Η νύχτα πλέον έρχεται λίγο νωρίτερα από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, καθώς η Γη περιστρέφεται πιο γρήγορα. Γιατί συμβαίνει αυτό και τι σημαίνει για τις μέρες μας;

Εάν ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα από ποτέ, υπεύθυνη είναι η εξέλιξη.

Στις 29 Ιουνίου 2022, η Γη σημείωσε ένα ασυνήθιστο ρεκόρ: ήταν η συντομότερη ημέρα της από τη δεκαετία του 1960, όταν οι επιστήμονες άρχισαν να μετρούν την περιστροφή του πλανήτη με ατομικά ρολόγια υψηλής ακρίβειας.

Σε γενικές γραμμές, η Γη ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον άξονά της κάθε 24 ώρες. Αυτή η μοναδική περιστροφή σηματοδοτεί μια μέρα και οδηγεί τον κύκλο της ανατολής και της δύσης του ηλίου που έχει διαμορφώσει πρότυπα ζωής εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.

Αλλά οι κουρτίνες έκλεισαν νωρίς στις 29 Ιουνίου, με τα μεσάνυχτα να φτάνουν 1,59 χιλιοστά του δευτερολέπτου νωρίτερα από το αναμενόμενο, όπως επισημαίνει ο επιστημονικός αναλυτής Ian Sample στον Guardian.

Το 2020 είχε 28 από τις μικρότερες ημέρες τα τελευταία 50 χρόνια

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια καταιγίδα από τέτοια ρεκόρ, με τις μικρότερες μέρες να σημειώνονται όλο και πιο συχνά.

Το 2020, η Γη είχε 28 από τις μικρότερες ημέρες τα τελευταία 50 χρόνια, με τη μικρότερη από αυτές, στις 19 Ιουλίου, να αφαιρεί 1,47 χιλιοστά του δευτερολέπτου από τα 86.400 δευτερόλεπτα που αποτελούν το 24ωρο.

Το ρεκόρ της 29ης Ιουνίου 2022 κόντεψε να καταρριφθεί ξανά τον περασμένο μήνα, όταν η 26η Ιουλίου έφτασε σε 1,5 χιλιοστό του δευτερολέπτου.

Άρα, ο κόσμος επιταχύνεται; Συνολικά -σύμφωνα με τα γεωλογικά χρονοδιαγράμματα που συμπιέζουν την εμφάνιση και την εξαφάνιση των δεινοσαύρων σε χρόνο dt-, η Γη στην πραγματικότητα περιστρέφεται πιο αργά από ό,τι στο παρελθόν. Γυρνώντας 1,4 δισ. χρόνια πίσω, μία μέρα περνούσε σε λιγότερο από 19 ώρες.

Κατά μέσο όρο, λοιπόν, οι ημέρες της Γης γίνονται μεγαλύτερες παρά μικρότερες, κάθε χρόνο. Για το φαινόμενο αυτό ευθύνεται κυρίως το φεγγάρι: η βαρυτική έλξη παραμορφώνει ελαφρώς τον πλανήτη, προκαλώντας παλιρροϊκή τριβή, που επιβραδύνει σταθερά την περιστροφή της Γης.

Τα έξτρα δευτερόλεπτα που «σώζουν τα ρολόγια μας»

Για να διατηρήσει τα ρολόγια ευθυγραμμισμένα με την περιστροφή του πλανήτη, η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών, όργανο των Ηνωμένων Εθνών, αποφάσισε να προσθέτει περιστασιακά δευτερόλεπτα τον Ιούνιο ή τον Δεκέμβριο -πιο πρόσφατα το 2016-, σταματώντας ουσιαστικά τα ρολόγια για ένα δευτερόλεπτο, ώστε η Γη να μπορεί να συγχρονιστεί.

Το πρώτο έξτρα δευτερόλεπτο προστέθηκε το 1972. Η επόμενη ευκαιρία είναι τον Δεκέμβριο του 2022, αν και με τη Γη να περιστρέφεται τόσο γρήγορα, είναι απίθανο να χρειαστεί.

Ενώ, μακροπρόθεσμα, η Γη επιβραδύνεται, η κατάσταση είναι πιο μπερδεμένη σε μικρότερα χρονικά διαστήματα. Μέσα στη Γη υπάρχει ένας τετηγμένος πυρήνας. Η επιφάνειά του είναι μια μάζα από μεταβαλλόμενες ηπείρους, διογκούμενους ωκεανούς και παγετώνες που εξαφανίζονται. Ολόκληρος ο πλανήτης είναι τυλιγμένος σε μια παχιά κουβέρτα αερίων και ταλαντεύεται, καθώς περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του. Όλα αυτά επηρεάζουν την περιστροφή της Γης, επιταχύνοντάς την ή επιβραδύνοντάς την, αν και οι αλλαγές είναι ουσιαστικά ανεπαίσθητες.

Ισχυροί άνεμοι, σεισμοί και τσουνάμι επηρεάζουν τη διάρκεια μιας μέρας

Σύμφωνα με τη NASA, οι ισχυρότεροι άνεμοι τα χρόνια του Ελ Νίνιο μπορούν να επιβραδύνουν την περιστροφή του πλανήτη, παρατείνοντας την ημέρα κατά ένα κλάσμα του χιλιοστού του δευτερολέπτου. Οι σεισμοί, από την άλλη, μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα…

Ο σεισμός του 2004, που προκάλεσε τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό, μετατόπισε αρκετά βράχια ώστε να συντομεύσει τη διάρκεια της ημέρας κατά σχεδόν τρία μικροδευτερόλεπτα.

Οτιδήποτε μετακινεί μάζα προς το κέντρο της Γης θα επιταχύνει την περιστροφή του πλανήτη, όπως ένας πατινέρ επιταχύνει όταν τραβά τα χέρια προς το σώμα του. Η γεωλογική δραστηριότητα που ωθεί τη μάζα έξω από τον πυρήνα θα έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και θα επιβραδύνει την περιστροφή.

Το πώς όλες αυτές οι διαφορετικές διαδικασίες συνδυάζονται για να επηρεάσουν τη διάρκεια μίας ημέρας είναι ένα ερώτημα με το οποίο παλεύουν ακόμα οι επιστήμονες.

Εάν η τάση για μικρότερες ημέρες συνεχιστεί για πολύ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκκλήσεις για το πρώτο «αρνητικό έξτρα δευτερόλεπτο». Αντί να προσθέτει ένα δευτερόλεπτο στα ρολόγια, η αστική ώρα θα παρακάμπτει ένα δευτερόλεπτο για να συμβαδίζει με τον πλανήτη που περιστρέφεται ταχύτερα. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να έχει άλλες συνέπειες, κυρίως αναζωπυρώνοντας τη συζήτηση για το αν, μετά από περισσότερα από 5.000 χρόνια, ο καθορισμός του χρόνου από την κίνηση του πλανήτη είναι μια ιδέα που έφτασε στο τέλος της.