«Και εμείς φάγαμε ξύλο και δεν πάθαμε τίποτα». Ίσως η πιο συχνή απάντηση που λαμβάνω συζητώντας για τις αρνητικές επιπτώσεις της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά. Η απάντησή μου όμως, πάντα η ίδια: «Πως το ξέρεις;» Πως ξέρεις πια εσωτερικευμένα κατάλοιπα άφησαν στην αυτοεκτίμηση και την λειτουργικότητά σου κάποια αθώα χαστούκια; Που ξέρεις ποια θα ήταν η σημερινή αντιμετώπισή σου στη ζωή, εάν μεγάλωνες σε ένα περιβάλλον με αμέριστη αγάπη, καλή επικοινωνία, υγιή όρια και βέλτιστες μεθόδους διαπαιδαγώγησης χωρίς ξύλο;

Η διεθνής βιβλιογραφία βρίσκει ότι μέχρι και σήμερα μεγάλο ποσοστό των γονέων παγκόσμια χρησιμοποιούν τη σωματική τιμωρία ως τρόπο διαπαιδαγώγησης. Μερικοί γονείς πιστεύουν ότι ένα χαστούκι δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Αλλά το ένα χαστούκι είναι πιθανό να φέρει και ένα δεύτερο και αυτό ένα τρίτο, μετατρέποντας το -ένα χαστούκι- σε σωματική κακοποίηση.

Με τη σωματική τιμωρία ο μοναδικός «κερδισμένος» είναι ο γονιός. Όχι γιατί κατάφερε να διαπαιδαγωγήσει σωστά, αλλά γιατί εκτονώθηκε, μειώνοντας την ένταση που ένιωσε. Πώς περιμένετε όμως από τα παιδία σας να έχουν αυτοέλεγχο αν δεν μπορείτε εσείς να ελέγξετε το θυμό σας;

Με το ξύλο πιθανόν το παιδί να διακόψει προσωρινά την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Σε ποιόν θα άρεσε εξάλλου – ο χωρίς έλεγχο-  πόνος. Το ερώτημα είναι…αν το παιδί δε συμμορφωθεί θα το χτυπήσετε πιο δυνατά; Πιο έντονα; Oι μελέτες είναι ξεκάθαρες ως προς τη λειτουργικότητα της σωματικής τιμωρίας πάνω σε ατίθασα παιδιά. Μηδενική μακροπρόθεσμη συμμόρφωση. Και ενώ ο σωματικός πόνος μπορεί να ξεχαστεί, οι ψυχολογικές επιπτώσεις της κακοποίησης έχουν διάρκεια και επηρεάζουν τη ζωή των παιδιών ακόμα και μετά την ενηλικίωση τους. 

Τα επιστημονικά δεδομένα αθροίζονται συνεχώς αναδεικνύοντας την καταστροφική επίδραση τέτοιων «πατροπαράδοτων» πρακτικών στον ψυχισμό των παιδιών. Τα παιδιά αυτά είναι πιο πιθανό να βιώσουν συναισθηματικά προβλήματα, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτικές τάσεις και απαξίωση. Επίσης έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά. Απεικονιστικές μελέτες στον εγκέφαλο φανερώνουν ότι η σωματική τιμωρία μπορεί να αλλοιώσει περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην απόδοση σε τεστ νοημοσύνης και σε περιοχές της ρύθμισης των συναισθημάτων. Το ξύλο επίσης δίνει το μήνυμα στο παιδί ότι η βία είναι σωστός τρόπος για να λύνεις τα προβλήματά σου δημιουργώντας πολλές φορές ένα φαύλο κύκλο στην υιοθέτηση σωματικής τιμωρίας ως μελλοντικοί γονείς.

Η ουσιαστική επικοινωνία, η τρυφερότητα, η θετική προσοχή, οι λεκτικές επιβραβεύσεις,  η καθιέρωση ξεκάθαρων κανόνων καθώς και η αφαίρεση προνομίων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, είναι μόνο λίγες από τις τεχνικές οι οποίες ερευνητικά φαίνεται να λειτουργούν σαφώς καλύτερα από τη σωματική τιμωρία και δεν περιλαμβάνουν τις αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα. Παράλληλα γεμίστε αρχικά τις δικές σας μπαταρίες με υπομονή. Ένας εξουθενωμένος γονιός είναι ο πιο αδύναμος σύμμαχος με τον αυτοέλεγχο.

Το ξύλο σίγουρα δεν βγήκε από τον παράδεισο και μπορεί να ταρακουνήσει τα θεμέλια της εμπιστοσύνης μεταξύ εσάς και του παιδιού σας.

Γράφει ο Αντρέας Χατζηκυπριανού

Ο Αντρέας Χατζηκυπριανού είναι πτυχιούχος Ψυχολογίας με τριετή μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία. Σήμερα, με υποτροφία αριστείας από το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών είναι υποψήφιος διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι Ειδικός Επιστήμονας στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης και εγγεγραμμένος Σχολικός Ψυχολόγος. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρίας και του διεθνούς οργανισμού Σχολικών Ψυχολόγων. Έχει παρουσιάσει την ερευνητική του δουλειά σε διεθνή συνέδρια σε Ευρώπη και Αμερική. Τέλος, εξελέγει Δημοτικός Σύμβουλος το 2017 στο δήμο Αθηένου.