Νέα σελίδα για το Ηνωμένο Βασίλειο. Νέος Βασιλιάς, νέα Πρωθυπουργός. Και αν η αλλαγή στη διακυβέρνηση της χώρας είναι κάτι σύνηθες, πήρε 70 χρόνια για να αλλάξει χέρια το στέμμα. Η Βασίλισσα Ελισάβετ είναι αδιαμφισβήτητα ένα τεράστιο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας αλλά και του τόπου μας. Είναι ο Βασιλιάς Κάρολος ανάλογο σύμβολο; Έχει το ίδιο κύρος με αυτό της μητέρας του; Τι σημαίνουν όλες αυτές οι αλλαγές για τη χώρα αλλά και ευρύτερα;

Αυτά συζητήσαμε με την Ανώτερη Επιστημονική Συνεργάτιδα στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει γυρίσει σελίδα, νέος βασιλιάς, νέα Πρωθυπουργός. Τι σημαίνει στην πράξη αυτό για τη χώρα και τους Βρετανούς;

Η κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ στις 19 Σεπτεμβρίου θα σηματοδοτήσει το τέλος αλλά ταυτόχρονα και την απαρχή μιας νέας εποχής για τους Βρετανούς. Η περίοδος που το Ηνωμένο Βασίλειο διανύει αυτή τη στιγμή θα μπορούσε εύκολα  να χαρακτηριστεί ως μια τρικυμία, εν μέσω μιας πρωτοφανούς οικονομικής και ενεργειακής κρίσης που αναμένεται να επηρεάσει την καθημερινότητα των Βρετανών πολιτών προς το χειρότερο. Αυτή την κρίση, μαζί με μια πιθανή αμφισβήτηση των πολιτειακών θεσμών  και αξιών,  θα κληθούν να αντιμετωπίσουν από κοινού ο νέος μονάρχης, Κάρολος ΙΙΙ, μαζί με την νέα πρωθυπουργό, Λιζ Τρας.

Ας μην ξεχνάμε ότι η οποιαδήποτε κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας ήταν πρωτίστως Her Majesty’s Government (πλέον, His Majesty’s Government). Και παρά τις συχνές πολιτικές εναλλαγές που παρακολουθήσαμε προσφάτως στην Συντηρητική πρωθυπουργία της χώρας (από τον Κάμερον, στην Μέι, στον Τζόνσον και τώρα στην Τρας μέσα στο διάστημα μιας επταετίας), αλλά και στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος η οποία έχει ανατραπεί πέντε φορές μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια, η παρουσία της βασίλισσας Ελισάβετ ήταν μια σταθερή συνισταμένη στο πηδάλιο της χώρας, μια ενοποιός και δημοφιλής δύναμη εξουσίας, που κρατούσε μαζί τα ‘πέντε έθνη’ του Ηνωμένου Βασιλείου της. Η παραμονή της στο θρόνο για επτά δεκαετίες λειτουργούσε ως η γέφυρα μεταξύ του ένδοξου παρελθόντος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και της σημερινής Κοινοπολιτείας, υπενθύμιζε τη μεγάλη νίκη των Βρετανών επί των Ναζί στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και παρέδιδε μαθήματα στωικότητας, φλεγματικότητας και αξιοπρεπούς παρουσίας στο δημόσιο βίο στις νεότερες γενιές Βρετανών ηγετών.  Δεν πρόκειται περί υπερβολής ότι η άγκυρα στο καράβι του Ηνωμένου Βασιλείου έχει χαθεί.

Η Βασίλισσα είχε κύρος και τύγχανε σεβασμού από τους Βρετανούς. Θα έχει και ο Κάρολος αυτό το κύρος, θα συνεχίσει να σημαίνει το ίδιο η βρετανική βασιλεία για το παγκόσμιο;

Ο θάνατος της ανοίγει πλέον τον δρόμο για την αμφισβήτηση του θεσμού της μοναρχίας, παρότι κάτι τέτοιο έχει αρχίσει να εκδηλώνεται αρκετά δειλά. Από τη μέρα της ανακοίνωσης του θανάτου της, είχαμε συλλήψεις ατόμων που κρατούσαν πλακάτ με αίτημα την κατάργηση της βασιλείας, αρνητικές αντιδράσεις από πλήθος ανθρώπων που τιμούσαν τη μνήμη της βασίλισσας ενάντια στους αμφισβητίες, ακόμα και τραμπουκισμούς των υποστατικών τους. Είναι όντως ένα καλό ερώτημα αν αυτά αποτελούν εκφράσεις αφοσίωσης μόνο προς τη Βασίλισσα Ελισάβετ ή γενικότερα προς το θεσμό της μοναρχίας τον οποίο εκπροσωπεί πλέον ο Κάρολος. Για προφανείς λόγους, οι αντιστάσεις προς το Στέμμα ήταν εντονότερες στη Σκωτία και στην Ιρλανδία, παρότι έχουν πνιγεί μέσα στο γενικότερο λαϊκό πένθος που κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα. Ταυτόχρονα, η μεγαλοπρέπεια των τελετών και τα αμύθητα πλούτη της βασιλικής οικογένειας φαίνεται να προκαλούν μέσα σε μια γενικότερη περίοδο λιτότητας και οικονομικής στενότητας που ταλανίζει τα περισσότερα νοικοκυριά της χώρας. Αφενός είναι όμως πολύ νωρίς για να κρίνουμε τις εξελίξεις κι αφετέρου τέτοιου είδους τάσεις είναι αδύναμες προς το παρόν. Το γεγονός ότι ο Κάρολος δεν χαίρει της ίδιας δημοτικότητας και σεβασμού, δυσκολεύει τα πράγματα. Εξου και οι προτροπές να παραδώσει το θρόνο στο γιο του Ουίλιαμ, ο οποίος μαζί με την οικογένεια του, αντιπροσωπεύουν το πιο σύγχρονο πρόσωπο της βασιλείας

Από την άλλη οι πρώην βρετανικές αποικίες, όπως και η Κύπρος, είχαν μια άλλη άποψη για τη Βασίλισσα καθώς συμβόλιζε τα όσα έζησαν επί αποικιοκρατίας. Ο θάνατός της θα τερματίσει τις όποιες αρνητικές αντιδράσεις απέναντι στο στέμμα;

Σίγουρα οι εξελίξεις που θα τροχοδρομηθούν σε διεθνές επίπεδο δεν είναι αμελητέες. Μάλλον όμως προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σε μια εποχή που η βρετανική εξωτερική πολιτική στη μετά-Brexit εποχή υποτίθεται ότι καθορίζεται από το όραμα της ‘global Britain’, η οποία δρα ανενόχλητη στο παγκόσμιο γίγνεσθαι μακριά από τους περιορισμούς των Βρυξελλών, στηριζόμενη εν μέρει στην πλατφόρμα και στο συμβολισμό της Κοινοπολιτείας, μπαίνουμε σε κάπως αχαρτογράφητα νερά. Διότι πριν ο αλέκτωρ λαλήσει καν τρις, πολλές από τις πρώην αποικίες τονίζουν ήδη τον απογαλακτισμό τους από το Λονδίνο και απαιτούν αποζημιώσεις για το εμπόριο σκλάβων και φυσικών πόρων που έκτισε τον πλούτο της Αυτοκρατορίας , επίσημες απολογίες για εγκλήματα κατά των πρώην υπηκόων της, αλλά κι επιστροφή αμύθητων θησαυρών που θεωρούν ότι δεν δωρίστηκαν αλλά κλάπηκαν από το Στέμμα. Σε πρόσφατες περιοδείες τους σε χώρες της Κοινοπολιτείας ο νυν διάδοχος του θρόνου, Πρίγκηπας Ουίλιαμ αλλά και ο αδελφός του βασιλιά Κάρολου, Πρίγκηπας Έντουαρντ, συνάντησαν αντιδράσεις διαμαρτυρίας οι οποίες τους ανάγκασαν να αναπροσαρμόσουν το πρόγραμμα τους. Αυτές οι φωνές σταδιακά θ’ αυξηθούν, είτε προέρχονται από την Καραβαϊκή, την Ινδία, τη Νότιο Αφρική. Ο θάνατος της Ελισάβετ αναμένεται να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας, δεν θα κατευνάσει τα πνεύματα.

Ποια η σχέση του Βασιλιά Καρόλου με την Κύπρο και την Ελλάδα;

Ο ίδιος φαίνεται να έχει στενούς δεσμούς με την Ορθοδοξία, εξου κι οι συχνές επισκέψεις του στο Άγιο Όρος. Στην ομιλία του στην Αθήνα, στην επέτειο των εκατό χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, τόνισε την ελληνική καταγωγή του πατέρα του και εξήρε το έργο της γιαγιάς του, η οποία πρωτοστάτησε στη διάσωση των Εβραίων από τους Ναζί στην Ελλάδα.  Βεβαίως, οι δηλώσεις του για το ξεχωριστό μέρος που έχει ο ελληνικός πολιτισμός στην καρδιά του, δεν σημαίνει ότι κάτι τέτοιο θα αποτελέσει γνώμονα χάραξης της βρετανικής πολιτικής στην περιοχή μας. Ο Βρετανός βασιλιάς είναι αυτό που αποκαλούμε ‘ένας σιωπηλός μονάρχης’ και δεν δικαιούται να εκφράζει οποιεσδήποτε πολιτικές πεποιθήσεις ή να αναμιγνύεται στη διακυβέρνηση της χώρας. Παραδείγματος χάριν, προηγούμενες επιστολές του Κάρολου προς την πολιτική ηγεσία της Βρετανίας με παραινέσεις για την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος θεωρήθηκαν σκανδαλώδεις παραβάσεις του βασιλικού πρωτοκόλλου.

Η Λιζ Τρας είχε αναφερθεί στην προεκλογική της στο Κυπριακό. Τι σημαίνουν για την Κύπρο τα νέα πρόσωπα; Αναμένουμε να δούμε κάποια διαφοροποίηση στη στάση της Βρετανίας στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό;

 Η Βρετανία έχει διαχρονικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο τα οποία και διαφυλάσσει. Η Κύπρος είναι το τελευταίο προπύργιο της στην περιοχή, από το οποίο δεν προτίθεται να φύγει. Η πολιτική της βασίζεται ακριβώς σε αυτό το αξίωμα. Δεν πιστεύω ότι η αλλαγή στα πρόσωπα που ηγούνται της χώρας θα αλλάξει  την πολιτική της στο κυπριακό ή την στάση της προς την Κυπριακή Δημοκρατία.