Το θέμα του ουκρανικού βρίσκεται εδώ και μήνες στο προσκήνιο, με τα βλέμματα να στρέφονται ολοένα και πιο πολύ στην περιοχή των ανατολικών συνόρων της χώρας όπου βρίσκονται τα ρωσικά στρατεύματα και τις ανησυχίες για μια εισβολή της Ρωσίας να εντείνονται. 

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά και ιστορικά πως ξέσπασε αυτή η διένεξη; Τι θέλει να πετύχει ο Πούτιν; Ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ και ποιος της Ευρώπης; Όλα αυτά τα ερωτήματα θέσαμε στον Διεθνολόγο και Συνιδρυτή της Geopolitical Cyprus Γιάννη Ιωάννου.

Ποια είναι η ιστορία πίσω από το Ουκρανικό;

H κρίση στην Ουκρανία ξεκίνησε την περίοδο 2013-2014 όταν οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις στην χώρα προχώρησαν σε μια σειρά διαδηλώσεων γνωστών ως Euro–Maidan εναντίον της εξουσίας του φιλορώσου Προέδρου της χώρας, Βικτόρ Γιανουκόβιτς. Σύντομα η κρίση εξαπλώθηκε με την πτώση Γιανουκόβιτς, την ένοπλη σύγκρουση Ουκρανών και φιλο-Ρώσων αυτονομιστών στις ανατολικές επαρχίες της χώρας και την τελική ρωσική επέμβαση στην χερσόνησο της Κριμαίας τον Μάρτιο του 2014, που οδήγησε και στην τελική της απόσχιση/κατάληψη από την Ρωσία.

Πως κλιμακώθηκε η κατάσταση και που βρισκόμαστε σήμερα;

Μετά το 2014 ο πόλεμος επεκτάθηκε στην ανατολική Ουκρανία μεταξύ των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και ορισμένων αυτονομιστικών, φιλορωσικών, οντοτήτων που προέκυψαν υπό την μορφή de facto «κρατιδίων» στην ευρύτερη περιοχή του Ντονμπάς. H σύγκρουση μπορεί θεωρητικά να σταμάτησε με την δεύτερη συμφωνία του Μινσκ, το 2015, ωστόσο περιέπεσε, όπως είθισται σε αυτού του είδους τις περιπτώσεις, σε κατάσταση frozen–conflict με σειρά εντάσεων και επιμέρους συγκρούσεων μικρής κλίμακας μέχρι και σήμερα. Η προσπάθεια της Ουκρανίας να ενταχθεί στους κόλπους του ΝΑΤΟ οδήγησε τον περασμένο Απρίλιο σε μια σειρά συμβάντων αναζωπύρωσης στα ανατολικά σύνορα της χώρας, σε διάφορα επεισόδια κρίσης στη Κασπία και την Μαύρη Θάλασσα και, τελικά, στην υπερσυγκέντρωση ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην μεθόριο Ρωσίας-Ουκρανίας.

Τι είναι αυτό που επιχειρεί να πετύχει ο Πούτιν;

Ο Πούτιν με την απειλή χρήσης ισχύος στην Ουκρανία επιδιώκει να διασφαλίσει επιρροή στον ιστορικό μετασοβιετικό, λεγόμενο, χώρο (post–soviet space) δηλ. στα εδάφη των κρατών που κέρδισαν την ανεξαρτησία τους αμέσως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, ενώ υπήρξαν εδάφη της ίδιας της ΕΣΣΔ. Η πολιτική αυτή οδήγησε σε διάφορες αναμετρήσεις πέραν του Ουκρανικού με αποκορύφωμα την δημιουργία της Υπερδνειστερίας και τον πόλεμο της Γεωργίας το 2008 –με την απόσχιση των περιοχών της Αμπχαζίας και της Βορείου Οσσετίας.

Με πρόφαση συνεπώς το Ουκρανικό, η Μόσχα επιδιώκει να επαναδιαπραγματευτεί με την Δύση και το ΝΑΤΟ μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας με φόντο την επέκταση του τελευταίου, μετά το 1997, προς ανατολάς προκειμένου να διασφαλίσει τις δικές της προτεραιότητες ασφάλειας είτε στην Βαλτική, είτε στον Καύκασο είτε στην ανατολική ή κεντρική Ευρώπη.

Ποιος είναι ο ρόλος των ΗΠΑ;

Οι ΗΠΑ ως εγγυητής ασφάλειας, ιστορικά μέσω του ΝΑΤΟ, της Ευρώπης μετπαολεμικά προσπάθησαν, ιδίως μετά το 1991, να βοηθήσουν τα κράτη που προέκυψαν ως ανεξάρτητες οντότητες μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ή που απαλλάχτηκαν από την σοβιετική επιρροή στο να ενταχθούν στις δυτικές χωρητικότητες αναφορικά με την ασφάλειά τους και το μοντέλο διακυβέρνησής τους. Είναι μια πολιτική που σε μεγάλο βαθμό οδήγησε στο να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ κράτη των Βαλκανίων όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία ή τα τρία κράτη της Βαλτικής. Οι ΗΠΑ και η Ρωσία, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου που υπήρξαν οι δύο υπερδυνάμεις του διεθνούς συστήματος αναζητούν πάντα μεταξύ των μια ισορροπία ισχύος, είτε μέσω κάποιου σχήματος αποτροπής που οδηγεί σε εξισορρόπηση, είτε μέσω ενός μηδενικού αθροίσματος όπου η ενίσχυση του ενός θα επιφέρει στον αντίπαλο σημαντικό κόστος.

Ποιος είναι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Η Ευρώπη έχει επηρεαστεί από την ρωσική επιθετικότητα όταν αυτή είτε με υβριδικούς τρόπους (πχ η ρωσοτουρκική συνεργασία στο Συριακό ή οι κρίσεις όπως αυτής της Λευκορωσίας) είτε με παραδοσιακά Μέσα (πχ ο θύλακας του Καλίνιγκραντ) απειλεί την ασφάλειά της. Ωστόσο στην μεγάλη εικόνα της διαμόρφωσης μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας Δύσης-Μόσχας, η ΕΕ έχει αποκλίνουσες απόψεις. Μεταξύ στρατηγικής αυτονόμησής της σε σχέση με το ΝΑΤΟ (πχ η Γαλλία), μεταξύ κλασικών φωνών ευρωατλαντισμού που επιδιώκουν την στενή συνεργασία ΗΠΑ-ΕΕ (πχ Πολωνία και κράτη της Βαλτικής) και μεταξύ χωρών, όπως πχ η Γερμανία του αγωγού Nord Stream 2, που επιθυμούν συγκεκριμένη αντίληψη συνεργασίας με την Μόσχα.

Ο Μπαίντεν προειδοποίησε για εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία, ποιες είναι οι πιθανότητες να συμβεί και ποιας έκτασης;

Επί της αρχής έχει δίκιο. Ωστόσο ένα σενάριο ολοκληρωτικής εισβολής και μεγάλης έκτασης πολέμου Ρωσίας-Δύσης δεν είναι τόσο επαληθεύσιμο. ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ και Ρωσία διαπραγματεύονται εδώ και δύο εβδομάδες και πάντα υπάρχει περιθώριο να προκύψει αποκλιμάκωση της κρίσης.