Τι κρύβεται πίσω από τις υποσχέσεις των Ταλιμπάν και ποια είναι αυτή η πραγματικότητα στην οποία επιστρέφουν και από την οποία τρέχουν να γλιτώσουν οι Αφγανές γυναίκες παραδίδοντας όπως-όπως τα παιδιά τους σε στρατιώτες ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι δεν θα τα ξαναδούν ποτέ; Γιατί στοιβάζονται κατά εκατοντάδες ακόμα και σε κινητήρες αεροσκαφών για να φύγουν μακριά; Ποιο ρόλο έχει η Τουρκία και γιατί “φλερτάται” με τους Ταλιμπάν;

Απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα μας δίνει η διεθνολόγος Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου.

Οι Ταλιμπάν υποσχέθηκαν τερματισμό των εχθροπραξιών και ασφάλεια, ενώ απάντησαν με σχετικά ήπιο τρόπο στις ανησυχίες για τη τύχη των γυναικών. Ποιο είναι πραγματικά το περιεχόμενο των λεγομένων τους; Τι επιδιώκουν με αυτές τις υποσχέσεις;

Η δυσπιστία της διεθνούς κοινότητας προς τις προθέσεις των Ταλιμπάν προέρχεται, αφενός, από τις πράξεις τους, αφού μεταξύ 1996-2001, όταν βρίσκονταν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, κυριαρχούσε ο σκοταδισμός και η καταπίεση των γυναικών αλλά κι αφετέρου κι από την ίδια τη ρητορική τους, όσο κι αν αυτή ακούγεται ήπια. Παρά το γεγονός ότι γίνεται σημαντική προσπάθεια νομιμοποίησης και εκμοντερνοποίησης του καθεστώτος των Ταλιμπάν για τα μάτια (και την χρηματοδότηση που πιθανόν να χρειαστούν) του δυτικού κόσμου, μόνο και μόνο ότι σημείο αναφοράς για το πως θα διαμορφωθεί η ζωή των κοριτσιών και των γυναικών από τώρα και στο εξής αποτελεί ο ισλαμικός νόμος της σαρία, ο οποίος πηγάζει από τον έβδομο αιώνα μ.Χ. , μιλά από μόνο του. 

Πόσο αθώο είναι το «μανιφέστο» των Ταλιμπάν; 

Πέρα από τις γενικότητες που έχουν λεχθεί, επιστρέφω και πάλι στον ισλαμικό νόμο, όπως αυτός κυρίως εφαρμόζεται από τους αυστηρούς Σουνίτες στους οποίους ανήκουν οι Ταλιμπάν. Πόσο εύκολο θα είναι να εργαστεί μια γυναίκα, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο δεν απαγορεύεται θεωρητικά, εάν δεν θα μπορεί να βγεί ασυνόδευτη από το σπίτι της και να συνυπάρξει σε χώρο εργασίας με άνδρες που δεν ανήκουν στην οικογένεια της; Πως θα μπορέσουν να συνεχίσουν να πηγαίνουν τα κορίτσια σχολείο, έστω και ξεχωριστά από τα αγόρια, εάν μόνο δασκάλες θα μπορούν να τα διδάξουν και δεν θα υπάρχουν αρκετές; Που ακριβώς θα συνεχίσουν να εργάζονται οι γυναίκες πανεπιστημιακοί ή οι γυναίκες δημοσιογράφοι, όταν απαγορεύεται πλέον η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης; Και τι θα συμβεί στις γυναίκες πολιτικούς (μέχρι σήμερα, οι γυναίκες κατείχαν περίπου το 26% των κοινοβουλευτικών θέσεων στην Αφγανική Βουλή, η δήμαρχος της Καμπούλ ήταν γυναίκα κτλ), όταν ο ισλαμικός νόμος απαγορεύει στις γυναίκες να κατέχουν θέσεις εξουσίας; 

Έστω ότι πιστεύουμε τις υποσχέσεις των Ταλιμπάν, πως θα φανεί αυτό στην πράξη, αφού ελέγχουν πλέον και την ενημέρωση;

Όταν οι γυναίκες ξαναγίνουν αόρατες κάτω από την μπούρκα, απομακρυνθούν από το δημόσιο λόγο και την πολιτική ζωή του τόπου, οι ΜΚΟ και οι ακτιβιστές σωπάσουν κι ένα πέπλο εσωστρέφειας καλύψει και πάλι την χώρα, νομίζω όλοι μπορούμε να αντιληφθούμε την πραγματικότητα που θα κληθούν να βιώσουν οι γυναίκες στο Αφγανιστάν. Χωρίς κανένα να βρίσκεται εκεί για να τις υπερασπιστεί και να αναδείξει το τι περνούν. Όσες μετριοπαθείς δήθεν εξαγγελίες κι αν ακούσουμε. Σ’αυτό έχετε απόλυτο δίκαιο. 

Τι λέει η ιστορία για την συμπεριφορά τους και δη απέναντι στις γυναίκες;

Παρότι υπάρχουν ισχυρισμοί ότι τώρα αυτά τα περιστατικά αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις, που γίνονται με πρωτοβουλία ανυπάκουων στοιχείων, σε απομακρυσμένα σημεία της χώρας, βιώνουμε τον τελευταίο μάλιστα χρόνο (από την μέρα που συμφωνήθηκε από τη διακυβέρνηση Τραμπ τότε η αποχώρηση των Αμερικανών από τη χώρα, κάτι που εφαρμόζει τώρα ο πρόεδρος Μπάιντεν), μια έξαρση επιστροφής σε συμπεριφορές του παρελθόντος για τις οποίες με ρωτάτε. Δηλαδή, εξαναγκασμός σε απόλυση των γυναικών από το χώρο εργασίας τους, με προσταγή να δοθεί η θέση σε άντρα συγγενή τους, επιβολή της μπούρκας, απειλές και δολοφονίες γυναικών δημοσιογράφων (στο παρελθόν είχαμε κι απαγωγές και βιασμούς αφού θεωρούνταν γυναίκες ‘ελευθερίων ηθών’), έξαρση στο γάμο κοριτσιών με μεγαλύτερους άνδρες και άλλα παρόμοια. Στο παρελθόν είχαμε μαστιγώματα, βασανιστήρια, λιθοβολισμούς, αποκεφαλισμούς για κολάσιμες πράξεις, όπως, πχ, το γεγονός ότι φαινόταν ο αστράγαλος μιας γυναίκας κάτω από την μπούρκα της, μπήκε σε ταξί ασυνόδευτη από άνδρα συγγενή της κτλ. Δεν θα απέκλεια να ξαναδούμε και πάλι το ίδιο, ακριβώς όταν σβήσουν τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας και ουδείς θα ασχολείται πλέον με το Αφγανιστάν. Δυστυχώς, η διεθνής κοινότητα έχει κοντή μνήμη. 

Τι λέει για την ανθρωπότητα η κυριαρχία τους;

Το να εξαναγκάζεις την υπόλοιπη ανθρωπότητα να ‘απελευθερωθεί’ από τη δική της παράδοση και τις δικές της αξίες, για να ενστερνιστεί τον δικό σου, δυτικό τρόπο ζωής και τις δυτικές αξίες της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού, μάλλον φαίνεται να μην επιτυχάνει. Οι θεσμοί και ο τρόπος ζωής που επιβίωναν στο Αφγανιστάν, υπό αμερικανική επίβλεψη και με αμερικανική χρηματοδότηση, κατάρρευσαν εν μία νυχτί και δεν φαίνεται να θεωρούνται πανανθρώπινοι και αυτονόητοι. Ειδικά όταν ταυτίστηκαν στα μάτια μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού ως ξενόφερτοι και ως αλληλένδετοι με μια διεφθαρμένη και εξαρτώμενη τοπική κυβέρνηση. Ας μας προβληματίσει και  το γεγονός ότι έχει αρχίσει να επικρατεί μια αποστροφή προς τη δημοκρατία και μια αργή αλλά σταθερή επιστροφή προς τον αυταρχισμό, όχι μόνο στη μακρινή Ασία αλλά και μέσα στους κόλπους της Ευρώπης (βλ. Ουγγαρία, Πολωνία). Με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό. 

Με τέτοια παρατήρηση θα μπορούσε να αφορά και την Τουρκία. Πως ερμηνεύεται σε διεθνές επίπεδο το φλερτ της με τους Ταλιμπάν, δεδομένης και της θέσης που έχει η Άγκυρα, ένα μέλος του ΝΑΤΟ που διεκδικεί θέση στην Ευρώπη;

Όπως σωστά το θέτετε, υπάρχει διαφορά στο γεγονός ότι η Κίνα και η Ρωσία, λόγου χάριν, συζητούσαν παρασκηνιακά με τους Ταλιμπάν, ώστε να εξασφαλίσουν τα γεωπολιτικά και τα εμπορικά τους συμφέροντα κι ταυτόχρονα το ίδιο πράττει και η Τουρκία, η οποία φιλοδοξεί υποτίθεται να γίνει δεκτή στους κόλπους της ΕΕ αλλά διατηρεί και στρατεύματα στο έδαφος του Αφγανιστάν τα οποία αποτελούν μέρος της πολυεθνικής δύναμης του ΝΑΤΟ. Προ της κατάληψης της Καμπούλ από τις δυνάμεις των Ταλιμπάν, η Άγκυρα προσπαθούσε να πείσει τους Αμερικανούς, με τη στήριξη των Βρετανών, ότι θα μπορούσε να αναλάβει τη φρούρηση του αεροδρομίου της πόλης, μετά την αποχώρηση των υπολοίπων δυνάμεων. Συζητούσε και με την επίσημη κυβέρνηση της χώρας το ενδεχόμενο, όταν όλοι θεωρούσαν ότι οι Ταλιμπάν θα έμπαιναν σε ένα διακανονισμό με τους κυβερνώντες σε μια κυβέρνηση συνασπισμού που θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα όλων. Τον Ιούλιο οι Ταλιμπάν τοποθετήθηκαν δημόσια ότι τα τουρκικά στρατεύματα δεν είναι ευπρόσδεκτα, το αερόδρομιο της χώρας δεν μπορεί να ελέγχεται από ξένους και οι 650 Τούρκοι στρατιώτες οφείλουν να αποχωρήσουν μαζί με τα υπόλοιπα στρατεύματα του ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά ο πρόεδρος Έρντογαν συνεχίζει να κάνει απευθείας κρούσεις πλεόν προς τους Ταλιμπάν, τους οποίους χαρακτήρισε μετριοπαθείς και ευαίσθητους προς τα τουρκικά συμφέροντα. Τη στιγμή που η ΕΕ συνεχίζει να κάνει εκκλήσεις για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αφγανιστάν, με τρόπο που σίγουρα δεν παραπέμπει σε μετριοπάθεια εκ μέρους του ισλαμικού αυτού κινήματος. Για ακόμη μια φορά αποδεικνύεται πόσο ξένη παραμένει η Τουρκία προς τις ευρωπαϊκές αξίες και τον τρόπο ζωής. Το γεγονός ότι οι τελευταίες πληροφορίες που έχουμε παραπέμπουν σε προσπάθεια της Τουρκίας να παραμείνει στο Αφγανιστάν, ζητώντας από τη Ρωσία και το Πακιστάν να μεσολαβήσουν, δείχνουν πόσο διαφορετική παραμένει κι από τα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ. 

Χιλιάδες πρόσφυγες φτάνουν στα σύνορα της Τουρκίας, από εκεί ξέρουμε ότι διοχετεύονται είτε προς ελληνικά είτε προς κυπριακά εδάφη, πόσο μεγάλο πρόβλημα θα είναι αυτό για τη χώρα μας η οποία βλέπουμε ότι έχει λάβει μέτρα για μείωση των μεταναστευτικών ροών;

Όσο σκληρό κι αν ακούγεται, η Ελλάδα έχει ήδη αρχίσει να παίρνει τα μέτρα της, ενισχύοντας τις θέσεις της στον Έβρο. Γνωρίζει πολύ καλά ότι η Άγκυρα δεν θα διστάσει να εργαλιοποιήσει τη δυστυχία και την απελπισία χιλιάδων προσφύγων, σπρώχνωντας τους προς την Ευρώπη και χρησιμοποιώντας τους εκβιαστικά για να λάβει όσα περισσότερα μπορεί από τις Βρυξέλλες. Κάτι τέτοιο πιθανόν να αυξήσει τις ροές από τη θάλασσα και να επηρεάσει και την Κύπρο. Ας σημειωθεί ότι βλέπουμε μια διαφοροποιημένη στάση από τα ευρωπαϊκά κράτη, σε σχέση με την προσφυγική κρίση του 2015-16, ακόμα και στη Γερμανία. Επικρατεί επιφύλαξη ανάμεσα και στους ίδιους τους Χριστιανοδημοκράτες της κ. Μέρκελ, αφού σε λίγες βδομάδες θα έχουμε εκλογές στη χώρα, με το εκλογικό σώμα να μην είναι ιδιαίτερα ανεκτικό σε άλλες προσφυγικές ροές και σίγουρα όχι με ανοικτή πρόσκληση όπως το παρελθόν. Άρα, αυτό καθιστά την Τουρκία ακόμα πιο πολύτιμη, ως μια ‘νεκρή ζώνη’ προ των πυλών της ΕΕ, όπου θα σταματούν τα κύματα των Αφγανών προσφύγων. Παρότι η τουρκική αντιπολίτευση έχει καθιστήσει σαφές στην κυβέρνηση Έρντογαν ότι ακόμα ένα κύμα προσφύγων δεν είναι ευπρόσδεκτο στη χώρα και έναντι αμοιβής η Τουρκία δεν μπορεί να μετατραπεί σε εξυπηρετητή της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, υπάρχουν ήδη μεταναστευτικές ροές προς το Ιράν (ειδικότερα Αφγανών Σιιτών οι οποίοι ζητούν καταφύγιο στο σιιτικό Ιράν, μακριά από τους σουνίτες Ταλιμπάν), το οποίο άρχισε να συζητά το σενάριο μονιμότερων καταυλισμών στα σύνορα του,  νοουμένου ότι θα λάβει ανάλογη χρηματοδότηση από τη Δύση, η οποία προς το παρόν το τιμωρεί με κυρώσεις. Σε μια άλλη εξέλιξη, η Λιθουανία έθεσε θέμα αυξημένων μεταναστευτικών ροών προς το έδαφος της από τη Λευκορωσία, κατηγορώντας την κυβέρνηση Λουκασένκο και την Μόσχα για τιμωρητική στάση και χρήση των μεταναστών ως εργαλείο υβριδικού πολέμου εναντίον της ΕΕ, ως αντίποινα για τις κυρώσεις προς τη Λευκορωσία. Μετά βεβαιότητας, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι τα πράγματα, από άποψη εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας, δεν θα γίνουν καλύτερα προτού γίνουν χειρότερα.