρω του έρωτα», το 1972.
18 Οκτωβρίου 1979. Η Σουηδική Ακαδημία θα ανακοινώσει προς έκπληξη όλων ότι το Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται στον Οδυσσέα Ελύτη και θα ορίσει το «Άξιον Εστί» ως ένα από τα αριστουργήματα της ποίησης του 20ου αιώνα.
«Ο καημός του θανάτου τόσο με πυρπόλησε, που η λάμψη μου επέστρεψε στον ήλιο. Κείνος με πέμπει τώρα μέσα στην τέλεια σύνταξη της πέτρας και του αιθέρος. Λοιπόν, αυτός που γύρευα, είμαι.»
1996. Μια «Άνοιξη ακριβή» για τον Ελληνισμό που θα χάσει τον εθνικό ποιητή. Ο Οδυσσέας Ελύτης θα αφήσει την «γλυκιά περιπέτεια», τη «γλυκιά ζωή» στις 18 Μαρτίου έπειτα από ανακοπή καρδιάς.
«Να γιατί γράφω, γιατί η ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος». Και έτσι θα τον νικήσει, με τους στίχους που δόξασαν το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου που θαρρείς αν ακουμπήσεις ένα κοχύλι στ’ αφτί σου, θα τ’ ακούσεις να υμνεί αιώνια κι αυτό με τη σειρά του τον ποιητή που τ’ ανέδειξε όσο ποτέ κανένας άλλος.
«Στόν Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στή θάλασσα Μέ κρεβάτι μεγάλο καί πόρτα μικρή Έχω ρίξει μές στάπατα μιάν ηχώ Νά κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ Νά σέ βλέπω μισή να περνάς στό νερό και μισή να σε κλαίω μές στόν Παράδειο.»
