«Ή ταν ή επί τας», λέει το έμβλημα της 338 Μοίρας στη βάση της Ανδραβίδας, τη μοναδική μονάδα της Πολεμικής Αεροπορίας της Ελλάδας, που υπηρετούν τα αεροσκάφη F-4E Phantom II, όπως το μαχητικό που κατέπεσε στις 10:30 το πρωί της Δευτέρας στη θάλασσα ανοιχτά από το Κατάκολο Ηλείας.

Οι δύο χειριστές του Phantom, ο σμηναγός Ευστάθιος Τσιτλακίδης 31 ετών που ήταν ο κυβερνήτης και ακόμη αγνοείται έπειτα από την συντριβή του F-4 στη θάλασσα και ο υποσμηναγός Μάριος-Μιχαήλ Τουρούτσικας 29 ετών, συγκυβερνήτης που εντοπίστηκε νεκρός είχαν απογειωθεί στις 10:15 της Δευτέρας από την 117 Πτέρυγα Μάχης στην αεροπορική βάση της Ανδραβίδας.

Μαζί με ακόμη ένα διθέσιο Phantom ομοίου τύπου επρόκειτο να κάνουν άσκηση «χαμηλής ναυτιλίας», πτήση σε πολύ χαμηλό ύψος στα 300 πόδια δηλαδή. Είναι μια πολύ δύσκολη άσκηση, για κάποιους ακραία, όπου το αεροσκάφος πετά πολύ χαμηλά με σκοπό την αποφυγή εντοπισμού από ραντάρ σε περίπτωση πολεμικής αποστολής. Το αεροσκάφος πετά ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους, στην περίπτωση του σμηναγού Τσιτλακίδη και του υποσμηναγού Τουρούτσικα το F-4 Phantom πετούσε λίγο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Είναι κοινό μυστικό ότι στις ασκήσεις αυτές πολύ συχνά τα μαχητικά πετούν πολύ πιο χαμηλά από τα 300 πόδια -δηλαδή 100 μέτρα- ώστε οι συνθήκες του γυμνασίου να είναι όσο το δυνατόν πιο αληθοφανείς. «Πολλές φορές μπορεί να πας πολύ πιο κάτω και μετά, όταν ανεβαίνεις στα 300 πόδια νομίζεις ότι βρίσκεσαι στα 40.000 πόδια» λέει στο protothema.gr παλαιός Phantom-ας, ένας δηλαδή από τους πιλότους που έχουν εκπαιδευθεί στον χειρισμό των αμερικανικής σχεδίασης και κατασκευής αεροσκαφών που άρχισαν να εντάσσονται στην Πολεμική Αεροπορία το 1974.

Το μοιραίο F-4E Phantom II με αριθμό 507 φαίνεται ότι ήταν ένα από τα πρώτα έξι αεροσκάφη που παραλήφθηκαν από την Πολεμική Αεροπορία το 1974. Περί το 2000 εκσυγχρονίστηκε, όμως παρά την αναβάθμισή του αυτή δεν παύει να είναι ένα αεροσκάφος σε υπηρεσία επί σχεδόν 50 χρόνια. Μετά την χθεσινή συντριβή του Φάντομ με το serial number 507, στην 338 Μοίρα και κατά συνέπεια σε ολόκληρη την Πολεμική Αεροπορία έχουν απομείνει 33 F-4E Phantom II.

Πώς έγινε η άσκηση

Σε ασκήσεις «χαμηλής ναυτιλίας», όπως αυτή που έκαναν το πρωί της Δευτέρας πάνω από τη θάλασσα ο σμηναγός Τσιτλακίδης και ο υποσμηναγός Τουρούτσικας, τα Phantom πετούν χωρίς πρόσθετες δεξαμενές καυσίμων, ώστε να έχουν το περιθώριο για παραπάνω ελιγμούς και να μπορούν να στρίβουν καλύτερα. Οι πιλότοι σε αυτές τις ασκήσεις δέχονται περισσότερα G στο σώμα τους, ίσως σχεδόν όσα «τραβούν» σε εναέρια μάχη.

Στις 10:30 το πρωί της Δευτέρας 30 Ιανουαρίου, 15 λεπτά μετά την απογείωσή τους από τη βάση της Ανδραβίδας, ο σμηναγός Τσιτλακίδης και ο υποσμηναγός Τουρούτσικας για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους κατέπεσαν στη θάλασσα με αποτέλεσμα το Phantom τους να συντριβεί. Ο συγκυβερνήτης Τουρούτσικας ανακηρύχθηκε νεκρός λίγες ώρες μετά, από κάποιο εύρημα που πιστοποίησε ότι έχασε τη ζωή του κατά την πτώση του F-4. Η έρευνα για τον σμηναγό Τσιτλακίδη θα συνεχιστεί μέχρι να συμπληρωθούν 72 ώρες από την συντριβή του Phantom, όπως προβλέπουν τα πρωτόκολλα, έστω κι αν οι ελπίδες να εντοπιστεί εν ζωή μειώνονται όσο περνούν οι ώρες.

Από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας δεν απαντούν στο ερώτημα αν ο εντοπισμός ενός από τα δύο αλεξίπτωτα σημαίνει ότι οι πιλότοι προσπάθησαν τελευταία στιγμή να κάνουν χρήση του εκτινασσόμενου καθίσματος αλλά δεν τα κατάφεραν. Ανώτατες στρατιωτικές πηγές είπαν από τις 11:30 το πρωί της Δευτέρας στο protothema.gr ότι οι πιλότοι δεν πρόλαβαν να εγκαταλείψουν το Φάντομ πριν την συντριβή.

Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, δευτερόλεπτα πριν το F-4 Phantom πέσει στη θάλασσα οι πιλότοι του μαχητικού έκαναν κλειστή στροφή κινούμενοι σε πολύ χαμηλό ύψος πάνω από τη θάλασσα. Σε ποιο ακριβώς ύψος πετούσαν, δηλαδή πόσα πόδια πάνω από τη θάλασσα, είναι κάτι που θα καταθέσουν οι πιλότοι του «bravo 1» δηλαδή του προπορευόμενου Phantom που είχε το ρόλο του αρχηγού του ζεύγους στην επιτροπή διερεύνησης. Τι μπορεί να συνέβη και το Phantom κατέπεσε στη θάλασσα είναι άγνωστο. Επικοινωνία δεν έχει καταγραφεί, κάποιο τελευταίο μήνυμα δεν φαίνεται να εξέπεμψαν ο σμηναγός Τσιτλακίδης και ο υποσμηναγός Τουρούτσικας. Είναι άλλωστε πολύ δύσκολο στις συνθήκες της άσκησης «χαμηλής ναυτιλίας», αφού σε τόσο ακραίες συνθήκες οι πιλότοι δεν χάνουν χρόνο πατώντας το μπουτόν επικοινωνίας, πρώτο τους μέλημα είναι να σώσουν το αεροσκάφος και μετά να διασωθούν. Μπορεί να συνέβη κάποια μηχανική βλάβη; Μπορεί να έχασαν την ώση τους και οι δύο turbojet κινητήρες του Phantom; Τίποτα δεν είναι απίθανο, ούτε καν το ενδεχόμενο μιας αεροδυναμικής βλάβης που μπορεί να αποβεί μοιραία στις ακραίες συνθήκες της χαμηλής πτήσης που εκτελούσαν οι δύο πιλότοι.

Οι πιλότοι των Phantom περνούν δύσκολη και επίπονη εκπαίδευση, τόσο στη θέση του συγκυβερνήτη όσο και ως κυβερνήτες. Και κάθε Phantom-ας για να γίνει κυβερνήτης πρέπει να έχει συμπληρώσει 3 με 5 χρόνια ως συγκυβερνήτης, να περάσει το Σχολείο Μετεκπαίδευσης και αφού περάσουν όλα τα «checks» σωστά να γίνει κυβερνήτης. Ο συγκυβερνήτης Μάριος-Μιχαήλ Τουρούτσικας ήταν στην 338 Μοίρα από τον Απρίλιο του 2019. Ο αγνοούμενος σμηναγός Ευστάθιος Τσιτλακίδης ήταν στην 338 της Ανδραβίδας από τον Μάιο του 2016. Πετούσε ως συγκυβερνήτης στα F-4 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021. Τότε ξεκίνησε το ΣΜΕΤ για να γίνει κυβερνήτης και τελείωσε το σχολείο τον Δεκέμβριο του 2022, με απλά λόγια ως κυβερνήτης στα Phantom είχε βγει πριν από ένα μήνα και κάτι.

Οπως λένε με λύπη οι πιλότοι της Πολεμικής Αεροπορίας, ένα ατύχημα είναι δυστυχώς «λαχείο». Δεν μετράει ούτε το πόσο υψηλό δείκτη νοημοσύνης (IQ) έχει ένας ιπτάμενος χειριστής, ούτε αν είναι «χεράς». Δυστυχώς, μοιάζει σαν να είναι θέμα στατιστικής. Και η προηγούμενη συντριβή μαχητικού αεροσκάφους της Πολεμικής Αεροπορίας είχε γίνει το 2018 οταν κατέπεσε το Μιράζ του σμηναγού Μπαλταδώρου, παρασύροντας στο θάνατο τον ήρωα πιλότο.