Το πιθανότερο είναι, στο αρχικό στάδιο, οι Ταλιμπάν να αντιμετωπιστούν, αργά ή γρήγορα, ως η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Αφγανιστάν, είτε επίσημα είτε ανεπίσημα, ελλείψει άλλης επιλογής, δήλωσε στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Μιχάλης Κοντός.

Μιλώντας στο ΚΥΠΕ για τη νέα κατάσταση πραγμάτων στο Αφγανιστάν, ο κ. Κοντός εκτίμησε ότι δεν αναμένεται από πλευράς διεθνούς κοινότητας οποιαδήποτε άμεση επέμβαση στα εσωτερικά της χώρας. Δεν απέκλεισε, επίσης, τα επόμενα χρόνια να δούμε μια νέα φουρνιά ισλαμιστών τρομοκρατών που να έχουν εκπαιδευτεί στα βουνά του Αφγανιστάν, οι οποίοι να θελήσουν να επιχειρήσουν στην Ευρώπη και σε άλλες δυτικές χώρες.

Είπε ακόμα πως η Τουρκία ενδεχομένως να εκμεταλλευτεί αυτή τη νέα κατάσταση στο πλαίσιο της στρατηγικής ήπιας ισχύος της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία στηρίζεται στην προώθηση της Τουρκίας ως ηγέτιδας δύναμης των μουσουλμάνων διεθνώς, αλλά και προκειμένου να ασκήσει νέες πιέσεις στην ΕΕ, που ετοιμάζεται για νέα κύματα μεταναστευτικών ροών. Πλήγμα στο κύρος των ΗΠΑ

Ο κ. Κοντός τόνισε ότι για τις Ηνωμένες Πολιτείες η κατάσταση αυτή αποτελεί, σε συμβολικό επίπεδο, μια επανάληψη της ήττας στο Βιετνάμ. «Το γεγονός αυτό επηρεάζει ανάλογα το γόητρο της χώρας ως υπερδύναμη, καταφέρνοντας σοβαρό πλήγμα στο διεθνές της κύρος. Είναι γεγονός ότι ο πρώτιστος στόχος της στρατιωτικής επέμβασης του 2001, ο οποίος ήταν η σύλληψη ή εκτέλεση του Οσάμα Μπιν Λάντεν και η διάλυση των πυρήνων της Αλ Κάιντα, επετεύχθη. Εντούτοις, ο παράλληλος στόχος του εκδημοκρατισμού του Αφγανιστάν και της δημιουργίας δυτικού τύπου πολιτικών δομών, αποδείχτηκε ανέφικτος. Γενικά, η στρατηγική του βίαιου εκδημοκρατισμού της Μέσης Ανατολής, η οποία υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση Μπους στις αρχές του 21ου αιώνα, αποτέλεσε ένα φιάσκο, που βασίστηκε σε επιπόλαια φιλελεύθερα ιδεολογήματα», είπε.

«Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν σηματοδοτεί το τέλος του ατυχούς και πολυδάπανου αμερικανικού στρατιωτικού παρεμβατισμού στη Μέση Ανατολή», σημείωσε ο κ. Κοντός, συμπληρώνοντας πως «η στρατιωτική αποχώρηση από το Ιράκ το 2011 και το δόγμα “leading from behind”, που υιοθετήθηκε στη Λιβύη το ίδιο έτος, είχαν σηματοδοτήσει τις απαρχές αυτής της αποχώρησης, δέκα χρόνια προηγουμένως. Επιπλέον, τα ενεργειακά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών σταδιακά αποσυνδέονται από τον Περσικό Κόλπο και τη Μέση Ανατολή».

Εντούτοις, σημείωσε, «συμφέροντα όπως η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και η ανάσχεση της επέκτασης της κινεζικής επιρροής διεθνώς διατηρούν την ανάγκη παρουσίας, έμμεσης τουλάχιστον, στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξουν την ενίσχυση του συμμαχικού τους δικτύου, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα μακρινής εξισορρόπησης, χωρίς την ανάγκη άμεσης στρατιωτικής παρουσίας».

 Αργά ή γρήγορα οι Ταλιμπάν θα αντιμετωπιστούν ως η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση

Σύμφωνα με τον Επίκουρο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, η αποτυχία αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών «θα αποτελέσει μπούσουλα για τις επόμενες κινήσεις της διεθνούς κοινότητας. Αφενός, δυνάμεις όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν, που για δικούς τους λόγους θα ήθελαν να διατηρήσουν δυνατότητες επηρεασμού των όσων θα συμβαίνουν στη χώρα και αφετέρου, οργανισμοί όπως η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ, δεν αναμένεται να επιδιώξουν στο παρόν στάδιο οποιαδήποτε άμεση επέμβαση στα εσωτερικά του Αφγανιστάν».

Εξήγησε, ωστόσο, πως «ένα ενδεχόμενο μεγάλο κύμα μετανάστευσης, μία ανθρωπιστική κρίση ή τυχόν κατ’ εξακολούθηση σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, ίσως δημιουργήσουν εσωτερική αναταραχή και τάσεις αναδόμησης της κυβερνώσας συμμαχίας σε αυτή τη φυλετικά κατακερματισμένη χώρα. Σε μια τέτοια περίπτωση, ίσως ενδιαφερόμενα κράτη και οργανισμοί να επιδιώξουν πιο ενεργό συμμετοχή στις εξελίξεις. Σε κάθε περίπτωση όμως, το πιθανότερο είναι στο αρχικό στάδιο οι Ταλιμπάν να αντιμετωπιστούν, αργά ή γρήγορα, ως η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνησης της χώρας, είτε επίσημα είτε ανεπίσημα, ελλείψει άλλης επιλογής».Δεν αποκλείεται να δούμε νέα φουρνιά Ισλαμιστών τρομοκρατών

Κληθείς να σχολιάσει την τοποθέτηση των Ταλιμπάν ότι δεν θα επιτρέψουν το Αφγανιστάν να καταστεί ορμητήριο τρομοκρατών, ο κ. Κοντός εξήγησε πως είναι γεγονός ότι είχαν δεσμευτεί στο πλαίσιο της συμφωνίας, που συνήψαν με τον τέως Αμερικανό Πρόεδρο Ντ. Τραμπ το 2020, ότι δεν θα επιτρέψουν να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο.

Εντούτοις, είπε, «η ιστορία και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της χώρας είναι τέτοια, που δεν θα πρέπει να αποκλείσουμε την εκ νέου εγκατάσταση τρομοκρατικών πυρήνων στα βουνά του Αφγανιστάν».

Όπως ανέφερε, μετά το τέλος του Αφγανο-Σοβιετικού πολέμου και την αποχώρηση των σοβιετικών δυνάμεων από τη χώρα το 1989 οι Μουτζαχετίν, πολυεθνικής σύνθεσης ομάδα ισλαμιστών, που βοηθήθηκαν από τη CIA προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη σοβιετική επίθεση, παρέμειναν εκεί καθότι στις χώρες τους δεν ήταν πλέον επιθυμητοί. Η παραμονή τους (ο εγκλωβισμός τους ουσιαστικά) εκεί, οδήγησε στη διαμόρφωση συνθηκών ανάπτυξης των Ταλιμπάν, οι οποίοι είχαν εν τέλει καταστεί κυρίαρχοι κατά τη δεκαετία του ’90 και ευνόησαν με αμοιβαίο όφελος την εκεί παρουσία της ηγεσίας της Αλ Κάιντα και την εκπαίδευση των μελών της. Το γεγονός ότι τα βουνά του Αφγανιστάν υπήρξαν το ορμητήριο από το οποίο οργανώθηκαν και εκτελέστηκαν σοβαρά τρομοκρατικά κτυπήματα, όπως εκείνο της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες, εύλογα προκαλεί ανησυχία.

«Αν και οι συνθήκες πλέον είναι διαφορετικές, για παράδειγμα υπάρχουν υπέρτερα τεχνολογικά μέσα αντιμετώπισής τους απ’ ό,τι στο παρελθόν, εντούτοις δεν αποκλείεται να δούμε τα επόμενα χρόνια μια νέα φουρνιά ισλαμιστών τρομοκρατών, που να έχουν εκπαιδευτεί στα βουνά του Αφγανιστάν, οι οποίοι να θελήσουν να επιχειρήσουν στην Ευρώπη και σε άλλες δυτικές χώρες», σημείωσε.

Ανοικτό το ενδεχόμενο ενίσχυσης των μεταναστευτικών ροών

Σύμφωνα με τον κ. Κοντό, «η τωρινή κατάσταση αναμένεται να επηρεάσει όχι μόνο την Κύπρο, αλλά και την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο και την Ευρώπη πρωτίστως, λόγω των αναμενόμενων μεταναστευτικών ρευμάτων».

Ήδη, υπενθύμισε, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κύμα φυγής από τη χώρα, εν αναμονή της εγκαθίδρυσης του νέου καθεστώτος των ακραίων ισλαμιστών Ταλιμπάν. Επιπλέον, αρκετά ευρωπαϊκά κράτη έχουν ήδη «παγώσει» τις διαδικασίες επιστροφής στο Αφγανιστάν αιτητών ασύλου, των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί πλέον στη χώρα.

«Οι αιτητές ασύλου αναμένεται αρχικά να εισρεύσουν σε γειτονικές χώρες όπως το Ιράν, ενώ αρκετοί πιθανόν να κατευθυνθούν προς την Τουρκία με απώτερο στόχο τη μεταφορά τους μέσω παράνομων δικτύων διακίνησης στην Ευρώπη. Συνεπώς, δεν αποκλείεται να δούμε τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη μέσω της Ανατολικής Μεσογείου να ενισχύονται εκ νέου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πολιτικής και κοινωνικής άποψης», είπε.

Εκμετάλλευση συγκυρίας από Τουρκία και πιέσεις προς ΕΕ

Ερωτηθείς αναφορικά με τον ρόλο που ενδεχομένως να επιδιώξει η Τουρκία, ο Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, υπενθύμισε πως παρότι το Αφγανιστάν είναι μία φτωχή και απομονωμένη χώρα, χωρίς ιδιαίτερη περιφερειακή δικτύωση, η οποία δεν καθορίζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, εντούτοις, αρκετές φορές στο παρελθόν βρέθηκε στο επίκεντρο περιφερειακών γεωπολιτικών εντάσεων λόγω της γεωγραφικής της τοποθέτησης, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως το «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών» επειδή εκεί υπέστησαν μοιραίες στρατιωτικές ήττες αρκετές αυτοκρατορίες του παρελθόντος, όπως η αραβική, η μογγολική και εσχάτως η σοβιετική. Πρόσθεσε πως η έντονα ορεινή γεωμορφολογία της χώρας και η κατακερματισμένη, φυλετική κοινωνική της δομή αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά της, που καθιστούν πολύ δύσκολη την επιβολή οποιουδήποτε ελέγχου στην τραχιά αυτή χώρα.

Ωστόσο, σημείωσε ο κ. Κοντός, «μέσα στο πλαίσιο της στρατηγικής ήπιας ισχύος της κυβέρνησης Ερντογάν, η οποία στηρίζεται στην προώθηση της Τουρκίας ως ηγέτιδας δύναμης των μουσουλμάνων διεθνώς, προφανώς διαφαίνεται μια ευκαιρία επέκτασης της επιρροής της. Είναι όμως πολύ δύσκολο να επιβάλει κανείς κεντρικό έλεγχο επί του Αφγανιστάν, παρά το γεγονός ότι είναι πιθανόν να βρεθούν ικανά κανάλια επικοινωνίας με το καθεστώς των Ταλιμπάν. Επιπλέον, για την Τουρκία τίθεται και το προαναφερθέν ζήτημα του νέου αναμενόμενου μεταναστευτικού κύματος, το οποίο η χώρα θα ήθελε είτε να αποφύγει, είτε να προσελκύσει διεθνή χρηματοδότηση για τη διαχείρισή του. Παράλληλα, όπως η περσινή κρίση στον Έβρο απέδειξε, ενδεχομένως η Άγκυρα να επιχειρήσει να αξιοποιήσει τη συγκυρία αυτή προς εξεύρεση νέων μοχλών πίεσης επί της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

*φωτογραφίες από AP