Υπάρχει ένα παλιό ρητό στην τουρκική πολιτική σκηνή που λέει: «Όποιος κερδίζει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει την Τουρκία». Η μεγαλύτερη πόλη -και εμπορική καρδιά της χώρας- θεωρείται αναμφίβολα το μεγαλύτερο πολιτικό έπαθλο και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέστη ήττα για τρίτη συνεχή φορά. Ή, για να είμαστε πιο σωστοί, ο Εκρέμ Ιμάμογλου κατέγραψε συντριπτική νίκη με ποσοστό που ξεπερνά το 51%, διεκδικώντας να παγιωθεί ως ο πολιτικός που μπορεί να αμφισβητήσει την παντοδυναμία του κόμματος του Τούρκου προέδρου.

Με καταμετρημένο το σύνολο σχεδόν των ψήφων, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) συγκεντρώνει ποσοστό περίπου 36%, καταγράφοντας τη χειρότερη επίδοσή του από τις εκλογές του 2002.

Στην αντίπερα όχθη, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αντιπολίτευσης διατηρεί τον έλεγχό του σε πόλεις-κλειδιά, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης, κερδίζοντας -με ποσοστό 37,7%- ταυτοχρόνως σε 36 από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας, κάτι που σηματοδοτεί την πρώτη εκλογική νίκη του από το 1977.

Κομβικής σημασίας κάλπες

Μετά τη σπουδαία εκλογική επικράτησή του πέρυσι, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε καταστήσει σαφές ότι ο επόμενος στόχος του ήταν ο οικονομικός, πολιτιστικός και ιστορικός κόμβος της χώρας. «Είμαστε έτοιμοι να ξανακερδίσουμε την Κωνσταντινούπολη;» ρωτούσε ο ίδιος τους υποστηρικτές του, καθώς γιόρταζε τον θρίαμβό του, τον Μάιο του 2023. «Ξεκινήσαμε με την Κωνσταντινούπολη, θα συνεχίσουμε με την Κωνσταντινούπολη».

Για την ενωμένη αντιπολίτευση της Τουρκίας, η οποία είχε θεωρήσει τις προεδρικές εκλογές ως την καλύτερη ευκαιρία να εκτοπίσει πολιτικά τον Ερντογάν, η περσινή αναμέτρηση ήταν καταστροφική. Εξ ου και η συμμαχία κατέρρευσε αμέσως μετά την ήττα, με αποτέλεσμα ο Ιμάμογλου να κατεβαίνει στην Κωνσταντινούπολη χωρίς την υποστήριξη του κόμματος IYI και μικρότερων συμμάχων του αντι-Ερντογάν στρατοπέδου.

Το διακύβευμα αυτή τη φορά -τόσο πρακτικό όσο και συμβολικό- ήταν αν ο Ερντογάν θα εδραιώσει την αυταρχική και ισλαμιστικού προσανατολισμού διακυβέρνησή του ή αν θα απομείνει μια τελευταία εναλλακτική λύση. Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος πρόεδρος προωθεί εδώ και καιρό μια νέα σαρωτική συνταγματική αναθεώρηση, που θα οδηγήσει στην ψήφιση νέου συντάγματος που θα αντικαταστήσει εκείνο του 1982. Μπορεί τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών να μη σχετίζονται άμεσα με αυτή τη διαδικασία, ωστόσο θα μπορούσαν να την επηρεάσουν, δίνοντας στον Ερντογάν πρόσθετη ώθηση.

Για το λόγο αυτό, πολιτικοί αναλυτές χαρακτήριζαν τις χθεσινές αυτοδιοικητικές εκλογές ως δημοψήφισμα για το πολιτικό μέλλον της χώρας. «Αν κερδίσει ο Ιμάμογλου, η Τουρκία θα ξυπνήσει σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό περιβάλλον και με νέες πολιτικές ισορροπίες το πρωί της 1ης Απριλίου» επεσήμαινε, πριν τις κάλπες, ο γνωστός Τούρκος σχολιαστής Murat Yekin. Κάποιοι, δε, έφταναν στο σημείο να εκτιμούν πως ενδεχόμενη ήττα της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη και άλλες μεγάλες πόλεις θα έβαζε «ταφόπλακα» στα όποια μελλοντικά σχέδια διακυβέρνησής της, για τουλάχιστον μια δεκαετία.

“Όχι” στις οικονομικές πολιτικές Ερντογάν

Αντ’ αυτού, οι πολίτες της Τουρκίας επέλεξαν να «μαυρίσουν» το κόμμα του Ερντογάν, με αναλυτές να κάνουν λόγο για ψήφο διαμαρτυρίας κατά του υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος έχει εκτοξεύσει τις τιμές των προϊόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία, τον περασμένο μήνα έφτασε σχεδόν το 70% και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω το προσεχές καλοκαίρι.

«Ήταν ένα ‘όχι’ στον Ερντογάν, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη και σε πολλά άλλα μέρη επίσης» διαπιστώνει στους Financial Times ο Selim Koru, αναλυτής στο think tank Tepav με έδρα την Άγκυρα. Στο ίδιο πνεύμα, η Aslı Aydıntaşbaş, συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Brookings με έδρα την Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι οι εκλογές «μάς δείχνουν ότι υπάρχει ευρεία δυσαρέσκεια για τις πολιτικές της κυβέρνησης και τους χειρισμούς στην οικονομία».

Για τιμωρία του κυβερνώντος κόμματος, που έχει αφήσει πολλά νοικοκυριά να παλεύουν για τα προς το ζην, κάνει λόγο και ο Sinan Ulgen, διευθυντής του think tank Edam με έδρα την Κωνσταντινούπολη, εστιάζοντας στο γεγονός πως οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του ΑΚΡ επέλεξαν είτε να απέχουν είτε να στραφούν προς άλλα κόμματα. «Η συμμετοχή ήταν σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές. Υπήρξαν διακομματικές μετατοπίσεις στην ψήφο, κάτι που δεν συνέβη στις εθνικές εκλογές λόγω των ισχυρότερων ιδεολογικών δεσμών. Αυτή τη φορά η οικονομία επικράτησε έναντι της ταυτότητας».

Σε μεταμεσονύχτια ομιλία του, ο Ερντογάν παραδέχτηκε την ήττα του και δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα υπακούσει στη βούληση του τουρκικού λαού. «Έχουμε άλλα τέσσερα χρόνια για να ανασυντάξουμε τις σεισμόπληκτες περιοχές και να αποκαταστήσουμε την οικονομία» είπε, στέλνοντας μήνυμα πως η κυβέρνησή του θα ακολουθήσει αποφασιστικά το οικονομικό πρόγραμμά της για τη μείωση του πληθωρισμού το δεύτερο εξάμηνο του έτους και θα αποφύγει λαϊκίστικες κινήσεις, ενώ η χώρα θα επιστρέψει στην κανονικότητα μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2028. Μίλησε, δε, για «αναποδιές» και «λάθη», διαμηνύοντας πως «θα κάνουμε την αυτοκριτική μας».

Δημοκρατικό μανιφέστο Ιμάμογλου

Ο Τούρκος πρόεδρος απέφυγε, πάντως, να συγχαρεί ή γενικότερα να κάνει κάποια αναφορά στους αντιπάλους του, ιδίως στον Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος γίνεται ο μοναδικός πολιτικός που κερδίζει κατά κράτος για τρίτη φορά τον Ερντογάν και το κόμμα του, προκαλώντας ρωγμές στο προφίλ του «αήττητου σουλτάνου».

Υπενθυμίζεται ότι, το 2019 εξασφάλισε -με ελάχιστες ψήφους διαφορά- τον μητροπολιτικό δήμο της Κωνσταντινούπολης από τον πρώην πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίμ, με αποτέλεσμα ο Ερντογάν να επαναλάβει δολίως τις εκλογές, τις οποίες και (ξανα)κέρδισε ο Ιμάμογλου.

Αυτή τη φορά, μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος -σε μια προσπάθεια να τελειώσει πολιτικά τον νεότερο αντίπαλό του- είχε αναλάβει προσωπικά το βάρος της προεκλογικής εκστρατείας, και μόνο το τελευταίο 48ωρο πριν από τις κάλπες είχε οργανώσει έξι προεκλογικές συγκεντρώσεις στην Κωνσταντινούπολη προς υποστήριξη του εκλεκτού του, Μουράτ Κουρούμ, ενώ σχετικές περιοδείες πραγματοποίησε σχεδόν σύσσωμο το υπουργικό του συμβούλιο. «Ας τους δώσουμε το μάθημα που τους αξίζει στις 31 Μαρτίου» δήλωνε, καλώντας τους ψηφοφόρους της Κωνσταντινούπολης να τιμωρήσουν την αντιπολίτευση για την υποτιθέμενη ανικανότητα και την αποτυχία της να αναπτύξει τις υποδομές της πόλης.

Αντ’ αυτού, ο Ιμάμογλου εξασφάλισε περίπου 4,5 εκατ. ψήφους που αντιστοιχούν στο 51% όσων ψήφισαν, και μάλιστα χωρίς την υποστήριξη ορισμένων κομμάτων που τον βοήθησαν να φτάσει στη νίκη το 2019. Τόσο το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών όσο και το εθνικιστικό Κόμμα IYI κατέβασαν τους δικούς τους υποψηφίους, ενώ δεν υπήρξε κάποια στήριξη από τον πρόεδρο του DEVA, Αλί Μπαμπατζάν, και τον πρώην πρωθυπουργό, Αχμέτ Νταβούτογλου. Μπορεί, επομένως, να καυχιέται ότι δεν έχει την ανάγκη κανενός από αυτούς, που στήριξαν τον Κιλιτσντάρογλου στις εθνικές εκλογές, για να κερδίσει τον Ερντογάν.

Στο σημείο αυτό, ωστόσο, πρέπει να επισημανθεί ότι οι Κούρδοι της Κωνσταντινούπολης έπαιξαν καθοριστικό ρόλο καθώς φαίνεται να κατευθύνθηκαν προς τον Ιμάμογλου, απορρίπτοντας τον δικό τους υποψήφιο που συγκέντρωσε μόλις το 2%.

«Αυτό το αποτέλεσμα αποτελεί αδιαμφισβήτητα ορόσημο για τον Ιμάμογλου» λέει στην Washington Post ο Sinan Ulgen, εκφράζοντας κι αυτός την άποψη -όπως και πληθώρα άλλων αναλυτών- ότι ο 52χρονος πολιτικός θα είναι -και οφείλει να είναι- ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης στις επόμενες προεδρικές εκλογές, καθώς αναδεικνύεται ως η ηγετική μορφή που αδυνατεί να νικήσει ο Τούρκος πρόεδρος.

Στην επινίκια ομιλία του, η οποία έμοιαζε περισσότερο με δημοκρατικό μανιφέστο, υπογράμμισε την αναγκαιότητα της ενότητας και διατύπωσε με τρόπο στεντόρειο την ανάγκη προάσπισης της Δημοκρατίας, κάνοντας λόγο για νέα εποχή στην Τουρκία. «Απόψε, η Κωνσταντινούπολη μίλησε ξεκάθαρα: η συλλογική μας επιθυμία για δημοκρατία λάμπει πιο έντονα από ποτέ, σηματοδοτώντας ένα καθοριστικό βήμα προς την ενότητα και το τέλος της πόλωσης. Σε μια εποχή που ο κόσμος γίνεται μάρτυρας της υποχώρησης των δημοκρατικών αξιών, η πόλη μας στέκεται ως φάρος ελπίδας και αλλαγής» είπε, ενώ σε άλλο σημείο ανέφερε:

«Όλοι όσοι ζουν κάτω από αυταρχικά καθεστώτα κοιτάζουν προς την Κωνσταντινούπολη […] Οι άνθρωποι… οι Κούρδοι, οι Αλεβίτες, οι Αρμένιοι, οι Τσερκέζοι και οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης που μετανάστευσαν εδώ από όλη την Ανατολία, θα υπερασπιστούν ελεύθερα τα δικαιώματά τους», στέλνοντας το μήνυμα ότι η δημοκρατία ζει και βασιλεύει και πως ο ίδιος είναι το πρόσωπο της ελεύθερης και κοσμικής Τουρκίας που ψάχνει ελπίδα να βγει από τον οικονομικό βάλτο…

Tonight, #Istanbul has spoken clearly: our collective desire for #democracy shines brighter than ever, marking a pivotal step towards #unity and the end of polarization.

At a time when the world witnesses a retreat from democratic values, our city stands as a beacon of hope and… pic.twitter.com/Z2A9gnfTq6— Ekrem İmamoğlu (International) (@imamoglu_int) March 31, 2024