Οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν κορυφώθηκαν για άλλη μια φορά αυτό τον μήνα, ωστόσο πρόκειται για ένα καζάνι που σιγοβράζει εδώ και δεκαετίες και συχνά-πυκνά ξεχειλίζει, με το αποτέλεσμα πολύνεκρες τραγωδίες.

Είναι μια περίπλοκη και μακρά ιστορία που αρχίζει πολύ πριν τη δολοφονία του Σουλεϊμανί.

1951 – Ένταση λόγω Βρετανίας

Από τις αρχές του 1900, η ​​βρετανική κυβέρνηση έχει τον έλεγχο των πετρελαϊκών αποθεμάτων του Ιράν μέσω της αγγλο-ιρανικής πετρελαϊκής εταιρείας. Όταν ο Mohammad Mossadegh αναλαμβάνει τη θέση του Πρωθυπουργού, οι Ιρανοί είναι ήδη κουρασμένοι από την ξένη ανάμειξη στις υποθέσεις τους και ζητούν να αποκτήσουν τον έλεγχο των φυσικών πόρων τους.

1953 – Η CIA ανατρέπει τη δημοκρατία του Ιράν

Οι ΗΠΑ βοηθούν να οργανωθεί πραξικόπημα  για να ανατρέψουν τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό του Ιράν, Mossadegh, ο οποίος είχε πετύχει την εθνικοποίηση των πετρελαϊκών αποθεμάτων της χώρας, μια κίνηση που οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία είδαν ως σοβαρό πλήγμα, δεδομένης της εξάρτησης τους από το πετρέλαιο στη Μέση Ανατολή. Μετά την ανατροπή του Mossadegh, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τον μονάρχη του Ιράν Mohammad Reza Pahlavi να κυβερνήσει ως Σάχης (βασιλιάς). Οι Ιρανοί εκλαμβάνουν τη ξένη παρέμβαση ως απειλή και καλλιεργούν πλέον ένα αντι-αμερικανικό αίσθημα.

1957- Πυρηνική συνεργασία

Οι ΗΠΑ υπογράφουν πολιτική συμφωνία πυρηνικής συνεργασίας με το Ιράν. Η συμφωνία παρέχει στο Ιράν τεχνολογία και πόρους που τελικά θα αποτελέσουν τη βάση για το αμφιλεγόμενο πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο ξεκινά να αναπτύσσεται στη δεκαετία του 1970 με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

1979 – Η Ιρανική Επανάσταση

Εκατομμύρια Ιρανοί βγαίνουν στους δρόμους ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το καθεστώς του Σάχη, το οποίο θεωρούν ως διεφθαρμένο και παράνομο. Οι κοσμικοί διαδηλωτές αντιτίθενται στον αυταρχισμό του, ενώ ισλαμιστές διαδηλωτές αντιτίθενται στην ατζέντα εκσυγχρονισμού του. Στις 16 Ιανουαρίου ο Σάχης φεύγει από τη χώρα. Την 1η Φεβρουαρίου, ο Ayatollah Khomeini, ένας ισλαμικός μελετητής που συνελήφθη και απελάθηκε από τον Σάχη το 1964, επιστρέφει από την εξορία και γίνεται ο ανώτατος ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

1979-1981 – Ιρανική Κρίση Ομηρίας

Ιρανοί φοιτητές κατακλύζουν την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και κρατούν δεκάδες Αμερικανούς ως όμηρους. Ζητούν από τον Σάχη, ο οποίος είχε μεταφερθεί στις ΗΠΑ για θεραπεία του καρκίνου, να εκδοθεί στο Ιράν για να δικαστεί για “εγκλήματα κατά του ιρανικού λαού”. Μετά από 444 ημέρες, το Ιράν απελευθερώνει τους ομήρους με την προϋπόθεση ότι οι ΗΠΑ δεν θα αναμιγνύονταν στρατιωτικά ή πολιτικά στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράν, μετά την ορκωμοσία του προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι ΗΠΑ κόβουν όλους τους διπλωματικούς δεσμούς με το Ιράν. Οι επίσημες διπλωματικές σχέσεις δεν έχουν αποκατασταθεί ποτέ. Ο Σάχης πεθαίνει τον Ιούλιο του 1980 στο Κάιρο. Το περιστατικό σηματοδότησε την έναρξη μιας έντονης και μακράς περιόδου εχθρότητας μεταξύ των δύο χωρών.

 

1980 – Αρχίζει ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ

Το κακό κλίμα μεταξύ των δύο χωρών επιδεινώνεται όταν οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το Ιράκ στην εισβολή του στο γειτονικό Ιράν, προκαλώντας έναν οκταετή περιφερειακό πόλεμο. Ο Κασέμ Σολεϊμανί, ο οποίος έχει προσχωρήσει στους Φρουρούς της Επανάστασης, πολεμά στην πρώτη γραμμή.

1984 – Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι το Ιράν είναι χορηγός τρομοκρατών

Οι ΗΠΑ υπό τη διοίκηση του Ρέιγκαν, δηλώνουν ότι η Ισλαμική Δημοκρατία είναι “κράτος χρηματοδότησης τρομοκρατών”. Δεκαετίες αργότερα, ο προσδιορισμός αυτός από τις ΗΠΑ εξακολουθεί να ισχύει.

1986 – Προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων

Ενώ οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το Ιράκ στον πόλεμο του με το Ιράν, η κυβέρνηση του Προέδρου Ρέιγκαν ξεκινά κρυφά να αναζητά τρόπους βελτίωσης της σχέσης του με το Ιράν. Ο Τύπος αποκαλύπτει  ότι παρά το εμπάργκο πώλησης όπλων στο Ιράν, ο Ρέιγκαν ενέκρινε πώληση υψηλού κέρδους με την ελπίδα ότι θα έχει ως αποτέλεσμα την επιστροφή Αμερικανών που κρατούνται όμηροι στο Λίβανο από τη Χεζμπολάχ, μια πολιτοφυλακή στενών δεσμών με το Ιράν.

1988 – Καταρρίπτεται επιβατικό ιρανικό αεροσκάφος

Τα αμερικανικά και ιρανικά πλοία ανταλλάσσουν πυρά στον Περσικό Κόλπο. Οι ΗΠΑ περνούν ένα επιβατικό αεροσκάφος με 190 επιβαίνοντες για απειλή και το καταρρίπτουν. Αν και οι ΗΠΑ λένε ότι η επίθεση ήταν ατύχημα, οι Ιρανοί το βλέπουν σαν σκόπιμη ενέργεια. Οι ΗΠΑ κατέβαλαν αποζημιώσεις μετά από 12 χρόνια.

1997 – Ο Σουλεϊμανί γίνεται επικεφαλής των Quds

Ο Κασέμ Σουλεϊμανί, ο οποίος ανεβαίνει στις τάξεις του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν, διορίζεται ως επικεφαλής διοικητής της δύναμης Quds, μιας ελίτ ειδικής μονάδας δυνάμεων που χειρίζεται τις υπερπόντιες επιχειρήσεις του Ιράν. Ενεργεί στην εξάπλωση της επιρροής του Ιράν στη Μέση Ανατολή και σύντομα γίνεται ένας από τους ισχυρότερους ηγέτες της χώρας.

2002 – Ο Μπους δηλώνει ότι το Ιράν αποτελεί μέρος του “άξονα του κακού”

Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, το Ιράν βοηθά τις ΗΠΑ  στον πόλεμο εναντίον των Ταλιμπάν, αμοιβαίο εχθρό και των δύο χωρών. Ωστόσο, κάποια στιγμή ο Πρόεδρος Τζωρτζ Μπους αναφέρεται στο Ιράν, μαζί με το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα, ως μέρος του “Άξονα του Κακού”. Η ομιλία προκαλεί οργή στο Ιράν.

2003 – Ιρανική πυρηνική απειλή

Καθώς οι ΗΠΑ εκφράζουν ανησυχίες για το ότι το Ιράν επιχειρεί να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, οι επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας ανακοινώνουν ότι έχουν βρει ίχνη ουράνιου σε πυρηνικό εργοστάσιο στο Ιράν. Η Τεχεράνη συμφωνεί να αναστείλει την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου και να επιτρέψει αυστηρότερες επιθεωρήσεις των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Ο πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ θα έρθει στην εξουσία μερικά χρόνια αργότερα και θα ξαναρχίσει την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου από το Ιράν, προκαλώντας διεθνής κυρώσεις κατά της χώρας.

2013-2015 – Υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν

Μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων υπό τη διοίκηση του Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, έξι έθνη και Τεχεράνη φθάνουν σε μια συμφωνία ορόσημο που επιβραδύνει το πρόγραμμα πυρηνικής ανάπτυξης του Ιράν σε αντάλλαγμα την άρση ορισμένων κυρώσεων που προκάλεσαν τη στασιμότητα της οικονομίας της χώρας. Είναι ένα τεράστιο επίτευγμα για τις ΗΠΑ και το Ιράν. Η συμφωνία επισφραγίζεται στις 14 Ιουλίου 2015.

2017 – Αναλαμβάνει ο Τραμπ

Μια εβδομάδα μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Προέδρου της Αμερικής, ο Ντόναλντ Τραμπ υπογράφει μια εκτελεστική εντολή που απαγορεύει στους υπηκόους επτά μουσουλμανικών εθνών, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, να εισέλθουν στις ΗΠΑ για 90 ημέρες. Το Ιράν περιγράφει την απαγόρευση ως “μια προφανή προσβολή στον ισλαμικό κόσμο” και απαντά με τη διεξαγωγή δοκιμής βαλλιστικών πυραύλων. Σηματοδοτείται μια απότομη κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ των δύο χωρών, προκαλώντας ανησυχίες για το μέλλον της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν.

2018 – Οι ΗΠΑ αποσύρονται από τη συμφωνία

Ο Τράμπ εκπληρώνει μια προεκλογική του υπόσχεση και ανακοινώνει την απόσυρση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν, την οποία θεωρούσε “μονόπλευρη”. Αναφέρει επίσης ότι θα επιβάλει νέες κυρώσεις στο καθεστώς. Οι επικριτές προειδοποιούν ότι η κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεκκίνηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιρά και να προκαλέσει περισσότερες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.

2019 – Χρονιά εντάσεων

Απρίλιος: Ο Τραμπ ανακοινώνει ότι οι ΗΠΑ θα ορίσουν επισήμως τους Φρουρούς της Επανάστασης, τον ισχυρότερο στρατιωτικό θεσμό της Τεχεράνης, ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση. Η κίνηση είναι άνευ προηγουμένου, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν μέρος μιας άλλης κυβέρνησης ως τρομοκρατική ομάδα. Το Ιράν ανταποκρίνεται περιγράφοντας τις ΗΠΑ ως “κράτος χρηματοδότησης της τρομοκρατίας”.

Ιούνιος: Οι εντάσεις κλιμακώνονται περαιτέρω μετά από επιθέσεις εναντίον πετρελαιοφόρων στον Περσικό Κόλπο και πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Σαουδική Αραβία, καθώς και την βύθιση ενός αμερικανικού drone, για τα οποία η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της κατηγορούν το Ιράν.

Αφού οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις στο Ιράν, το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα επιταχύνει τον εμπλουτισμό ουρανίου χαμηλής ποιότητας. Αυτό σπάει το όριο αποθεμάτων που συμφώνησε το 2015 και φέρνει τη χώρα ένα βήμα πιο κοντά στην κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας.

Δεκέμβριος: Οι αμερικανικές δυνάμεις διεξάγουν αεροπορικές επιδρομές σε εγκαταστάσεις στο Ιράκ και τη Συρία. Τουλάχιστον 25 άνθρωποι σκοτώνονται. Ως αντίδραση εκατοντάδες Ιρανοί διαδηλωτές επιτίθενται στην αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη.

2020 – Κλιμακώνεται επικίνδυνα η ένταση

Ο Τραμπ διατάζει τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Σουλεϊμανί, μια κίνηση που οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ είχαν θεωρήσει υπερβολικά προκλητική. Χιλιάδες άνθρωποι πλημμυρίζουν τους δρόμους του Ιράν για να τον θρηνήσουν. Το Ιράν είναι εξαγριωμένο και υπόσχεται αντίποινα. Απαντά με επίθεση σε ιρακινές βάσεις όπου στεγάζονται αμερικανικά στρατεύματα, χωρίς όμως απώλειες. Ο Τραμπ υπόσχεται νέες κυρώσεις.

Καθώς αυξάνονται οι εντάσεις, το Ιράν από λάθος καταρρίπτει ένα ουκρανικό επιβατικό αεροσκάφος, αφού το πέρασε για πύραυλο Κρουζ. Αποτέλεσμα ο θάνατος 176 ατόμων και η πρόκληση αντιδράσεων παγκοσμίως, λόγω και της καταγωγής των θυμάτων της τραγωδίας.