Μαύρη Άριελ, ομόφυλο ζευγάρι στην «Πέππα το Γουρουνάκι» και οι αντιδράσεις ποικίλουν. Ειδήσεις που έφεραν χαμόγελα και αισιοδοξία σε μια μερίδα ανθρώπων, πανικό και τρόμο σε μια άλλη. Την ψυχολογική και κοινωνιολογική πλευρά της προβολής του “διαφορετικού” συζητούμε με τον κλινικό και σχολικό ψυχολόγο Δρ. Αντρέα Χατζηκυπριανού. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. 

Η μαύρη Άριελ

Η Disney κυκλοφόρησε το trailer για την ταινία του κλασικού καρτούν “Η μικρή γοργόνα”. Έκπληξη το γεγονός ότι την Άριελ ενσαρκώνει η 22χρονη Halle Bailey, μια τραγουδίστρια και ηθοποιός με σκούρο δέρμα.

Η μαύρη Άριελ ενθουσίασε ιδιαίτερα τα κορίτσια που είδαν ότι η αγαπημένη τους ηρωίδα μοιάζει με αυτά, με αρκετούς γονείς να καταγράφουν την αντίδρασή τους, μια αντίδραση που μας υπογραμμίζει τη σημασία της αντιπροσώπευσης. «Το να βλέπω τις αντιδράσεις αυτών των μικρών μωρών με συγκινεί πολύ. αυτό σημαίνει τα πάντα για μένα», λέει σε ανάρτησή της η ηθοποιός.

Αρκετοί όμως είναι αυτοί που έσπευσαν να καταδικάσουν το γεγονός λέγοντας ότι “δεν είναι η δική τους Άριελ” και ότι αμαυρώνει τις παιδικές τους αναμνήσεις και παραμορφώνει τον αγαπημένο χαρακτήρα.

Το ομόφυλο ζευγάρι στην Πέππα

Στις 6 Σεπτεμβρίου προβλήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία ένα επεισόδιο της σειράς “Πέππα το Γουρουνάκι” με τον τίτλο “Οικογένειες”. Σε αυτό παρουσιάζεται μια από τις συμμαθήτριες της Πέππα, η Πένι η πολική αρκούδα η οποία λέει τα εξής: «Είμαι η Πένι, η πολική αρκούδα. Ζω με τη μαμά μου και με την άλλη μαμά μου. Η μια μαμά είναι γιατρός και η άλλη μαμά μαγειρεύει μακαρόνια». Έπειτα κάθεται στο τραπέζι με τις δύο τις μαμάδες για να φάνε. Και αυτή είναι η πρώτη ομόφυλη οικογένεια στα χρονικά της σειράς, κάτι το οποίο είχε ζητήσει το κοινό πριν λίγα χρόνια, μαζεύοντας υπογραφές.

Αυτό έφερε και πάλι αντιδράσεις, μάλιστα με Ιταλούς πολιτικούς να θέλουν να απαγορεύσουν την προβολή της σειράς στη χώρα.

“Τι βλέπουν τα παιδιά μας;”, είναι μια συνήθης ατάκα όσων αντιδρούν αρνητικά στις δύο αυτές περιπτώσεις. Γι΄αυτό και εμείς συνομιλήσαμε με τον κλινικό και σχολικό ψυχολόγο Δρ. Αντρέα Χατζηκυπριανού, ώστε να μας πει αν όντως αυτά που βλέπουν τα παιδιά μας είναι κάτι αρνητικό ή είναι τελικά ο μοχλός για αλλαγή της νοοτροπίες απέναντι στην διαφορετικότητα.

Μαύρη Άριελ, ομόφυλο ζευγάρι στην «Πέππα το Γουρουνάκι». Διίστανται οι απόψεις, πως το βλέπουμε από ψυχολογικής άποψης;

Από ψυχολογικής αλλά και κοινωνιολογικής σκοπιάς, θεωρείται πλέον αναγκαίο να υπάρχει εκπροσώπηση όλων των ομάδων ανεξαιρέτως. Ανέκαθεν ο χώρος της τηλεόρασης, του θεάματος και της τέχνης γενικότερα αποτελούσε πηγή κανονικοποίησης. Ο χώρος αυτός έχει αντιμετωπίσει διαχρονικά επικρίσεις, για τη χρήση στερεοτυπικών μοτίβων σε θέματα χρώματος, ισότητας φύλων και της διαφορετικότητας γενικότερα. Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά την άμεση και έμμεση επιρροή της νέας γενεάς (Gen Z) οι οποίοι είναι πιο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα ψυχικής υγείας, διαφορετικότητας βλέπουμε δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Πόσο σημαντική είναι για ένα παιδί η αντιπροσώπευση; Να ταυτίζεται δηλαδή ένα παιδί με έναν χαρακτήρα που βλέπει στα κινούμενα σχέδια;

Η αντιπροσώπευση είναι κλειδί για την ψυχική υγεία γενικότερα. Το να βλέπει ένα παιδί εικόνες οι οποίες ανταποκρίνονται στη δική του πραγματικότητα (είτε αυτό αφορά χρώμα δέρματος, είτε τη δομή της οικογένειάς του) βοηθά στο οικοδόμημα της αυτοεκτίμησής του. Μια εκστρατεία πριν από κάποια χρόνια η οποία στόχευε σε δημιουργία κούκλων για παιδιά η οποίες έφεραν διαφορετικό χρώμα, διαφορετικά χαρακτηριστικά ήταν μια εξαιρετική κίνηση.  Η διαφορετικότητα πάντα υπήρχε και θα υπάρχει και καλούμαστε όλοι να την δούμε με σεβασμό και αποδοχή.

Ποια η σημασία για ένα παιδί να βλέπει στην τηλεόρασή του μια διαφορετική κατάσταση από αυτή που βιώνει; Δηλαδή ένα παιδί ετερόφυλου ζευγαριού να βλέπει μια οικογένεια ομόφυλου ζευγαριού;

Η επαφή με την διαφορετικότητα γενικότερα μειώνει την προκατάληψη. Το ενδιαφέρον είναι πως τα παιδιά αν δεν δεχτούν από την παιδική ηλικία  ‘κατεύθυνση’ από τους ενήλικες, δεν δείχνουν την εναντίωσή τους στη διαφορετικότητα. Είναι κάτι που δεν υφίσταται! Οι ενήλικες πολλές φορές εμποτίζουν τα παιδιά τους με δικά τους στερεότυπα.

Η έκθεση στο διαφορετικό είναι ένας τρόπος να μειωθούν τα στερεότυπα, ιδιαίτερα όταν το διαφορετικό παρουσιάζεται όχι ως καρικατούρα, αλλά φέρει μαζί του στοιχεία που μπορεί να ταυτιστεί ο άνθρωπος στην καθημερινότητα. Να τονιστεί επίσης πως είναι επιστημονικά ανυπόστατο το ότι μπορεί η έκθεση του παιδιού στο διαφορετικό να αλλάξει την δική του σεξουαλική ταυτότητα.

Μπορούν αυτές οι πρωτοβουλίες, σε βάθος χρόνου, να αλλάξουν την κουλτούρα μας σε θέματα διαφορετικότητας;

Η απάντηση είναι ναι! Όσο κάτι παραμένει αθέατο, δεν υπάρχουν ευκαιρίες για να το επεξεργαστεί το ανθρώπινο μυαλό. Η έκθεση στην διαφορετικότητα είναι αναγκαία συνθήκη για κανονικοποίηση· και όταν λέω κανονικοποίηση εννοώ την ικανότητά μας να βλέπουμε μια κατάσταση ως κάτι κανονικό, φυσιολογικό. Αντιδράσεις πάντα θα υπάρχουν. Ως είδος οι άνθρωποι πάντα αντιδρούσαν στο διαφορετικό. Οι προσπάθειες που γίνονται τα τελευταία χρόνια είναι προς την σωστή κατεύθυνση.