Ένα νέο φάρμακο κατά της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας (AML), στην παρασκευή του οποίου κεντρικό ρόλο είχε ελληνική ερευνητική ομάδα στο Κέιμπριτζ, θα ενταχθεί σε κλινικές δοκιμές το 2022, σε ένα από τα δυνητικά σημαντικότερα βήματα που έχουν γίνει ποτέ στην προσπάθεια να νικηθεί ο καρκίνος. Είναι ένα από τα πρώτα φάρμακα που έχει προκύψει από έρευνες με την τεχνολογία τροποποίησης γονιδιώματος CRISPR και έχει την ιδιότητα να στοχεύει ένα συγκεκριμένο ένζυμο που παίζει κεντρικό ρόλο στην παραγωγή μιας πρωτεΐνης που χρειάζονται τα κύτταρα του καρκίνου του αίματος για να επιβιώνουν. Για να παραχθούν πρωτεΐνες, τα μόρια που εκτελούν τις βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, χρειάζεται το DNA να μεταφραστεί σε RNA, μια διαδικασία που ελέγχεται από συγκεκριμένα ένζυμα. Φιλοδοξία είναι το σκεύασμα να χρησιμοποιείται στο μέλλον από όλους τους ασθενείς της AML, περιλαμβανομένων των παιδιών, καθώς και να ανοίξει το δρόμο για ένα νέο τύπο φαρμάκων κατά διαφόρων μορφών καρκίνου. Το φάρμακο είναι το αποτέλεσμα της ερευνητικής συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων από το κορυφαίο ερευνητικό κέντρο γονιδιωματικής ανάλυσης Ινστιτούτο Wellcome Sanger, του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και της εταιρείας STORM Therapeutics. Συνεπικεφαλής της έρευνας είναι ο Πειραιώτης γενετιστής Δρ Κωνσταντίνος Τζελέπης ενώ η STORM Therapeutics είναι επιχειρηματικός βραχίονας του φημισμένου βρετανικού πανεπιστημίου με ιδρυτή τον Κύπριο καθηγητή του Κέιμπριτζ Δρ. Τόνι Κουζαρίδη, στον οποίο απονεμήθηκε προ μηνών από την Κυπριακή Ακαδημία το πρώτο Αριστείο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα πορίσματα της έρευνας δημοσιεύονται σήμερα στην ιατρική επιθεώρηση Nature. Όπως εξηγείται, η καταστολή του ενζύμου METTL3 σε εργαστηριακά μοντέλα προκάλεσε την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων του αίματος, τόσο σε κυτταρικά μοντέλα ασθενών AML όσο και σε ποντίκια. Τα πορίσματα αυτά συγκροτούν την αποδεικτική βάση που απαιτείται για να προχωρήσει αυτός ο τύπος φαρμάκου σε κλινικές δοκιμές κατά της AML, ανοίγοντας παράλληλα το δρόμο για την ανάπτυξη παρόμοιων αντικαρκινικών θεραπειών στο μέλλον. Η οξεία μυελογενής λευχαιμία είναι μια επιθετική μορφή καρκίνου του αίματος που πλήττει ανθρώπους όλων την ηλικιών. Αναπτύσσεται σε κύτταρα στο μυελό των οστών και οδηγεί σε δυνητικά θανατηφόρες λοιμώξεις και αιμορραγία. Περίπου 3.100 άνθρωποι διαγιγνώσκονται με τη νόσο κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην πλειοψηφία τους άνω των 65 ετών. Συχνά απαιτεί μήνες εντατικής χημειοθεραπείας και παρατεταμένες νοσηλείες.
Οι συνηθισμένες θεραπείες για την AML έχουν παραμείνει ίδιες επί δεκαετίες και λιγότεροι από ένας στους τρεις ασθενείς καταφέρνουν να επιζήσουν. Το φάρμακο των ερευνητών αναπτύχθηκε μετά από τον παλαιότερα εντοπισμό του ενζύμου METTL3 ως στόχου για τη θεραπεία. Σε περιπτώσεις AML είχε διαπιστωθεί πως το ένζυμο αυτό υπερπαράγεται σε κάποιους τύπους κυττάρων, προκαλώντας τη νόσο. Η ταυτοποίηση του φαρμακευτικού στόχου είχε γίνει με την αξιοποίηση της τεχνολογίας τροποποίησης γονιδίων CRISPR-Cas9. Αν και κατά την τεχνική εντοπίστηκαν πολλά ένζυμα, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο της φαρμακευτικής επέμβασης, το METTL3 διαπιστώθηκε ότι ήταν αναγκαίο για τη δημιουργία και επιβίωση των κυττάρων της AML χωρίς να είναι απαραίτητο για την επιβίωση την υγιών κυττάρων – επομένως ήταν ο ιδανικός στόχος για ένα νέο φάρμακο. Το νέο φάρμακο έχει την κλινική ονομασία STM2457 και έχει την ικανότητα καταστολής του εν λόγω ενζύμου, μην επιτρέποντας την αλλοίωση της ομαλής λειτουργίας των ευάλωτων κυττάρων. Μία πιο εξελιγμένη μορφή αυτού του φαρμάκου με ονομασία STC-15 θα ενταχθεί σε κλινικές δοκιμές το 2022. Ευρύτερα, η πρακτική αυτή δείχνει ότι η στόχευση ενζύμων που μεταβάλλουν το RNA θα μπορούσε να αποτελέσει μία καινούρια θεραπευτική οδό έναντι επιθετικών κακοηθειών. Αρχικά οι κλινικές δοκιμές θα επικεντρωθούν σε ενήλικες με προχωρημένη οξεία μυελογενή λευχαιμία. Εφόσον αποδειχθεί ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό και ασφαλές, θα εξεταστεί η χορήγησή του σε παιδιά, ώστε να αποφεύγεται η εντατική χημειοθεραπεία.Ο Δρ Κωνσταντίνος Τζελέπης, συνεπικεφαλής της έρευνας και επικεφαλής της ομάδας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και στο Ινστιτούτο Wellcome Sanger δήλωσε ότι η έρευνα αποτελεί ένα σπουδαίο παράδειγμα των δυνατοτήτων της τεχνολογίας CRISPR και της συστηματικής διερεύνησης των ευάλωτων σημείων του καρκίνου. «Αρχίσαμε αυτή την προσπάθεια πριν από έξι χρόνια στο Ινστιτούτο Sanger και αυτό είναι από τα πρώτα παραδείγματα της έρευνας CRISPR να οδηγεί στην ανάπτυξη και το χαρακτηρισμό ενός νέου φαρμάκου για συμβολή στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Πιστεύουμε ότι αυτή η προσέγγιση, της στόχευσης ενζύμων RNA, θα μπορούσε να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση ευρέος φάσματος καρκίνων, πέραν της AML, δυνητικά προσφέροντάς μας ένα νέο όπλο στο οπλοστάσιο ενάντια σε αυτές τις τρομερές ασθένειες». Ο καθηγητής Κουζαρίδης, συνεπικεφαλής της μελέτης είπε: «Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος και δημιουργούνται μέσω μιας διαδικασίας που αλλάζει το DNA μας σε RNA χρησιμοποιώντας ένζυμα όπως το METTL3. Κάποιες φορές αυτή η διαδικασία μπορεί να χαλάσει με πολύ άσχημες συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία. Μέχρι τώρα κανένας δεν είχε επιχειρήσει να στοχεύσει αυτήν τη σημαντική διαδικασία ως ένα μέσο θεραπείας του καρκίνου. Πιστεύουμε ότι η ανακάλυψη μας είναι η αρχή ενός καινούργιου τομέα καρκινικών θεραπειών».
