Η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού SARS-CoV-2 έχει προκαλέσει πονοκέφαλο στους επιστήμονες, καθώς εξαπλώνεται με ταχύ ρυθμό μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και όχι μόνο επηρεάζοντας την πορεία της πανδημίας. Αν και η έρευνα για τη VUI-202012/01 είναι σε εξέλιξη, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει τις ηλικιακές ομάδες που προτιμά, πως επιδρά στη μεταδοτικότητα της νόσου COVID-19 και στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Η Αγγλία είναι η αφετηρία της μετάλλαξης VUI-202012/01 που έχει «τρομοκρατήσει» την Ευρώπη. Η νέα εκδοχή του SARS-CoV-2 ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά στις 20 Σεπτεμβρίου στο Κεντ, αν και εικάζεται ότι προϋπήρχε. Οι βρετανικές αρχές, έχοντας χάσει τον έλεγχο της επιδημίας λίγο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, δια στόματος του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον ανακοίνωσαν ότι η νέα αυτή μετάλλαξη ευθύνεται για τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων COVID-19 στη χώρα.

Συγκεκριμένα ο Βρετανός πρωθυπουργός υποστήριξε ότι η VUI-202012/01 «φαίνεται να έχει οδηγήσει σε αύξηση του R (σ.σ.: δείκτης του ρυθμού αναπαραγωγής των κρουσμάτων) τουλάχιστον κατά 0,4 μονάδες και αυξημένη μεταδοτικότητα κατά 70%». Από 100 κρούσματα ανά 100.000 άτομα την ημέρα στη Νοτιοανατολική Αγγλία στα τέλη Νοεμβρίου, το πρώτο 15ήμερο του Δεκεμβρίου ξεπερνούσαν τα 400 κρούσματα/100.000 ημερησίως. Στην περιοχή του Κεντ και του Λονδίνου, μάλιστα, έως τις 13 Δεκεμβρίου είχαν εντοπιστεί 1.108 άτομα-φορείς της VUI-202012/01.

Ο «ασθενής μηδέν», δηλαδή σε αυτόν που για πρώτη φορά εντοπίστηκε η μετάλλαξη, ήταν από το Κέιμπριτζ και του είχε χορηγηθεί πλάσμα αίματος προκειμένου να θεραπευτεί από τη COVID-19. Ο δωρητής του πλάσματος αίματος είχε αναρρώσει πλήρως και είχε αναπτύξει ισχυρά αντισώματα γι’ αυτό και επιλέχθηκε να προσφέρει αίμα. Η μετάλλαξη συνέβη, πιθανότατα, κατά τη διάρκεια της χορήγησης της θεραπείας πλάσματος αίματος, εξουδετέρωσε τα αντισώματα και, δυστυχώς, οδήγησε τον λήπτη στον θάνατο.

Σήμερα, η μετάλλαξη έχει πια εντοπιστεί στη Δανία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο, στην Ιταλία, στην Αυστραλία και τη Νότια Αφρική, θέτοντας τις υγειονομικές αρχές όλων των κρατών σε εγρήγορση.

Η ταυτότητα της VUI-202012/01

H VUI-202012/01, δεν είναι η πρώτη μετάλλαξη που εντοπίζεται. Από τον Ιανουάριο που αποκωδικοποιήθηκε το DNA του ιού μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί:  η D614G, που έγινε η παγκόσμια κυρίαρχη μορφή του ιού, τον περασμένο Φεβρουάριο στην Ευρώπη. Το καλοκαίρι ανιχνεύθηκε η A222V, που εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και συνδέθηκε κυρίως με την Ισπανία, ενώ, τέλος, μια άλλη μετάλλαξη, η H69/V70, είχε εμφανιστεί πιο πριν.

Η πλειονότητα των μεταλλάξεων που έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανή επίδραση στον ιό και μόνο μια μειονότητα αυτών είναι πιθανό να τον αλλάξει με σημαντικό τρόπο -για παράδειγμα, καθιστώντας τον πιο ικανό να μολύνει τον άνθρωπο, πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρή νόσο ή λιγότερο ευαίσθητο σε φυσικές ή προκαλούμενες από τα εμβόλια ανοσολογικές άμυνες.

Στην περίπτωση της VUI-202012/01 έχουν εντοπιστεί πολλαπλές (έως και 4.000) παραλλαγές σε γονίδια που κωδικοποιούν αντιγονικούς καθοριστές της πρωτεΐνης S, καθώς και σε άλλες περιοχές του γονιδιώματος. Ο κορωνοϊός αυτή τη φορά μεταλλάχθηκε με στόχο να αλλάξει τη σύσταση της πρωτεΐνης S ώστε να αυξηθεί η ικανότητά του να εισβάλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Παρόμοια μετάλλαξη έχει εντοπιστεί στη Νότια Αφρική, η οποία όμως θεωρείται ότι έχει συμβεί τυχαία και ανεξάρτητα από τη VUI-202012/01. Πρόκειται για την 501.V2, η οποία έχει καταστεί κυρίαρχη τις τελευταίες εβδομάδες στην αφρικανική χώρα.

Σε ό,τι αφορά στη VUI-202012/01 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ζητήσει να μη δημιουργείται πανικός, αφού δεν έχει συνδεθεί με σοβαρότερη νόσηση ή μεγαλύτερη θνητότητα, σημειώνοντας ότι αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι στην εξέλιξη μιας πανδημίας.

Ποιες ηλικίες «προτιμά» η μετάλλαξη

Σύμφωνα με στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) η μετάλλαξη παρατηρείται κυρίως σε άτομα κάτω των 60 ετών. Στην Ουαλία, μεταξύ των 20 περιπτώσεων της VUI 202012/01 που εντοπίστηκαν ο μέσος όρος ηλικίας ήταν τα 41 έτη ζωής σε ομάδα ανθρώπων 11-71 ετών που εξετάστηκαν.

Επιπλέον, κατά τον Νιλ Φέργκινσον, καθηγητή του Imperial College του Λονδίνου και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Νέων και Αναδυόμενων Απειλών από Αναπνευστικούς Ιούς (NERVTAG) του Ηνωμένου Βασιλείου, «υπάρχει μια ένδειξη ότι έχει υψηλότερη τάση να μολύνει παιδιά. Δεν έχουμε καθορίσει την αιτία, αλλά το βλέπουμε στα δεδομένα. Θα χρειαστεί να συλλέξουμε περισσότερα στοιχεία για να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί στο εξής». Ο Πίτερ Χόρμπι, επικεφαλής της NERVTAG, συμπληρώνει ότι υπάρχει μεγάλη διασπορά της μετάλλαξης στην κοινότητα «άρα είναι αναμενόμενο να υπάρχει μεγάλη -πιθανώς ασυμπτωματική- διασπορά μεταξύ των παιδιών».Μάλιστα, αποδίδει το φαινόμενο στο γεγονός ότι τα σχολεία στην Αγγλία λειτουργούσαν κανονικά όλο το προηγούμενο διάστημα και η παρατηρούμενη αύξηση προκύπτει επειδή τα παιδιά είχαν περισσότερες συναναστροφές. Μένει, λοιπόν, να τεκμηριωθεί επιστημονικά αλλά και από την ιχνηλάτηση αν υφίσταται μεγαλύτερη διασπορά στον παιδικό πληθυσμό.