Για πολλούς τα Χριστούγεννα αποτελούν περίοδο ευτυχίας, ανυπομονησίας και προσμονής. Σε άλλους, οι μέρες αυτές προκαλούν μια ιδιότυπη θλίψη, η οποία εκδηλώνεται με ένα ανάμικτο συναίσθημα λύπης και άγχους. Η λεγόμενη “κατάθλιψη των Χριστουγέννων” ή αλλιώς “Christmas blues,” είναι μια έννοια που ακούμε συχνά κατά τη διάρκεια των γιορτών. 

Εμείς επικοινωνήσαμε με τον Σχολικό Ψυχολόγο και Ειδικό Επιστήμονα στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης, Ανδρέα Χατζηκυπριανού, ο οποίος μας μίλησε για το φαινόμενο, τους λόγους πίσω από αυτό και όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε.

Σύμφωνα με τα όσα μας ανέφερε, πρόκειται για ένα αίσθημα που κορυφώνεται την ημέρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, το οποίο όμως δεν αποτελεί επίσημη κλινική διάγνωση.

“Παρόλο που τα συμπτώματα αποτελούν μέρος της κλινικής εικόνας της κατάθλιψης, από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να μιλήσουμε για κατάθλιψη, οπότε είναι σωστότερο να μιλάμε για καταθλιπτική διάθεση των γιορτών.” 

Πού οφείλεται το αίσθημα θλίψης την περίοδο των γιορτών;

Θα έλεγα πως υπάρχουν πολλοί λόγοι που συντελούν στην  καταθλιπτική διάθεση των γιορτών οι οποίοι εστιάζονται κυρίως στις προσδοκίες τις οποίες δημιουργεί η κοινωνία. Επικρατεί ένα κοινωνικό στερεότυπο, πως ο άνθρωπος οφείλει αυτή την περίοδο να διέπεται από αισθήματα ενθουσιασμού, ευτυχίας και χαράς τα οποία τελικά διαψεύδονται σύντομα, μιας και τα συναισθήματα αυτά δεν μπορούν να είναι ποτέ προγραμματισμένα.

Εξαιτίας της υπερβολικής εμπορευματοποίησης της εποχής, με το κέντρο του ενδιαφέροντος να είναι τα δώρα και οι “τέλειες” κοινωνικές επαφές, σαν κοινωνία, έχουμε πιστέψει ότι τα Χριστούγεννα πρέπει να είναι τέλεια. Όσο αυτή η προσδοκία δεν γίνεται πραγματικότητα, τόσο το αίσθημα της θλίψης μέσα μας γίνεται ισχυρότερο. Για μια άλλη μερίδα του πληθυσμού τα Χριστούγεννα πυροδοτούν έναν εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό, κατά τη διάρκεια του οποίου ξεκινά ένας απολογισμός ζωής ο οποίος ενδεχομένως να είναι αρνητικά φορτισμένος.

Ένας άλλος λόγος είναι η αναμενόμενη εξωστρέφεια. Συγκεκριμένα μπορεί να αισθανθούμε αρνητικά συναισθήματα από την πίεση να παραβρεθούμε σε ένα οικογενειακό τραπέζι που δεν θέλουμε, όπου αρκετές φορές μπορεί να μην υπάρχουν καλές σχέσεις και να καταλήγουν σε οικογενειακές συγκρούσεις. Οι ανεπιθύμητες υποχρεώσεις γενικότερα προκαλούν συναισθηματική φόρτιση.

Επίσης, είναι συχνό κανείς να αισθάνεται την απουσία των οικείων του που δεν είναι πια εν ζωή πιο έντονα κατά τη διάρκεια των εορτών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μία αναβίωση συναισθημάτων πένθους κατά τη διάρκεια των εορτών.

Άνθρωποι διαγνωσμένοι ήδη με υπάρχουσα καταθλιπτική διαταραχή αδυνατούν να διαχειριστούν τις συνεχείς δραστηριότητες που παρουσιάζονται λόγω των εορτών με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε βαθύτερη κατάθλιψη.

Πόσο διαρκεί το συγκεκριμένο αίσθημα;

Ένα μέρος του πληθυσμού θα βιώσει 1-2 ημέρες περιστασιακά μια καταθλιπτική διάθεση η οποία ξεπερνιέται είτε χωρίς ενεργή προσπάθεια είτε με εσωτερικές διαδικασίες που εφαρμόζει το άτομο για διαχείριση (π.χ επίλυση προβλημάτων, διαχείριση στρες κτλ). Άλλα άτομα μπορεί να έχουν συμπτώματα για όλη την περίοδο των εορτών.

Ποια είναι τα συμπτώματα; 

Αφορά μία κατάσταση ψυχολογικής και σωματικής εξάντλησης όπου το άτομο δεν μπορεί να απολαύσει τις εορταστικές δραστηριότητες, αισθάνεται θλίψη ή και άγχος, ευερεθιστότητα και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. Ενδεχομένως να εμφανιστούν αλλαγές στις συνήθειες διατροφής (μειωμένη ή αυξημένη όρεξη) και τον ύπνο (υπερυπνία ή αυπνία) όπως και μειωμένη libido.

Πότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε στην περίπτωση που νιώσουμε αυτή την καταθλιπτική διάθεση; Υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθεί σε κάτι πιο σοβαρό;

Η περιστασιακή εμφάνιση μιας μελαγχολικής διάθεσης είναι απόλυτα φυσιολογική. Εάν η μελαγχολική διάθεση γίνεται καθημερινή θλίψη, έντονο άγχος, απώλεια ελέγχου και φαίνεται να είναι επιμένουσα, τότε το άτομο θα πρέπει να αναζητήσει βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας. 

Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία αναφορικά με τον αριθμό των ατόμων που βιώνουν κάτι τέτοιο; 

Δεν υπάρχουν στοιχεία καθώς δεν αποτελεί ξεχωριστή διαγνωστική οντότητα. Παρ’όλα αυτά γνωρίζουμε ότι ο Ιανουάριος είναι μήνας με υψηλές σε αριθμό παραπομπές σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύνδεσμο Ψυχολόγος, τα επίπεδα άγχους και θλίψης φέρεται να αυξάνονται κατά την περίοδο των Χριστουγέννων για το 38% των ανθρώπων ενώ για άτομα με προυπάρχουσες ψυχικές ασθένειες, το 64% αναφέρει ότι οι διακοπές επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους.

Μια συμβουλή σε όσους μπορεί να βιώσουν τέτοιου είδους συναισθήματα τις ημέρες των γιορτών;

Δεν υπάρχει σωστός τρόπος για να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα. Το πρόγραμμά μας ας το καθορίσει το ερώτημα ‘’τι είναι σημαντικό για μένα’’. Παράλληλα θέστε τα προσωπικά σας όρια αναφορικά με τα χρήματα που θα διαθέσετε για δώρα και για κοινωνικές εκδηλώσεις. Η πραγματική ευτυχία και διασκέδαση δεν βρίσκονται απαραίτητα στα ακριβά πράγματα. Αν σχεδιάζετε να επισκεφτείτε συγγενείς και αγαπημένα πρόσωπα, αλλά γνωρίζετε ότι θα αναστατωθείτε βάλτε ένα χρονικό περιθώριο για το πότε θα πάτε και θα φύγετε και εάν δεν θέλετε να πάτε απλά μην πάτε. Δείτε τις γιορτές ως μια εξαιρετική διαδικασία για να θέσετε τα προσωπικά σας όρια και παράλληλα βρείτε τα συστατικά για τη δική σας ευτυχία και χαλάρωση. Τα Χριστούγεννα αυτά δεν θα πρέπει να έχουν ‘’πρέπει’’!